Πριν από κάποιες μέρες, συζητούσα με τις φίλες μου. Ένας τύπος είχε στείλει σε μία από αυτές ένα περίεργο μήνυμα, στην προσπάθειά του να τη φλερτάρει, και σχολιάσαμε πόσο ανάμεικτα συναισθήματα της προκάλεσε αφού το διάβασε.
“Δεν περίμενα να μου αρέσει μία γυναίκα σαν εσένα”, έγραφε το μήνυμα και συνέχιζε: “Μου αρέσεις πολύ παρά την περίεργη εμφάνισή σου”. “Τώρα, αυτό είναι προσβολή ή κομπλιμέντο;”, αναρωτηθήκαμε. Συμφωνήσαμε όλες ότι ένα τέτοιας μορφής σχόλιο είναι σίγουρα μία προσπάθεια χειρισμού από την πλευρά του άλλου και ότι αυτός είναι μάλλον και ο λόγος που νιώσαμε απευθείας τόσο άβολα με το που το διαβάσαμε. Όσο το σκεφτόμασταν, όλο και περισσότερα αντίστοιχα “κομπλιμέντα” μας έρχονταν στη μνήμη τα οποία προέρχονταν είτε από επίδοξους γκόμενους είτε από φίλους, συγγενείς ή ερωτικές σχέσεις.
“Αν έχανες κάποια κιλά θα ήσουν πολύ ωραία γκόμενα”.
“Δεν περίμενα να μπορείς να τα καταφέρεις σε αυτό. Με εξέπληξες θετικά!”
“Μπράβο που το φόρεσες αυτό με το σώμα που έχεις, εγώ δεν θα τολμούσα. Σε θαυμάζω!”
“Είσαι πολύ όμορφη για γυναίκα της ηλικίας σου”.
“Δεν μου αρέσουν συνήθως οι μελαχρινές αλλά εσύ μου αρέσεις τελικά”.
Οι διαφορετικές μορφές του negging
Όσο το σκεφτόμασταν, τόσο περισσότερο ξεπηδούσαν στο μυαλό μας δεκάδες, εκατοντάδες άλλα σχόλια που όλα τους ακροβατούσαν ανάμεσα στην προσβολή και το κομπλιμέντο τόσο καλά, που συνέθεταν κάτι που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε επιτυχημένα “προσβλημέντο”. Και είναι, πράγματι, τόσο περίτεχνες και προσεκτικά δομημένες αυτές οι παρατηρήσεις, ώστε αν δηλώσεις ενοχλημένη από αυτές, είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι γύρω σου θα σε βγάλουν “υπερβολική” και “μυγιάγγιχτη”. “Για καλό το είπα”, θα σου απαντήσουν κι εσύ θα αρχίσεις να αναρωτιέσαι αν κατάλαβες κάτι λάθος και υπεραντέδρασες.
Αν αναζητάς μία σύντομη απάντηση για το αν είναι υπερβολικό το να σε ενοχλούν τέτοια σχόλια, μπορώ με σιγουριά να σου πω ότι δεν είναι. Αντιθέτως, τέτοιου είδους έμμεσες προσβολές καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε πολύ πιο συχνά απ’ όσο νομίζουμε, σε σημείο που συχνά απευαισθητοποιούμαστε και ξεχνάμε ότι πρόκειται πράγματι για προσβολές.
Τα σχόλια αυτά έχουν μάλιστα και όνομα, καθώς επίσης και μία μεγάλη συζήτηση στον τομέα της ψυχικής υγείας γύρω από τους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιούνται καθώς και για όσα πετυχαίνουν αυτοί που τα χρησιμοποιούν σαν εργαλείο στις καθημερινές τους αλληλεπιδράσεις.
Το λεγόμενο negging είναι στην πραγματικότητα μία μέθοδος συναισθηματικού χειρισμού ενός άλλου ατόμου (συνήθως γυναίκας ή θηλυκότητας), κατά την οποία το άτομο που το χρησιμοποιεί καλύπτει μία έμμεση προσβολή πίσω από ένα κομπλιμέντο.
Το negging μπορεί να προέρχεται από οποιοδήποτε άτομο στη ζωή μας, καθώς και να λάβει πολλές διαφορετικές μορφές. Κάποιες φορές, μπορεί να εκδηλωθεί με το να σε συγκρίνουν με άλλα άτομα για να σε μειώσουν (“Ωραία είσαι, αλλά δεν είσαι και η Πάμελα Άντερσον!”), άλλες φορές με επιτηδευμένα προσβλητικές ερωτήσεις (“Δεν σκοπεύεις να το φας όλο αυτό μόνη σου, ε;”) και άλλες να σου δώσουν προσβλητικές συμβουλές που δεν ζήτησες, με πρόσχημα ότι το λένε “για το καλό σου” (“Νομίζω ότι είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι δεν θα πας μπροστά σε αυτό τον τομέα και να το αφήσεις όσο είναι νωρίς, να μη χάνεις και το χρόνο σου μάταια”).
Σε κάθε περίπτωση, όμως, όλα αυτά τα σχόλια έχουν ένα και μόνο στόχο: Τη συναισθηματική σου χειραγώγηση από ένα άτομο που θέλει να σε ελέγξει.
Κάτι ακόμα σημαντικό είναι ότι, αν αποφασίσεις να δηλώσεις ρητά την ενόχλησή σου μετά από κάποιο αντίστοιχο σχόλιο, είναι σχεδόν βέβαιο ότι, το άτομο που σε προσέβαλε, αλλά ίσως και ο περίγυρος, θα σε κρίνουν ως “υπερβολική” που δεν μπορεί να δεχτεί κριτική ή “δεν παίρνει από αστεία”.
Gaslighting & Negging: Ένα τέρας με δύο κεφάλια;
Και στο σημείο αυτό έρχεται (δυστυχώς) συχνά μία ακόμη συχνή πρακτική χειραγώγησης: Tο λεγόμενο gaslighting. Πιο συγκεκριμένα, το gaslighting συμβαίνει όταν το άτομο που βρίσκεται απέναντί σου σε κάνει να αμφιβάλλεις για την κρίση σου ή ακόμα και την πνευματική σου διαύγεια. Κατά τη διαδικασία του gaslighting αυτός που το χρησιμοποιεί αρνείται ότι πραγματικά έκανε κάτι προσβλητικό ή ακόμα και κακοποιητικό απέναντί σου και σε κάνει να αμφισβητείς την ίδια σου τη λογική.
Με αυτό τον τρόπο, ένα άτομο που χρησιμοποιεί τέτοιες πρακτικές συναισθηματικού χειρισμού, είναι ικανό να σε κάνει να νιώσεις εν τέλει ότι το ίδιο είναι θύμα της δικής σου συμπεριφοράς και όχι το αντίθετο.
Τα πράγματα γίνονται χειρότερα όταν το άτομο που σε χειραγωγεί συναισθηματικά είναι πρόσωπο με το οποίο έχεις κοντινή σχέση. Ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιήσει παραδείγματα από το παρελθόν για να υποστηρίξει ότι δεν θα επεδίωκε ποτέ να σου κάνει κακό – εφόσον έχει αποδείξει με τη συμπεριφορά του ότι σε αγαπάει.
Δυστυχώς, όλες αυτές τις συμπεριφορές δεν είναι καθόλου εύκολο να τις αναγνωρίσεις αλλά και να τις αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά.
Όσο δύσκολο κι αν είναι, πρέπει να λέμε “όχι” σε τέτοιες κακοποιητικές συμπεριφορές – ακόμα κι αν προέρχονται από άτομα που αγαπάμε
Μην ξεχνάμε ότι ποτέ δεν είναι το ίδιο να διαβάζουμε για ένα φαινόμενο σε σχέση με το να το βιώνουμε στην ίδια τη δική μας ζωή. Όταν ένας άνθρωπος που αγαπάς χρησιμοποιεί τεχνικές συναισθηματικού χειρισμού απέναντί σου, είναι πολύ πιθανό να έχεις άρνηση. Η αλήθεια είναι ότι είναι σίγουρα πολύ οδυνηρή η αποδοχή του γεγονότος ότι μια δική σου σχέση έχει τέτοια κακοποιητικά στοιχεία. Ακόμα, δεδομένου ότι η κάθε σχέση και ο κάθε άνθρωπος έχει σχεδόν πάντα και θετικά χαρακτηριστικά, είναι σχεδόν αναπόφευκτο ότι θα προσπαθήσεις να εστιάσεις σε αυτά και να παραβλέψεις τις κακοποιητικές συμπεριφορές που αντιμετωπίζεις.
Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάς ότι οι τεχνικές συναισθηματικού χειρισμού είναι πραγματικά επικίνδυνες για την ψυχική μας υγεία. Αν, λοιπόν, όσα διάβασες σε αυτό το κείμενο σου είναι κατά κάποιο τρόπο γνώριμα ή θυμίζουν ένα συγκεκριμένο άτομο στη ζωή σου, ίσως θα ήταν καλό να συζητήσεις με το άτομο αυτό (αν φυσικά θεωρείς ότι έχει την θέληση και τη δυνατότητα να καταλάβει).
Εκτός αυτού, μπορείς να συμβουλευτείς και έναν/μια ειδικό ψυχικής υγείας για να δεις πώς μπορείς να προφυλαχτείς από τη συναισθηματική κακοποίηση. Ακόμα, μπορείς να μιλήσεις σε άλλα άτομα που εμπιστεύεσαι, αλλά και να γίνεις μέλος σε σχετικές ομάδες ώστε να δικτυωθείς με άλλους ανθρώπους που έχουν κοινά βιώματα.
Μην ξεχνάς ότι η συναισθηματική κακοποίηση είναι εξίσου μία μορφή κακοποίησης και ότι τα θύματά της έρχονται αντιμέτωπα με πολλές μακροχρόνιες συνέπειες, όπως είναι το χρόνιο άγχος και η κατάθλιψη.