Οι έμφυλες προκαταλήψεις ξεκινούν να μας καθορίζουν από πολύ μικρή ηλικία. Το πείραμα του BBC είναι μόνο ένα παράδειγμα.
Κάθε δέκα λεπτά που περνούν, ένα παιδί σκοτώνεται στη Γάζα. Ένα παιδί που δεν έμαθε ποτέ να ζει, ένα παιδί που γεννήθηκε μέσα σε μια ιδιότυπη φυλακή, σε ένα περιφραγμένο περιβάλλον στο οποίο δεν χωράει κανένα όνειρο, καμία ελπίδα. Σε μια κλεψύδρα που αδειάζει, σε ένα έργο που όλος ο κόσμος παρακολουθεί από το σπίτι του με σταυρωμένα χέρια.
Τα παιδιά που σκοτώνονται στη Γάζα, δολοφονούνται από κάποιους ανθρώπους που σκότωσαν το παιδί μέσα τους από πολύ μικρή ηλικία. Δεν υπάρχει τίποτα αγνό στο εσωτερικό τους, κανένα συναίσθημα, παρά μόνο ένα τυφλό μίσος, μια ακατανόητη δίψα για αίμα. Άνθρωποι που τους δίνει ζωή ο θάνατος.
Ας γυρίσουμε το χρόνο πίσω, σε μια εμπειρία που τα περισσότερα παιδιά του πλανήτη έχουν κοινή, ανεξαρτήτως προέλευσης. Στα παιδικά παιχνίδια.
Σε έρευνα που έκανε η Εθνική Ένωση Αμερικής για την Εκπαίδευση Νέων Παιδιών σχετικά με τα παιδικά παιχνίδια, η Judith Elaine Blakemore, καθηγήτρια ψυχολογίας και αναπληρώτρια κοσμήτορας Τεχνών και Επιστημών για την Ανάπτυξη Σχολών, αναφέρει: «Τα παιχνίδια που συνδέονταν περισσότερο με αγόρια αφορούσαν στρατιωτάκια, παλαιστές και όπλα. Το μήνυμα μας προς γονείς και δασκάλους είναι ότι τα παιχνίδια μπορεί να καλλιεργήσουν χαρακτηριστικά διαφορετικά από εκείνα που θέλετε πραγματικά να γεννηθούν στα παιδιά. Η έμφαση στη βία και την επιθετικότητα μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα μακροπρόθεσμα».
Όσο κλισέ κι αν είναι, όσες φορές κι αν έχει ειπωθεί, τα παιδιά είναι σφουγγάρια. Μια αλήθεια που κάθε άνθρωπος μπορεί να επιβεβαιώσει βάσει της προσωπικής του εμπειρίας, των δικών του αναμνήσεων.
Πολλές προβληματικές συμπεριφορές προκύπτουν από το παρελθόν, χαρακτήρες που διαμορφώθηκαν με λάθος τρόπο και δημιούργησαν μια πολύ λανθασμένη κανονικότητα. Ένα παιδί που ακολουθεί ένα συγκεκριμένο μοτίβο σκέψης είναι δύσκολο να ξεφύγει από αυτό, καθώς οι γονείς δεν κληροδοτούν στα παιδιά μόνο τα εξωτερικά τους χαρακτηριστικά αλλά και πολλά από τα βαθύτερα ενδόμυχα στοιχεία τους, τα οποία ίσως έμειναν και μένουν για χρόνια αδούλευτα. Και ο φαύλος κύκλος δεν τελειώνει ποτέ.
Πριν από 7 χρόνια, το BBC προχώρησε σε ένα εξαιρετικά χρήσιμο πείραμα, το οποίο απέδειξε ότι οι εθελοντές που πήραν μέρος σε αυτό, συσχετίζουν το φύλο των παιδιών με τις προτιμήσεις σε παιχνίδια. Οι δημιουργοί του πειράματος έντυσαν ένα αγόρι με στερεοτυπικά «κοριτσίστικα» ρούχα και ένα κορίτσι με «αγορίστικα», ώστε να μπερδέψουν τους εθελοντές.
Οι εθελοντές στο τέλος του βίντεο παραδέχονται την στερεοτυπική τους ματιά. Δεν ένιωσαν ότι ξεγελάστηκαν, δεν ένιωσαν αμήχανα και δεν το πήραν προσωπικά, καθώς αποδέχτηκαν την προκατάληψή τους.
Σε ένα πιο προσωπικό παράδειγμα, σε μια δική μου ανάμνηση, θυμάμαι μια συμμαθήτρια μου στο δημοτικό, η οποία στα διαλείμματα έπαιζε μαζί μας ποδόσφαιρο. Όποιος πήγαινε μαζί της μάλιστα, συνήθως κέρδιζε, καθώς η Χ. ήταν τουλάχιστον ένα επίπεδο πάνω από όλους μας.
Στις συζητήσεις λοιπόν που κάναμε τότε, θυμάμαι να μας φαίνεται κάπως αφύσικο όλο αυτό. Και για να μπορέσουμε να το δικαιολογήσουμε αυτό το «φαινόμενο», βαφτίσαμε την Χ. «αγοροκόριτσο», δημιούργημα ενός δικού μας στερεοτυπικού λεξιλογίου, που για χρόνια κουβαλούσαμε εν αγνοία μας στην σχολική τσάντα.
Μια αίσθηση που συντηρούνταν και από άλλες καταστάσεις στο σχολείο. Θυμάμαι αγόρια που αναγκάζονταν να παίξουν ποδόσφαιρο, ενώ μπορεί στην πραγματικότητα να ήθελαν να χορέψουν, αλλά απέτρεπαν τον εαυτό τους από αυτή την επιλογή για να μη σχολιαστούν αρνητικά. Ένας φόβος που όσο τον αφήσεις να μεγαλώνει μέσα σου, τόσο περισσότερο σε καθορίζει.
Θυμάμαι μια κουβέντα ενός καθηγητή μου που έλεγε ότι αν οι γονείς και κηδεμόνες ερχόντουσαν μια φορά το τρίμηνο στο σχολείο για να κάτσουν στα θρανία και να ακούσουν πώς θα μπορέσει να λειτουργεί παράλληλα το πλαίσιο διδασκαλίας σε τάξη και σπίτι, αντί να παίρνουν απλώς τους βαθμούς, θα είχε πολύ περισσότερο νόημα όλο αυτό που συμβαίνει 35-40 ώρες την εβδομάδα στην αίθουσα.
Πράγματι, μια ουσιαστική συζήτηση ανάμεσα σε καθηγητές και γονείς, θα διαμόρφωνε ένα πολύ διαφορετικό περιβάλλον για τα παιδιά, αλλά και για τους ίδιους γιατί το ήδη υπάρχον σύστημα έχει αποτύχει και δεν επιδέχεται απλώς βελτιώσεων, αλλά χρειάζεται ολικό restart, όπως και η κοινωνία.
Αν τα παιδιά επιλέγουν περισσότερο εκείνα που τους ταιριάζουν και λιγότερο αυτά που ορίζουν οι άλλοι για αυτούς, τότε όλα θα ήταν πολύ διαφορετικά. Αρκεί πρώτα το ίδιο το σύστημα να αποδεχτεί τα σφάλματα του, ακριβώς όπως και οι εθελοντές στο πείραμα του BBC αποδέχτηκαν τις έμφυλες προκαταλήψεις τους.