Ποιες είναι οι νέες πολιτικές για το άσυλο που προωθούνται στις χώρες της ΕΕ; Επαναφέρεται η επιβολή συνοριακών ελέγχων στην περιοχή που μέχρι πρότινος ήταν ζώνη ελεύθερης κυκλοφορίας.
Το φάντασμα του φόβου και της απειλής πλανιέται πάνω από την Ευρώπη. Το τιμόνι στρίβει όλο και δεξιότερα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπροστά στην αύξηση των αφίξεων μεταναστών υψώνει κι άλλο τα τείχη της. Ορισμένα κράτη μέλη επαναφέρουν προσωρινά τους ελέγχους στα σύνορα, στην περιοχή που κανονικά αποτελεί ζώνη ελεύθερης κυκλοφορίας.
Στις 7 Δεκεμβρίου θα πραγματοποιηθεί σύνοδος για το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, όπου ο στόχος είναι να επιτευχθεί μια γενική συμφωνία για τις βασικές πολιτικές κατευθύνσεις της μεταρρύθμισης.
Ο Γερμανός καγκελάριος Olaf Scholz χαρακτήρισε την αναμόρφωση του μεταναστευτικού συστήματος «ιστορική καμπή». «Η μεταρρύθμιση θα είναι αποτελεσματική στον περιορισμό της παράτυπης μετανάστευσης στην Ευρώπη και θα προσφέρει διαρκή ανακούφιση σε χώρες όπως η Γερμανία», σχολίασε. Για το δικαίωμα στο άσυλο όμως και την ανακούφιση ανθρώπων που είναι κατατρεγμένοι, ούτε λόγος.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να αυστηροποιήσει κι άλλο την διαδικασία του ασύλου, ενώ οι χώρες που βρίσκονται στα σύνορα, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, θα εξακολουθούν να έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης.
Παραβιάσεις δικαιωμάτων, η νέα κανονικότητα;
Ο Μίνως Μουζουράκης, νομικός σύμβουλος και υπεύθυνος προάσπισης δικαιωμάτων στην Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), σε συνέντευξή του στη γερμανική οργάνωση PRO ASYL, εξηγεί ποιες θα είναι συνέπειες από τη μεταρρύθμιση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου.
«Τα τελευταία χρόνια είχαμε μια σειρά σοβαρών παραβιάσεων του δικαιώματος στο άσυλο, μέσω διαδοχικών μεταρρυθμίσεων και κακών πρακτικών, ιδίως μετά τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας. Δυστυχώς, η παρακαταθήκη αυτών των πολιτικών συντελεί ακριβώς σε μια προσπάθεια κωδικοποίησής τους στη νομοθεσία της ΕΕ για το μέλλον. Έτσι, οι παραβιάσεις θεμελιωδών αρχών του δικαίου θα γίνουν η νέα κανονικότητα, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση», δήλωσε ο Μίνως Μουζουράκης.
Το αποτέλεσμα αυτής της μεταρρύθμισης για τον νομικό σύμβουλο θα είναι «μια οπισθοδρόμηση των ελάχιστων προδιαγραφών στα σύνορα και η αποσάθρωση της προστασίας για την Ελλάδα. Κάτι τέτοιο θα επιφέρει επίσης μια σειρά από αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της λεγόμενης “πλασματικής εισόδου” που εφαρμόζεται στις συνοριακές περιοχές και στα νησιά, θεωρώντας νομικά ότι οι άνθρωποι δεν βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος. Αυτό είναι κάτι που η Γερμανία γνωρίζει πολύ καλά μέσω της διαδικασίας που εφαρμόζονται στα αεροδρόμιά της. Από εκεί είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι ο μόνος τρόπος για να συμβεί κάτι τέτοιο ως πλάσμα δικαίου είναι μέσω της μαζικής στέρησης της ελευθερίας των αιτούντων άσυλο».
Επίσης, το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει χαρακτηρίσει την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα», παρόλο που η Τουρκία δεν έχει κυρώσει τη Σύμβαση του 1951 για τους πρόσφυγες, είναι επικίνδυνο. Η Τουρκία «δεν τηρεί τα πρότυπα του διεθνούς προσφυγικού δικαίου και υπάρχουν επαρκώς τεκμηριωμένες, αξιόπιστες και έγκυρες εκθέσεις που επισημαίνουν συστημικές πλημμέλειες και παραβίαση των διεθνών κανόνων, με συστηματικές απελάσεις των Σύρων και των Αφγανών προσφύγων πίσω στις χώρες καταγωγής τους», σημείωσε ο Μίνως Μουζουράκης.
Σύμφωνα με τον ίδιο, θα οδηγηθούμε σε «περισσότερες επιστροφές σε μη ασφαλείς χώρες, αλλά επιπλέον και στη διαρκή παραμονή σε ένα καθεστώς νομικού κενού για τους ανθρώπους που βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε ένα κράτος μέλος χωρίς να έχουν πραγματική πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου».
Επαναφορά συνοριακών ελέγχων σε χώρες της ΕΕ
Ότι θα βλέπαμε ξανά εντός της ζώνης Schengen συνοριακούς ελέγχους, δεν το περιμέναμε. Οι χώρες της ΕΕ βλέπουν μάλλον σοβαρές απειλές για την εσωτερική ασφάλεια και τη δημόσια τάξη και επαναφέρουν αυστηρότερους ελέγχους.
Για παράδειγμα, η Αυστρία εισήγαγε ελέγχους στα σύνορά της με την Τσεχική Δημοκρατία τον Οκτώβριο, οι οποίοι θα διαρκέσουν έως τις 6 Δεκεμβρίου. Από τον Νοέμβριο, παρέτεινε τους ελέγχους στα σύνορα με τη Σλοβενία και την Ουγγαρία έως τον Μάιο του 2024, επικαλούμενη πιέσεις στο σύστημα υποδοχής ασύλου, απειλές για διακίνηση όπλων, εγκληματικά δίκτυα που συνδέονται με τον πόλεμο στην Ουκρανία και λαθρεμπόριο ανθρώπων.
Η Δανία τον Αύγουστο αυστηροποίησε τους συνοριακούς ελέγχους για τις αφίξεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από χώρες Σένγκεν, στο αεροδρόμιο της Κοπεγχάγης, για να ενισχύσει την ασφάλεια μετά από περιστατικό καύσης του Κορανίου. Παράλληλα, παρατείνει τους ελέγχους στα χερσαία σύνορα Δανίας-Γερμανίας και στα λιμάνια με ακτοπλοϊκές συνδέσεις με τη Γερμανία έως τον Μάιο του 2024. Η κυβέρνηση επικαλέστηκε απειλές που προέρχονται από την τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα, την κατασκοπεία ξένων μυστικών υπηρεσιών και τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Τον Σεπτέμβριο, η Γερμανία ανακοίνωσε ελέγχους στα χερσαία σύνορά της με την Πολωνία, την Τσεχική Δημοκρατία και την Ελβετία, που θα παραμείνουν σε ισχύ έως τις 4 Δεκεμβρίου, όπως επίσης και με την Αυστρία έως τον Μάιο του 2024. Το Βερολίνο δήλωσε ότι έπρεπε να ανταποκριθεί στην αύξηση της μετανάστευσης και στα υψηλά επίπεδα λαθρεμπορίου. Βλέπουν ακόμη απειλές για την ασφάλεια της χώρας, οι οποίες συνδέονται με την τρομοκρατία στη Μέση Ανατολή και στον πόλεμο στην Ουκρανία. Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης είδε φέτος μια απότομη αύξηση των αιτήσεων ασύλου που υποβάλλονται για πρώτη φορά.
Η Ιταλία επανέφερε τους αστυνομικούς ελέγχους στα βορειοανατολικά χερσαία σύνορά της με τη Σλοβενία από τις 21 Οκτωβρίου, λέγοντας ότι ορισμένοι μετανάστες που διέρχονται από τη βαλκανική διαδρομή θα μπορούσαν να είναι τρομοκράτες. Ο υπουργός Εσωτερικών δήλωσε ότι πιθανότατα θα παραταθούν και το επόμενο έτος.
Μέχρι και η Νορβηγία, η οποία ανήκει στη ζώνη Schengen, αλλά δεν είναι μέλος της ΕΕ, επανέφερε τους συνοριακούς ελέγχους στα λιμάνια της από τις 12 Νοεμβρίου.
Η Σουηδία ενίσχυσε τον Αύγουστο τους ελέγχους στα σύνορά της, δίνοντας στη συνοριακή αστυνομία περισσότερες εξουσίες, συμπεριλαμβανομένων σωματικών ερευνών και αυξημένης χρήσης ηλεκτρονικής παρακολούθησης. Τον ίδιο μήνα η κυβέρνηση αύξησε το επίπεδο τρομοκρατικής απειλής της Σουηδίας, λέγοντας ότι είχε αποτρέψει επιθέσεις μετά από καύσεις Κορανίου.
Την ίδια ώρα, η Πολωνία παρέτεινε τους προσωρινούς ελέγχους στα σύνορά της με τη Σλοβακία έως τις 3 Δεκεμβρίου, τονίζοντας τις προσπάθειες μεταναστών να εισέλθουν παράνομα από εκεί.
Και η Γαλλία επανέφερε τους ελέγχους στα σύνορά της με τα μέλη της Schengen, επικαλούμενη τρομοκρατικές απειλές. Οι έλεγχοι θα διαρκέσουν έως τις 30 Απριλίου 2024.
Φτάσαμε λοιπόν στο σημείο μηδέν ή ακόμη; Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν έντονη η ανάγκη για ενοποίηση της Ευρώπης. Εδώ και αρκετές δεκαετίες κάνουμε λόγο για ενιαία ευρωπαϊκή ταυτότητα, για προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για συμπερίληψη. Τώρα, βλέπουμε ξανά συνοριακούς ελέγχους και ύψωση των ευρωπαϊκών «τειχών». Ακούσαμε και πρόσφατα στη χώρα μας ρατσιστικό λόγο και το φόβο για μια «σκουρόχρωμη Ευρώπη».
Σε έναν κόσμο πολέμων, κλιματικής κρίσης, φτώχειας, ανισοτήτων, η Ευρώπη επιλέγει να χτίσει πάνω στους εθνικισμούς των κρατών-μελών της. Να διατηρήσει τη λευκότητά της και την υποτιθέμενη ασφάλειά της. Τη μάχη ανάμεσα στην δημοκρατία και την ακροδεξιά φαίνεται να την κέρδισε η τελευταία. Ο φόβος φαίνεται πως κερδίζει την αλληλεγγύη. Οι τραγωδίες της Lampedusa και της Πύλου προμηνύεται πως θα επαναληφθούν.
Έχει δημιουργηθεί όμως το κίνημα #StopCEAS και οι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους και διαμαρτύρονται για τη μεταρρύθμιση του «Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου», στηρίζοντας πως το άσυλο δεν είναι κρίση.
Το άσυλο είναι δικαίωμα.