Ο σκηνοθέτης της παράστασης «Καταποντισμός» που συνεχίζει να γεμίζει την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, μιλά στην Αναστασία Βαϊτσοπούλου για την gay Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, την καύλα, το dating culture, αλλά και το τραύμα που άφησε στην κοινότητα του θεάτρου ο Δ. Λιγνάδης.
Ήταν ένα ζεστό απόγευμα στο Ρεξ. Λίγες ώρες αφού είχα δει την παράσταση «Καταποντισμός», πήγαινα να συναντήσω τον Βασίλη Βηλαρά, τον σκηνοθέτη της. Η gay εμπειρία, όπως μεταφέρθηκε αυτούσια, σε α’ πρόσωπο, από την αλληλογραφία που είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό Αμφί, μόλις «καθόταν» μέσα μου. Πρόκειται για το πρώτο μέσο στην Ελλάδα που άρθρωσε δημόσιο λόγο για την queer εμπειρία.
Από τις χιουμοριστικές στιγμές coming out μέχρι την ηδονή, τη βία και την ανακούφιση, στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού, ξετυλίγεται η gay κουλτούρα που ζυμώθηκε στα σινεμά της Ομόνοιας καθώς και η ιστορία μιας γενιάς που σβήστηκε από τον χάρτη λόγω της επιδημίας του HIV/AIDS και της κοινωνικής και κρατικής αδιαφορίας.
Ο σκηνοθέτης ήταν ήδη εκεί, καθισμένος στα καρεκλάκια έξω από το Εθνικό, μαζί με την δραματουργό της παράστασης, Λεμονιά Γιαννίρη. Έμελλε να ακολουθήσει μια γνήσια, ατόφια συζήτηση για το χώρο του θεάτρου. Ο Βασίλης Βηλαράς δεν μασάει τα λόγια του, λέει όσα έχει στο μυαλό του, αφού πρώτα τα έχει ακονίσει, με χιούμορ, ζέση αλλά και φροντίδα. Έχει βαθιά πολιτικό λόγο και η προσήνειά του σε κάνει να θες να συζητάς μαζί του για ώρες.
Το σεξ σήμαινε θάνατος
Μετά τις παραστάσεις Λοιμός και Σεισμός, ήρθε το τελευταίο μέρος μιας τριλογίας που τα βάζει με την ετεροκανονικότητα και την πατριαρχική νόρμα. Ο Βασίλης Βηλαράς τώρα έφερε Καταποντισμό.
«Αυτή η παράσταση είναι όλη μου η παιδική ηλικία και το πώς αισθανόμουν μεγαλώνοντας στην Αθήνα. Είναι όλοι μου οι φόβοι, όλες οι αγωνίες, όλη η βεβαιότητα ότι η ομοφυλοφιλία σημαίνει μοναξιά. Γεννήθηκα το ‘83 και γαλουχηθήκαμε ως γενιά σε ένα πλαίσιο που δεν έπαιζε η πιθανότητα συντροφικότητας, νόμιμης συντροφικότητας. Ήσουν καταδικασμένος να μην κάνεις παιδιά, να μην έχεις σύντροφο, οπότε γενικά υπήρχε δυστυχία και μοναξιά» μου αφηγείται.
«Επίσης, είμαστε μια γενιά που μεγαλώσαμε στον απόηχο της κρίσης του AIDS, οπότε το σεξ σήμαινε θάνατος. Θυμάμαι να κάνουμε στο γυμνάσιο “γιορτή του AIDS” πριν αλλάξει το όνομα και μας έλεγαν στην προσευχή οι επιστήμονες που έρχονταν να μας ενημερώσουν: “Θα πεθάνετε”. Τόσο ξεκάθαρα. Το σεξ ήταν τρομερά σύμφυτο με τον κίνδυνο του ότι θα πεθάνεις και θα υπάρχει και τρομερό στίγμα γύρω από αυτό. Όλα αυτά τα βάσανα με συνόδευαν όσο μεγάλωνα. Όμως όσο και να δουλεύεις τον εαυτό σου, μπορείς να προχωρήσεις κάπως, αλλά δεν τα ξεπερνάς ποτέ. Είναι τα τραύματά σου και μαθαίνεις να ζεις με αυτά. Σκεφτόμουν ότι αυτήν την περίοδο της ζωής μου θέλω να μπω σε μια διαδικασία επούλωσης των τραυμάτων και μέσα από την τέχνη, κάτι να μαλακώσει μέσα μου».
Πριν κάτι χρόνια έτυχε να διαβάσει ένα γράμμα από το ΑΜΦΙ, το οποίο περιγράφει έναν βιασμό και ο Βασίλης Βηλαράς συνειδητοποίησε ότι το αρχείο του περιοδικού είναι θησαυρός. «Ήξερα ότι υπάρχει αυτό το περιοδικό, αλλά δεν ήξερα πολλά για αυτό, οπότε ξεκίνησα να ψάχνω. Ταυτόχρονα, η δραματουργός της παράστασης, η Λεμονιά, όταν της είπα ότι διάβασα αυτό το κείμενο και ότι θέλω να είναι ο Καταποντισμός μια σειρά από τέτοια κείμενα, μου είπε ότι είχε κάνει το διδακτορικό της πάνω στην αλληλογραφία του ΑΜΦΙ. Κάπως ενώθηκαν τα αστέρια και μπήκαμε σε μια τρύπα όπου διαβάσαμε όλο το αρχειακό υλικό. Τα μισά τεύχη τα βρήκαμε στην Εθνική Βιβλιοθήκη και μετά από καιρό, μίλησα με τον Ιωσήφ Βαρδάκη, ο οποίος έχει κάνει ένα ντοκιμαντέρ για το ΑΜΦΙ και μου αποκάλυψε ότι είχε όλα τα τεύχη. Τον ευχαριστώ τόσο πολύ που μου έδωσε πρόσβαση σε όλα αυτά τα κείμενα».
H καταγραφή της ιστορίας της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, η ύπαρξη αρχείου και η διατήρηση της μνήμης, όσο και η προβολή μέσω της τέχνης είναι πολύτιμη. «Είναι πολύ σημαντική. Νομίζω ότι κάθε γενιά θεωρεί ότι αυτή ανακαλύπτει τα πράγματα, ότι είναι δική της ανακάλυψη κάθε φορά. Εμείς, καθώς η queer κοινότητα αποκτά μεγαλύτερη ορατότητα, έχουμε πολύ έντονα την αίσθηση ότι έχουμε ανακαλύψει πράγματα, τα οποία έχουν ανακαλυφθεί πριν από εμάς. Και δεν πειράζει. Δεν μας στερεί από το να είμαστε φοβερά άτομα. Απλά οι αγωνίες, οι πόνοι ήταν πάντα ίδιοι, οπότε είναι σημαντικό να ξέρουμε την ιστορία, για να καταλάβουμε λίγο και την προσωρινότητα που έχουμε στο σύμπαν. Δηλαδή, δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου, είμαστε ένα σημαντικό κομμάτι του, αλλά υπήρχαν τεράστια πράγματα πριν από εμάς και θα υπάρξουν και μετά από εμάς» λέει ο Βασίλης.
Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης πιστεύει πως «πρέπει να ξέρουμε την ιστορία μας για να το καταλάβουμε αυτό και να μην παίρνουμε τον εαυτό μας τόσο σοβαρά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πρέπει να κάνουμε διεκδικήσεις. Φυσικά, να διεκδικούμε και να ζορίζουμε τις κυβερνήσεις και τα αρμόδια όργανα».
Οι ιστορίες που αφηγούνται πάνω στη σκηνή οι Dolly Vara, Kristof, Ανδρέας Teddy Λαζαράκος, Niko Rupllem «είναι κείμενα τα οποία κοστίζει πολύ να τα λες δημόσια. Νιώθεις ότι μεταφέρεις το βάρος τόσων άλλων ανθρώπων που προηγήθηκαν της δικής σου ύπαρξης, χωρίς τα δικά σου προνόμια. Ταυτόχρονα, ξυπνάει και μια αίσθηση: Ποια προνόμια ακριβώς; Δεν είναι τόσο καλύτερα τα πράγματα. Μοιραία, νιώθεις ότι μιλάς για τον εαυτό σου και αυτό γίνεται αρκετά επώδυνο, γιατί γίνεται δημόσια, σε άτομα που δεν ξέρεις. Θέλαμε όμως να πούμε αυτές τις ιστορίες».
Αν έχεις λεφτά, ο κόσμος ναι, αλλάζει. Αν δεν έχεις λεφτά, ο κόσμος παραμένει ένα εχθρικό περιβάλλον.
Τον ρωτώ αν πιστεύει πως έχει αλλάξει η κοινωνία τα τελευταία χρόνια ως προς την συμπερίληψη κι αν έχουν γίνει σημαντικά βήματα όσον αφορά στα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα. «Δυστυχώς, το ζήτημα είναι ταξικό. Όπως σε κάθε περίπτωση. Τα πράγματα μπορεί να έχουν αλλάξει για ένα ετεροκανονικό γκέι μοντέλο, άντρα ή γυναίκα που έχουν κάποια προνόμια γενικά κοινωνικά και ταξικά. Αυτά τα άτομα πάντοτε η κοινωνία θα τα συμπεριλαμβάνει λίγο περισσότερο, ακόμα και αν είναι φανερά γκέι και λεσβίες. Υπάρχουν και δημοσιογράφοι άντρες και γυναίκες που έχουν σταδιοδρομήσει, ενώ ξέρουμε ή ακούγονται φήμες ότι είναι ομοφυλόφιλα άτομα, τα οποία όμως ξέρουμε που μεγάλωσαν, που πήγαν σχολείο. Γιατί δεν πήγαν σχολείο στο 3ο Περιστερίου, πήγαν στο Αρσάκειο και για αυτά τα άτομα η ζωή ίσως ήταν πάντα λίγο πιο υποφερτή».
«Το θέμα είναι τι γίνεται με την αδερφή από την Δραπετσώνα, όπου στο σπίτι οι άνδρες είναι και με μεροκαματιάριδες κι αυτό το άτομο ζορίζεται από παντού και κανένας δεν του δίνει το συγχωροχάρτι για να είναι ο εαυτός του. Γιατί τίθεται ζήτημα επιβίωσης. Οπότε τι να σου πω; Αν έχει αλλάξει ο κόσμος; Σε μια πρώτη φάση, θα σου πω ότι αν έχεις λεφτά, ο κόσμος ναι, αλλάζει. Αν δεν έχεις λεφτά, ο κόσμος παραμένει ένα εχθρικό περιβάλλον. Σίγουρα γίνονται προχωρήματα και μπορούμε να παντρευτούμε πια, ας πούμε, αν θέλουμε. Όχι όλοι βέβαια. Αλλά τι γίνεται όταν δεν ανήκεις στο εταιροκανονικό μοντέλο; Τι γίνεται αν δεν είσαι ένας γκέι άντρας και γυμνασμένος με έναν σύντροφο που επίσης είναι γυμνασμένος και μπορεί να περάσει για straight; Αν είσαι ένα απειλητικό ζευγάρι για την κοινωνία;» αναρωτιέται ο Βασίλης.
«Aν είσαι αυτό που ο κόσμος θα αποκαλέσει κραγμένη αδερφή, έχεις τα ίδια προνόμια με τον Κασελάκη, για παράδειγμα; Δεν είναι προσωπικό το ζήτημα, αλλά εκπροσωπεί ένα μοντέλο gay lifestyle, το οποίο είναι πιο ανώδυνο για τον κοινό νου. Το θέμα λοιπόν είναι τι γίνεται με τα άτομα που θέλουν να βγουν με την τακούνα έξω και με το βαμμένο νύχι, γιατί είναι απλά γκέι αγόρια που φλερτάρουν με την θηλυκότητά τους περισσότερο; Όχι, η κοινωνία δεν έχει αλλάξει απέναντί τους. Πέφτει κράξιμο, πέφτουν αυγά στη μούρη, πέφτουν μπουκέτα. Τις προάλλες, ένα παιδί από την παράσταση, που έχει τα νυχάκια του και τα τακουνάκια του, έφευγε από την παράσταση και πήγε ένα μαλακισμένο 16 χρονών και του έβαλε την παλάμη του μπροστά στη μούρη του έτσι, στη μύτη του πάνω. Χωρίς κανένα λόγο. Στην Ομόνοια. Ποια κοινωνία έχει αλλάξει, δεν την ξέρω την κυρία. Είναι πολύ ωραίο αφήγημα, μακάρι να ήταν αλήθεια, αλλά δεν νομίζω» δηλώνει.
Για τον Βασίλη Βηλαρά, η ορατότητα φέρνει εξοικείωση, αλλά φέρνει κι έναν μεγαλύτερο αντίλογο. «Τα social media του Εθνικού αν κοιτάξεις ή τα social media τα δικά μας και το τι σχόλια έχουμε από κάτω για αυτή την παράσταση αυτή, θα δεις ότι υπάρχει πολύ, πολύ οργή. Έχουν πολλά νεύρα με την ύπαρξή μας».
«Προσπαθώ να μην διαβάζω τα σχόλια. Γιατί με ταράζει αυτή η αδικαιολόγητη κακία. Οπότε προσπαθώ να το αποφεύγω γενικά. Δηλαδή τώρα να σου εύχονται καρκίνο, να πάθεις χίλια δυο, να πεθάνει το σόι σου, ότι ντροπιάζεις το αντρικό φύλλο –που τι σημαίνει καν αυτό; Ξυπνάω το πρωί και πριν πιω τον καφέ μου βλέπω να μου εύχονται θάνατο. Ρε συ αγάπη, πας καλά; Πρέπει να οργανώνω τη ζωή μου με τέτοιο τρόπο, ώστε το κινητό μου να το βλέπω πολύ αργότερα, και να μην είναι το πρώτο πράγμα που θα δω οι 40 ειδοποιήσεις που με βρίζουν. Και δεν είναι καν θέμα διαχείρισης. Τίθεται ζήτημα επιβίωσης. Δηλαδή είναι πολύ πιο βαθύ» συνεχίζει.
«Για παράδειγμα, όταν περπατάω στον δρόμο και δω απέναντι μου μια αντροπαρέα, το πρώτο πράγμα που κάνω επειδή έχω βαμμένα νύχια, είναι να μαζέψω τα δάχτυλά μου σε γροθιά για να μη φανούν. Γιατί κινδυνεύω. Αν τύχει να πέσω σε μαλάκα τύπο εκείνη την ώρα που έχει όρεξη να παίξει μαζί μου, ξαφνικά μπορεί να βρεθώ ξυλοκοπημένος, πεσμένος στο πάτωμα. Οπότε ναι, μαζεύω τα νύχια μου. Υπάρχουν πολλά άτομα που υιοθετούν ένα άλλο περπάτημα όταν βλέπουν απέναντι πολλούς άντρες μαζεμένους. Ξαφνικά σφίγγεις τους γλουτούς σου, σφίγγεις την κοιλιά σου. Οι ώμοι σου και η πλάτη σου πάει πιο μονοκόμματα για να μοιάζει πιο masculine. Γιατί κινδυνεύεις. Δεν υπάρχει ένα βάθρο, στο οποίο καθόμαστε και λέμε ας διαχειριστούμε μια κατάσταση. Αυτή είναι μια πολυτέλεια».
Κατά την διάρκεια της παράστασης ακούγεται μια-δυο φορές η φράση: «Μου αρέσουν οι άντρες, αλλά δεν τους συμπαθώ». «Αχ, αγάπη, βάλε καφέ να στα πω. Μωρέ, είναι και λίγο χιουμοριστικό, αλλά εντάξει, γενικά είναι δύσκολο να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι. Ανεξαρτήτως τώρα ταυτότητας φύλου. Αλλά συνδέεται πολύ με αυτό που συζητάμε. Και μπλέκεται και το τραύμα μέσα σε όλη αυτή την ιστορία. Οπότε, προκύπτει μία μη συμπάθεια» λέει ο Βασίλης, ο οποίος δίνει πάσα για το επόμενο θέμα, το gay dating culture σήμερα.
Ο ίδιος δεν δαιμονοποιεί καθόλου τα applications, «γιατί υπάρχει πολύ αυτό το αφήγημα ότι αν γνωριστείς στο Grinder δεν είναι σημαντικό, αλλά αν γνωριστείς στο bar είναι πολύ πιο σημαντικό. Όλοι οι άνθρωποι θέλουμε να αγαπηθούμε και να μας φροντίσουν και να νιώσουμε ξεχωριστοί. Απλά το κρύβουμε σαν ανάγκη από τους άλλους ανθρώπους. Αν είχαμε το κουράγιο όλα μας τα άτομα να μπορούμε να λέμε: “Ξέρεις κάτι; Θέλω φροντίδα και θέλω και νιάξιμο και θέλω και αγάπη, αλλά χωρίς να σημαίνει ότι για να τα πάρω αυτά, πρέπει να παντρευτούμε”».
Ο Βασίλης πιστεύει ότι «μπορούμε να βρεθούμε μία μέρα, να γνωριστούμε και να φερθούμε σαν άνθρωποι μεταξύ μας. Να υπάρχει μια φροντίδα και ένα νιάξιμο. Επειδή θεωρείται στον μοντέρνο κόσμο αδυναμία, το κρύβουμε όλοι πάρα πολύ, παίζουμε παιχνίδια και συνήθως παιχνίδια εξουσίας. Οπότε γίνεται ένα μπλέξιμο του κερατά, το οποίο βασίζεται στο ότι δεν έχουμε το κουράγιο να πούμε τι ακριβώς θέλουμε από τους ανθρώπους και παίζουμε το παιχνίδι που νομίζουμε ότι το άλλο άτομο θέλει από εμάς».
«Η βάση ολονών μας είναι η ίδια. Όλοι θέλουμε το ίδιο πράγμα, που είναι να μας φροντίσουνε. Όλοι μας, φαντάζομαι, αυτό έχουμε ως βασικό ζητούμενο και κανείς δεν το παραδέχεται, ενώ αν το παραδεχόμασαν όλοι, θα ήταν πολύ πιο ωραίο το dating σε αυτό το σύμπαν. Όπου φυσικά μπορεί να υπάρχει και η καύλα. Δεν σημαίνει ότι ξαφνικά θέλω να σου ψήσω μπισκοτάκια μόνο, να σου κάνω πρωινό».
Το θέατρο δεν είναι μόνο ένα ομοφοβικό επάγγελμα. Είναι μισαναπηρικό, χοντροφοβικό και σεξιστικό επάγγελμα, όπως όλα.
Στο πλαίσιο του ελληνικού #MeToo, τον Φεβρουάριο του 2021, μάθαμε για τις καταγγελίες σε βάρος του Δημήτρη Λιγνάδη, πρώην καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού, για βιασμούς κατά συρροή. «Την περίοδο που γινόταν όλο το σκηνικό με τον Λιγνάδη, το οποίο είναι ένα από τα μεγαλύτερα τραύματα στην κοινότητα του θεάτρου, ήταν σοκαριστικό το πόσο συχνά καταλάβαιναν φιλικά πρόσωπα γύρω σου ότι έχουν όντως πέσει θύμα κακοποίησης από το συγκεκριμένο –ή και όχι– άτομο. Μιλάμε για παιδιά, 30 με 35 χρονών, τα οποία ξαφνικά ανακαλύπτανε ότι αυτό που μέχρι πρότινος θεωρούσαν μια ισότιμη σχέση με το θύτη τους ήταν ένα manipulation και ένα σεξουαλικώς κακοποιητικό πλαίσιο. Ήταν σοκαριστικό να έρχονται άτομα τα οποία ξέρεις, αγαπάς, νοιάζεσαι και να σου λένε ξαφνικά: “Ξέρεις τι κατάλαβα σήμερα το πρωί; είμαι θύμα κακοποίησης”. Δεν το ξέρανε, δεν το είχανε καταχωρήσει ως τέτοιο, έπρεπε να το ακούσουν ανάγλυφα από ένα άλλο άτομο και να πουν: αυτό μοιάζει με τη δική μου ιστορία, ουπς. Και μετά να βρούνε το κουράγιο να το αποδεχτούν».
Φτάνοντας στο σήμερα, μετά από τόσα τραύματα και διεγασίες, εντός της κοινότητας του θεάτρου, ο Βασίλης Βηλαράς, θεωρεί ότι «στην προοπτική εύρεσης εργασίας, νομίζω, ξεχνάμε τα πάντα. Αν αύριο βρεθεί σε θέση εξουσίας ξανά [σ.σ.:ο κακοποιητής], κλείνουμε τα μάτια, γιατί μπορεί να μας δώσει ψίχουλα, με ένα συμβόλαιο. Προφανώς δεν θα το κάνουν όλοι οι άνθρωποι, αλλά είναι τόσοι ηθοποιοί που ακόμα βγαίνουν και μιλάνε θετικά για ανθρώπους που έχουν καταδικαστεί για βιασμούς».
Πέρυσι, είδαμε το πολύμηνο πανκαλλιτεχνικό κίνημα να ξεσπά και υπόσχεται ριζικές αλλαγές στον καλλιτεχνικό χώρο. Τις είδαμε εν τέλει αυτές τις αλλαγές;
«Υπήρξαν σίγουρα βήματα προς τα εμπρός. Βλέπεις τις διεκδικήσεις που έγιναν μέσα στις πρόβες. Τα πράγματα έχουν αλλάξει κάπως. Οι συλλογικές συμβάσεις έχουν αναθεωρηθεί, οι εργασιακές συνθήκες είναι αρκετά καλύτερες, υπάρχει μεγαλύτερη φροντίδα. Ας πούμε στο Εθνικό Θέατρο, υπάρχει μια μέριμνα πια ότι πρέπει να είναι παρών πάντα στην πρόβα stage manager. Δεν θέλουν να ρισκάρουν να μείνει ένας ηθοποιός με έναν σκηνοθέτη μόνος. Γιατί μπορεί να μην είναι ασφαλές. Αυτό παλαιότερα δεν ίσχυε. Έχει μπει η πληροφορία ότι δεν μπορεί να πάει το πράγμα στον αυτόματο πιλότο και χρειάζεται μια φροντίδα από όλα τα άτομα που εμπλέκονται, από τα γραφεία μέχρι τον τελευταίο συντελεστή μιας παράστασης. Τίποτα δεν είναι αυτονόητο και οποιαδήποτε κακοποιητική συμπεριφορά μπορεί να συμβεί οποτεδήποτε από οποιονδήποτε. Οπότε άφησαν ένα απόηχο αυτές οι διεκδικήσεις» λέει ο Βασίλης.
«Κάθε φορά που λέω ότι το θέατρο είναι ένα ομοφοβικό επάγγελμα, οι άνθρωποι λένε: «Τι; Υπερβολές! Πρώτα απ’ όλα, έχει τόσους γκέι». Αυτό δεν ξέρω τι αποδεικνύει. Το πιο απλό παράδειγμα είναι ότι δεν ξέρουμε πολλούς ανοιχτά γκέι ηθοποιούς σε σχέση με το πόσοι υπάρχουν. Όταν οι άνθρωποι το κρύβουν και υπάρχει αυτή η αγωνία να μην φανεί, να το ξέρουν οι συνεργάτες σου, αλλά όχι το κοινό, όλα αυτά τι είναι; Δεν δείχνουν μια ομοφοβία; Γιατί το κρύβει κανείς αν δεν ντρέπεται ή φοβάται για αυτό; Αν σου προκαλεί φόβο, δεν είναι παράλογο, απλά δεν ξέρεις πως θα το αντιμετωπίσουν οι άλλοι άνθρωποι. Για να μην μιλήσουμε για τις λεσβίες. Δεν συμβαίνουν όμως μόνο στην Ελλάδα αυτά. Είναι παγκόσμιο φαινόμενο».
Για τον ίδιο, «το θέατρο είναι γενικά ένα φοβικό επάγγελμα. Είναι κατασκευασμένο για άτομα που είναι στην σφαίρα της κανονικότητας. Δεν υπάρχουν θέατρα με καρέκλες να χωράνε χοντρά σώματα. Πρέπει να υπάρχει ειδική πρόβλεψη, να βάλουν την καρέκλα που κάθεται ο ταξιθέτης ή μαξιλαράκι στο σκαλάκι. Οι διερμηνείς επίσης δεν υπάρχουν. Γίνονται προσπάθειες από συγκεκριμένα άτομα, όπως η Liminal, αλλά γίνεται σε μία παράσταση, ειδικού περιεχομένου. Ένα άτομο πώς θα πληρώσει διερμηνέα; Δεν του φτάνει να πληρώσει εισιτήριο; Το πρόγραμμα κάθε παράστασης δεν υπάρχει σε braille».
«Αποκλείει πάρα πολλά άτομα αυτός ο χώρος. Δεν είναι μόνο ένα ομοφοβικό επάγγελμα. Είναι μισαναπηρικό, χοντροφοβικό και σεξιστικό επάγγελμα, όπως όλα. Εμείς νομίζουμε ότι είναι πιο προχωρημένα τα πράγματα, εξαιτίας της τέχνης. Αντιθέτως, επικρατεί μια εξωτικοποίηση, ας βάλουμε και λίγη νοηματική» συμπληρώνει.
Μια παράσταση σαν κι αυτή έχει την δυνατότητα να μετακινήσει ολόκληρους κόσμους μέσα σου. «Μπορεί ίσως να μετατοπίσει κάποια λίγα άτομα που έτυχε να είναι ανοιχτά την στιγμή που είδαν την παράσταση. Αν αλλάξει ένα ή δύο μυαλά, μπορεί να μεταφέρουν την πληροφορία σε άλλα δύο και ξαφνικά να αλλάξουν δέκα άνθρωποι. Δεν είναι πολύ, αλλά δεν είναι και τίποτα» λέει ο Βασίλης.
«Αυτά τα χρόνια έχω ζήσει πολύ συγκινητικά πράγματα που δεν τα φανταζόμουν. Λέει ένας στίχος στην παράσταση “Γεννήθηκα εγώ, άντρες για να αγαπώ”. Ήταν μια μεσήλικη κυρία, straight, παντρεμένη, η οποία είπε μετά: «Δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι εγώ γεννήθηκα για να αγαπάω άντρες. Μου είπαν ότι θα αγαπάω άντρες, το δέχτηκα και ξαφνικά στα 55 μου, βλέπω αυτήν την παράσταση και αναρωτιέμαι: εγώ γιατί γεννήθηκα; Όντως για αυτό που κάνω; Δεν ξέρεις τι μπορεί να γεννηθεί από αυτό».
«Πέρυσι στην παράσταση «Σεισμός» μιλάγαμε για το τρανς βίωμα και πόσο δύσκολο είναι να υπάρχει ένα τρανς πρόσωπο στην Ελλάδα και πως τα βγάζει πέρα στη ζωή του. Ήρθε μια τρανς κοπέλα, 18 χρονών, να δει την παράσταση και ήρθε δεύτερη φορά με τη μαμά της. Μας είπε: «Θα φέρω τη μαμά μου εδώ γιατί εγώ δεν έχω τα εργαλεία να της εξηγήσω τι μου συμβαίνει και αν το δει αυτό, νομίζω θα καταλάβει τι ζω». Ήρθε η μαμά της, μας περίμενε μετά την παράσταση και μας είπε πολύ συγκινητικά πράγματα. Το βασικό ήταν ότι μας είπε: «Ευχαριστώ, μετά από αυτό το δίωρο καταλαβαίνω περισσότερο τι συμβαίνει μέσα στο σπίτι μου». Είναι μια μετατόπιση. Το σύμπαν δεν άλλαξε, αλλά το μικρό σύμπαν του δικού τους σπιτιού, ίσως βελτιώθηκε λίγο. Ζήσαμε παρόμοια ιστορία και με ένα άλλο παιδί, 27 χρονών, που ήρθε μόνο του, είδε την παράσταση και μετά έφερε τον μπαμπά του. Έδωσαν την πρώτη τους ενήλικη αγκαλιά εκείνη την ώρα, μετά την παράσταση, μπροστά μας».
Ένα «Σκάστε» ακούγεται σε ανύποπτο χρόνο στην σκηνή. Η δραματουργία έχει σπάσει, η πραγματικότητα έχει τοποθετηθεί στο κέντρο της σκηνής και αυτό το αίτημα που βγαίνει από τα χείλη του ηθοποιού, προέρχεται από κάπου πιο βαθιά. Δεν είναι απλά μέρος του σεναρίου. Ήταν δική σου αυτή η κραυγή, Βασίλη;
«Εντελώς. Νομίζω ότι θέλω την ησυχία μου γενικά σε αυτόν τον πλανήτη. Θα ‘θελα απλά να κοιτάει κάθε άτομο τη ζωούλα του, να πορευτούμε όσο καλύτερα μπορούμε και κάποια στιγμή να αφήσουμε τον μάταιο τούτο κόσμο. Το να έχουν πολλοί άνθρωποι γνώμη για τα πάντα, κυρίως για αυτά που δεν ξέρουν, εμένα με μουδιάζει, δεν ξέρω πως να το διαχειριστώ. Γιατί χρειάζεται να έχουμε χρόνο για τα πάντα; Γιατί πριν λίγους μήνες ρωτούσαν οι δημοσιογράφοι τους πάντες ποια είναι η γνώμη τους για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών και έλεγαν άσχετοι άνθρωποι τη γνώμη τους για ένα πράγμα που δεν τους αφορά καν και δεν το ξέρουν».
Απευθείας η συζήτηση μεταπηδά στη μεγαλύτερη τρανσφοβική επίθεση που είδαμε τα τελευταία χρόνια. Η πλατεία Αριστοτέλους πλέον δεν μυρίζει Θερμαϊκό, αλλά βρωμάει βία. Στην παράσταση ακούμε για ένα αντίστοιχο περιστατικό που τροφοδοτήθηκε από μια χρυσή καρδούλα που γράφει «Λεωνίδα σ’ αγαπώ».
«Μπορεί να φαίνονται μεμονωμένα περιστατικά και ο κόσμος να σοκάρεται και να λέει: “Πωπω, τι έγινε στη Θεσσαλονίκη;” Οι επιθέσεις όμως στον δρόμο είναι καθημερινό φαινόμενο, μπορεί όχι από 200 άτομα, αλλά υπάρχουν φορές που μπορεί να σου επιτεθούν και δύο φορές μέσα σε μια μέρα. Πέφτει ξύλο, πέφτουν μπουνιές, γίνονται παρενοχλήσεις, ομαδικοί βιασμοί, σπάνε αυγά στις μούρες των ανθρώπων. Αυτό που έγινε στην Θεσσαλονίκη είναι απαράδεκτο και απαίσιο, δυστυχώς δεν είναι μεμονωμένο. Το τι περνάνε και τα τρανς άτομα καθημερινά είναι ανείπωτο» σημειώνει.
Ο Βασίλης Βηλαράς θα συνεχίσει να σκηνοθετεί και να παίζει σε παραστάσεις και ταινίες που χρειάζεται η κοινωνία μας και να παλεύει για έναν κόσμο χωρίς βία και πατριαρχιακές κανονικότητες.