Είδαμε το ντοκιμαντέρ για το ελληνικό #MeToo, την ώρα που η Αμαλία, μία εκ των δύο πρωταγωνιστριών, αναζητεί ακόμα δικαίωση στο Εφετείο για τον κατ΄εξακολούθηση βιασμό από τον προπονητή της, όταν ήταν παιδί.
Στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που έριξε αυλαία την Κυριακή συνέβη κάτι πρωτάκουστο: η Αμαλία, πρωταγωνίστρια του “Tack” της Βάνιας Τέρνερ παρακολούθησε την πρεμιέρα της ταινίας το βράδυ, ενώ το ίδιο πρωί είχε καταθέσει ενώπιον του Εφετείου, για τη σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη ως παιδί από τον προπονητή της.
H πρωτόγνωρη αυτή κατάσταση μάς κάνει να σκεφτόμαστε τον χαρακτήρα του επείγοντος ταινιών όπως το “Tack”, το οποίο απέσπασε συνολικά πέντε βραβεία στην απονομή του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Η ταινία καταγράφει το ελληνικό #MeΤοο εν τη γενέσει του, με οδηγούς τη Σοφία Μπεκατώρου, η οποία με την αποκάλυψη του βιασμού της πυροδότησε το κίνημα το 2021, και την αθλήτρια Αμαλία Προβελεγγίου που λίγο αργότερα βρήκε τη δύναμη να καταγγείλει τη συστηματική κακοποίηση που είχε δεχτεί από τα 11 έως τα 14 της χρόνια.
Η κάμερα της Βάνιας Τέρνερ ακολουθεί τις δύο γυναίκες και τις οικογένειές τους για πάνω από δύο χρόνια και καταγράφει τον αγώνα τους για δικαίωση της Αμαλίας στην πρώτη δίκη του ελληνικού #MeΤοο. Η σκηνοθέτις με τον ουσιαστικό, αλλά αιχμηρό τρόπο κινηματογράφησής της έχει απόλυτη συναίσθηση ότι αποτυπώνει την ιστορία τη στιγμή που γράφεται.
Η Αμαλία, με την οικογένειά της αλλά και τη Σοφία Μπεκατώρου συνεχώς στο πλευρό της, ρίχνεται σε έναν ανελέητο δικαστικό αγώνα απέναντι στον προπονητή ιστιοπλοΐας που της στέρησε την παιδική της ηλικία και έβαλε τη ζωή της σε αναμονή, για πάρα πολλά χρόνια. Όπως χαρακτηριστικά ακούγεται να λέει στο ντοκιμαντέρ, για εκείνη ήταν λες και είχε σταματήσει ο χρόνος και ήταν θεατής στις ζωές των άλλων.
Μέχρι που η 24χρονη σήμερα Αμαλία έκανε «το σωστό tack (=αλλαγή πορείας στην ιστιοπλοΐα) που κανένας δεν το περίμενε» όπως λέει η Σοφία Μπεκατώρου στο ντοκιμαντέρ της Βάνιας Τέρνερ, και προχώρησε σε καταγγελία, στις αρχές του 2021. «Έχει κερδίσει τη ζωή της πίσω», συμπληρώνει η Ολυμπιονίκης, καθώς οδηγεί το αυτοκίνητό της και η κάμερα την ακολουθεί.
Η δικαστική διαδικασία είναι ένα πραγματικό βουνό που η Αμαλία το ανεβαίνει σταθερά και θαρραλέα, μέρα με τη μέρα. Το “Tack” (σε παραγωγή Onassis Culture, μοντάζ της Νικολέτας Λεούση και της Βάνιας Τέρνερ και παραγωγή έρευνας της Μαρίας Σιδηροπούλου) είναι μια βαθιά ανθρώπινη και πολιτική ταυτόχρονα ταινία.
Ένα από τα σοβαρότερα θέματα που αναδεικνύονται όταν παρακολουθεί κανείς το ντοκιμαντέρ αφορά τον επανατραυματισμό του θύματος στη δικαστική αίθουσα.
Η Αμαλία έχει κληθεί να εξιστορήσει τα ίδια τραυματικά γεγονότα πάρα πολλές φορές. Πάνω απ’ όλα όμως, η 24χρονη έχει βρεθεί αντιμέτωπη με ερωτήσεις των συνηγόρων του θύτη που οδηγούν σε ξεκάθαρο victim-blaming, ενώ μιλάμε για ένα 11χρονο παιδί που βιάστηκε.
Παρακολουθώντας το “Tack”, ο θεατής δεν μπορεί να μείνει αμέτοχος. Οι ερωτήσεις που έρχονται στο μυαλό πολλές:
Πότε θα σταματήσει επιτέλους να «δικάζεται» το θύμα στις δίκες για σεξουαλικά εγκλήματα και να λογοδοτεί εκείνο για όσα του συνέβησαν; Πότε θα σταματήσουν οι συνήγοροι υπεράσπισης των θυτών να προβάλουν εξοργιστικά επιχειρήματα που αντιβαίνουν της λογικής, όπως στην υπόθεση του Κολωνού που ακούστηκε ότι ένα παιδί 12 χρονών «είχε επιλέξει για να επιβιώσει μία συγκεκριμένη στάση ζωής»;
Την ίδια δήθεν συναίνεση προσπάθησαν οι αντίδικοι να χρεώσουν και στην Αμαλία, με εξωφρενικό τρόπο. Οι σκηνές μέσα στο δικαστήριο όπου ακούγονται οι ερωτήσεις της υπεράσπισης του θύτη στην 24χρονη, αλλά και ορισμένες καταθέσεις μαρτύρων που προσπαθούν να σκιαγραφήσουν μια συναινετική (!) σχέση μεταξύ ενός 11χρονου παιδιού κι ενός άντρα στα 30 του, προκάλεσαν τον αποτροπιασμό των θεατών στην κατάμεστη αίθουσα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Οι αντιδράσεις στα όσα εφιαλτικά διαδραματίζονταν στην οθόνη ήταν κάτι παραπάνω από ηχηρές.
Η σκηνοθετική επιλογή να αποτυπωθούν σε animation –με την εξαιρετική εικονογράφηση της δημιουργού κόμικς Γεωργίας Ζάχαρη– τα όσα διαμείφθησαν εντός της δικαστικής αίθουσας, είναι με κινηματογραφικούς όρους απόλυτα επιτυχημένη. Ο θεατής παρακολουθεί το animation που απεικονίζει την Αμαλία να καταθέτει με τον κατηγορούμενο στην πλάτη της, ούτε ένα μέτρο πίσω της και κυριολεκτικά ανατριχιάζει.
Η 24χρονη αθλήτρια ήταν φυσικά παρούσα και στις δύο προβολές της ταινίας στο Φεστιβάλ. Η σκηνοθέτις Βάνια Τέρνερ καθόταν δίπλα της και η φροντίδα της για την Αμαλία ήταν συνεχής. Μακάρι να υπάρχει ένα κομμάτι λύτρωσης για την ίδια στην παρακολούθηση της ταινίας που καταγράφει τη σισύφεια πορεία της, μέσα από δεκάδες καταθέσεις, αλλεπάλληλες αναβολές και παρατάσεις, ψυχική εξάντληση, χυδαίες επιθέσεις, αλλά στο τέλος της ημέρας αστείρευτη δύναμη.
Μόνο η ίδια η Αμαλία ξέρει πώς αισθάνεται βλέποντας αυτήν την οδυνηρή καταγραφή μιας «οδύσσειας» που όμως δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Στις 14 Ιουνίου του 2022, ο τότε 39χρονος προπονητής κρίθηκε ένοχος από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Αθηνών για γενετήσιες πράξεις και κατάχρηση ανηλίκου σε ασέλγεια και του επιβλήθηκε ποινή κάθειρξης 13 ετών, χωρίς ελαφρυντικά και χωρίς αναστολή. Ωστόσο, απαλλάχθηκε από την κατηγορία του βιασμού κατ΄εξακολούθηση.
Η ίδια η Εισαγγελέας Εφετών, Ιωάννα Τσάλη άσκησε έφεση για το συγκεκριμένο σκέλος της απόφασης, πράγμα εξαιρετικά σπάνιο.
Η Αμαλία δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Είναι έτοιμη για τη συνέχεια του δικαστικού αγώνα, με την ελπίδα να δικαιωθεί ολοκληρωτικά. Την ημέρα της πρεμιέρας της ταινίας, όπως είπαμε, η 24χρονη κατέθετε στο δικαστήριο. «Μπορώ και να μην είμαι καλά;», ακούγεται στο “Tack” να λέει χαρακτηριστικά, όταν κάποιος δικός της την ρωτάει αν είναι καλά, μετά από μία ακόμα κατάθεση. Ξέρει καλύτερα από τον καθένα ότι η ακροαματική διαδικασία θα είναι για άλλη μια φορά επίπονη και μακριά.
Εκεί έγκειται και η σημασία ντοκιμαντέρ, όπως αυτό της Βάνιας Τέρνερ· ρίχνουν τον προβολέα στις διαχρονικές συστημικές παθογένειες: στρεβλό σύστημα απονομής δικαιοσύνης, απουσία πλαισίου προστασίας των θυμάτων στη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας που οδηγεί στην επαναθυματοποίηση και έλλειψη παιδικής προστασίας στη χώρα μας.
Για του λόγου το αληθές, κανείς δεν γνωρίζει πόσα παιδιά κακοποιούνται στην Ελλάδα, αφού ο πραγματικός αριθμός τους παραμένει άγνωστος μέχρι σήμερα, αν και η κυβέρνηση είχε εξαγγείλει ότι θα θεσπίσει ένα κεντρικό εθνικό σύστημα καταγραφής.
Για την κάλυψη των δικαστικών εξόδων της Αμαλίας, υπάρχει αντίστοιχη καμπάνια στην ιστοσελίδα gogetfunding.com.