Τι κρύβεται πίσω από το εμβληματικό κάστρο της Disney;
Τα ερεθίσματα που αποκτούμε κατά τη διάρκεια της παιδικής μας ηλικίας αποτυπώνονται ανεξίτηλα στη νοητική και συναισθηματική μας σφαίρα, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν σημαντικό κομμάτι στο παζλ της συνολικής ανάπτυξης και δόμησης της προσωπικότητάς μας. Το παιχνίδι με τους φίλους στο διάλειμμα, τα οικογενειακά τραπέζια τις Κυριακές, οι σκανδαλιές και οι βιντεοκασέτες με τα παιδικά. Διότι, βιντεοκασέτες και βίντεο κλαμπ υπήρχαν τότε. Όχι DVD – αυτό ήρθε αργότερα. Ούτε καν λόγος, βέβαια, για Disney+.
Εκείνα ήταν τα χρόνια που πηγαίναμε με τους γονείς μας τακτικά στο βίντεο κλαμπ της περιοχής για να νοικιάσουμε παιδικές ταινίες της Disney, όπως: «Βασιλιάς των λιονταριών», «Πεντάμορφη και το Τέρας», «Η Χιονάτη και οι 7 νάνοι», «Πινόκιο», «Ντάμπο» και «Μπάμπι». Κι έπειτα, υποσχόμασταν στους γονείς μας ότι θα αγγίξουμε την βιντεοκασέτα μόνο όταν τελειώσουμε όλα μας τα μαθήματα. Ασχέτως αν, τις περισσότερες φορές, κάναμε «πασαλείμματα», ώστε να στρωθούμε μπροστά στην τηλεόραση.
Μάλλον, είναι αυτές οι ξένοιαστες αναμνήσεις που μας ωθούν να βλέπουμε ξανά και ξανά τα ίδια κινούμενα σχέδια. Ανεξαρτήτως αν γνωρίζουμε το φινάλε, η καρδιά μας εξακολουθεί να χτυπάει δυνατά, επιφυλάσσοντας πολλές στιγμές συγκίνησης. Κι αυτό, το οφείλουμε, σε μεγάλο βαθμό, στη Disney, στην εταιρεία που χάραξε το μονοπάτι για ένα νέο σύμπαν. Εκεί, όπου το καλό πάντα νικάει στο τέλος, η αληθινή αγάπη θριαμβεύει και λίγη νεραϊδόσκονη αρκεί για να πετάξουμε στα ουράνια.
Με αφορμή, λοιπόν, τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Disney, ας ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία της, καθώς, εκτός από λάμψη και επιτυχία, υπάρχουν ορισμένα «σκοτεινά» σημεία, τα οποία το παιδικό μας μυαλό δεν θα μπορούσε ούτε να φανταστεί.
Η πρώτη απόπειρα του Walt Disney κατέληξε στη χρεοκοπία
Όλα ξεκίνησαν όταν ο Walt Disney, σε συνεργασία με το φίλο του, Ub Iwerks, ίδρυσαν το κινηματογραφικό στούντιο Laugh-O-Gram στο Κάνσας Σίτι. Ως πρώτη απόπειρα, δημιούργησαν μια ταινία μικρού μήκους, με τίτλο: «Η Χώρα των Θαυμάτων της Αλίκης», η οποία αρχικά δεν στέφθηκε από επιτυχία. Αντιθέτως, το 1923, αμέσως μετά τη δημιουργία της προαναφερθείσας ταινίας, το Laugh-O-Gram χρεοκόπησε.
Εντούτοις, δεν είχε γραφτεί ακόμη ο επίλογος για την κινηματογραφική καριέρα του Walt Disney. Με την πάροδο του χρόνου, η ταινία γνώρισε μεγάλη επιτυχία και αγοράστηκε από τη Margaret J. Winkler, η οποία διένειμε ταινίες στη Νέα Υόρκη τότε. Τελικά, υπογράφηκε συμβόλαιο για τη δημιουργία έξι σειρών με θέμα «Alice Comedies», με την επιλογή για δύο ακόμη σειρές που θα αποτελούνταν από έξι επεισόδια.
Πριν την υπογραφή του συμβολαίου, ο Walt Disney μετακόμισε στο Χόλιγουντ, μαζί με τον αδερφό του, Roy, που έπασχε από φυματίωση. Έτσι, στις 16 Οκτωβρίου του 1923 γράφεται με «χρυσά γράμματα» η έναρξη του Disney Brothers Studio – το οποίο, το 1926, μετονομάστηκε σε Walt Disney Studio.
Η έναρξη μιας αυτοκρατορίας
Το 1934, ο Walt αποφάσισε να προχωρήσει με την ταινία «Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι» – την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της Walt Disney Productions. Ο αδερφός του πρόβαλε αντιρρήσεις ως προς αυτό το βήμα, ισχυριζόμενος ότι θα χρεοκοπούσε το στούντιο, αν έκανε κάτι τέτοιο. Ωστόσο, ο Walt συνέχισε απτόητος την παραγωγή της ταινίας, ακολουθώντας μια ρεαλιστική προσέγγιση και δίνοντας έμφαση στη δράση μεταξύ των σκηνών. Πράγματι, όμως, ο Roy, ο αδερφός του Walt, έβλεπε μπροστά σε ό,τι αφορά το budget.
Η Walt Disney Productions ξεπέρασε τον αρχικό προϋπολογισμό των 150.000 δολαρίων για τη «Χιονάτη και τους 7 νάνους» κατά δέκα φορές, αφού η παραγωγή κόστισε συνολικά 1,5 εκατ. δολάρια! Επιπλέον, χρειάστηκαν τρία ολόκληρα χρόνια για να ολοκληρωθεί η ταινία, στις 12 Δεκεμβρίου του 1937 και να κατακτήσει το θρόνο των υψηλότερων εισπράξεων όλων των εποχών μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ενδεικτικά, οι αρχικές εισπράξεις διαμορφώθηκαν στα 8 εκατ. δολάρια, τα οποία αξιοποιήθηκαν από τη Disney για την κατασκευή ενός νέου συγκροτήματος 51 στρεμμάτων στο Μπέρμπανκ της Καλιφόρνια, όπου και μετακόμισε πλήρως η εταιρεία το 1940.
Η κάθοδος, η εκμετάλλευση, ο καπιταλισμός και οι σχεδιαστές κινουμένων σχεδίων
Λίγο αργότερα, κυκλοφόρησε ο «Πινόκιο», κατακτώντας Όσκαρ Καλύτερου Τραγουδιού και Καλύτερης Μουσικής, ενώ χαρακτηρίστηκε ως ένα σπουδαίο επίτευγμα στο χώρο των κινουμένων σχεδίων για τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Βέβαια, οι αποδόσεις της ταινίας στο box office κινήθηκαν σε χαμηλά επίπεδα, λόγω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η «Φαντασία» είχε ακριβώς την ίδια τύχη στο box office, αλλά συνέβαλε στην εισαγωγή πρωτοποριακών τεχνολογιών για τα συστήματα ήχου. Έπειτα, συνοδεύτηκε από ένα θλιβερό γεγονός, αυτό της απεργίας μεγάλης μερίδας των σχεδιαστών κινουμένων σχεδίων που εργάζονταν στη Disney, αιτούμενοι υψηλότερες αμοιβές. Ο Walt Disney, θεωρώντας ότι ενδέχεται να είναι κομμουνιστές, απέλυσε πολλούς εξ αυτών, ακόμα και τους πιο ταλαντούχους.
Ο Roy προσπάθησε να πείσει τους βασικούς διανομείς της εταιρείας να επενδύσουν στη Disney, λόγω του ότι δυσκολευόταν πια να αντισταθμίσει το εξαιρετικά δαπανηρό κόστος παραγωγής με τις απολύσεις των εργαζόμενων, χωρίς ωστόσο να τα καταφέρει. Προκειμένου να αντισταθμιστούν οι τεράστιες απώλειες σε έσοδα και ανθρώπινο δυναμικό, κυκλοφόρησε ο «Ντάμπο», μια ταινία που κατέγραψε θετική απόδοση στο box office και απέφερε ζωτικά κέρδη στην εταιρεία.
Λίγο αργότερα και εν όψει βομβαρδισμού του Περλ Χάρμπορ, πολλοί από τους σχεδιαστές κινουμένων σχεδίων κλήθηκαν σε επιστράτευση, ενώ 500 περίπου στρατιώτες των ΗΠΑ κατέλαβαν το στούντιο για 7 μήνες, ώστε να προστατεύσουν ένα κοντινό εργοστάσιο αεροσκαφών, το Lockheed. Στις 8 Δεκεμβρίου του 1941, το Ναυτικό των ΗΠΑ ζήτησε από το Walt να δημιουργήσει προπαγανδιστικές ταινίες σε αντάλλαγμα με την προστασία του εν μέσω πολέμου. Εκείνος συμφώνησε και υπέγραψε συμβόλαιο με το Ναυτικό για 20 ταινίες μικρού μήκους, σχετικές με τον πόλεμο έναντι 90.000 δολαρίων.
Η «Σταχτοπούτα», ο χρυσός θρόνος και ο θάνατος του Walt Disney
Το 1950, η «Σταχτοπούτα», η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους της Disney μετά από οκτώ χρόνια, απέφερε τα μεγαλύτερα κέρδη στην εταιρεία, μετά τη «Χιονάτη και τους 7 νάνους», συγκεντρώνοντας 8 εκατ. δολάρια τον πρώτο χρόνο. Η επόμενη ταινία που κυκλοφόρησε από τη Disney ήταν «Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων», η οποία, εν αντιθέσει με τα μεταγενέστερα νούμερα, δεν έφερε οικονομική επιτυχία στην εταιρεία παραγωγής.
Ο ίδιος ο Walt δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ταινία αυτή τότε, λόγω του ότι αφοσιώθηκε στη δημιουργία ενός θεματικού πάρκου, τη σημερινή «Disneyland» – βέβαια, σε πολύ πρώιμο στάδιο τότε. Έπειτα από μια δεκαπενταετία και κάτι με μεταπτώσεις σε προϋπολογισμό και έσοδα, δημιουργήθηκαν οι παρακάτω ταινίες:
– «Πήτερ Παν» (1953) με ικανοποιητική απόδοση
– «Λαίδη και ο Αλήτης» (1953), σημειώνοντας εξαιρετικά νούμερα
– «Η Ωραία Κοιμωμένη» (1959), πληγώνοντας τον προϋπολογισμό
– «Τα 101 Σκυλιά της Δαλματίας» με πολύ θετικές προοπτικές.
Παράλληλα, τον Ιούλιο του 1955 άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες της η «Disneyland».
Το Νοέμβριο του 1966, ο Walt Disney μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, μιας και η εικόνα της υγείας του ήταν φανερά επιδεινωμένη. Αφότου υποβλήθηκε σε εξετάσεις, διαπιστώθηκε πως είχε αναπτυχθεί κακοήθης όγκος στον αριστερό του πνεύμονα, ο οποίος και αφαιρέθηκε πάραυτα. Αν και βγήκε από το νοσοκομείο, δύο εβδομάδες αργότερα, στις 15 Δεκεμβρίου του 1966 άφησε την τελευταία του πνοή από καταπληξία, σε ηλικία 65 ετών.
Ο θάνατός του προμήνυε την έναρξη μιας νέας εποχής για τη Disney.
Η αναγέννηση και η πτώση
Μετά το θάνατο του Walt, η ηγεσία πέρασε στον αδερφό του, Roy, αν και πολλοί υποστήριζαν ότι είναι αισθητή η απουσία του Walt στο αποτέλεσμα των ταινιών. Εκείνη την εποχή, κυκλοφόρησαν οι εξής ταινίες: «Το Βιβλίο της Ζούγκλας» (1967) και «Οι Αριστόγατες» (1970). Το 1971, ο Roy έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 78 ετών από εγκεφαλική αιμορραγία και τα ηνία της εταιρείας πέρασαν στον Donn Tatum, μέχρι το 1980, και μετά στον Card Walker – μέχρι το 1983.
Κατά τη διάρκεια της εν λόγω δεκαετίας, η Disney διέγραψε σπουδαία πρόοδο, τόσο στον αριθμό των υπαλλήλων της (περίπου 23.000), όσο και στα έσοδά της (257.751.000 δολάρια). Οι ταινίες που κυκλοφόρησαν τα χρόνια εκείνα ήταν:
– «Μπερνάρ και Μπιάνκα» (1959): 48 εκατ. δολάρια στο box office
– «Ρομπέν των Δασών», γεμίζοντας τα ταμεία της εταιρείας με 18 εκατ. δολάρια
– «Η Μαύρη Τρύπα (1979)»: 35 εκατ. δολάρια
– «Η Αλεπού και το Κυνηγόσκυλο» (1981): 39,9 εκατ. δολάρια.
Το 1983, καθήκοντα διευθύνοντος συμβούλου ανέλαβε ο γαμπρός του Walt, Ron W. Miller, ο οποίος, όμως, απομακρύνθηκε από τη συγκεκριμένη θέση έναν χρόνο μετά, το 1984, από τους εξής μετόχους της εταιρείας: Roy E. Disney, Sid Bass, Lillian και Diane Disney, καθώς και τον Irwin L. Jacobs. Στη θέση του, ορίστηκε ο Michael Eisner, πρώην πρόεδρος της Paramount Pictures. Ο Eisner ήθελε η εταιρεία να παράγει μια ταινία κινουμένων σχεδίων κάθε 18 μήνες και όχι κάθε τέσσερα χρόνια, όπως συνηθιζόταν.
Επιπλέον, προχώρησε σε μία σειρά δράσεων για να ενισχυθεί η παρουσία της Disney στην τηλεόραση, δημιουργώντας την κωμωδία «The Golden Girls», η οποία στέφθηκε από μεγάλη επιτυχία. Το 1984, κυκλοφόρησε το «Μαύρο Καζάνι», μια σημαντική αποτυχία στο box office. Δύο χρόνια αργότερα, το 1986, η εταιρεία μετονομάστηκε από Walt Disney Productions σε Walt Disney Company, ισχυριζόμενη ότι το παλιό όνομα αναφερόταν αποκλειστικά στην κινηματογραφική βιομηχανία.
Το 1988, κυκλοφόρησε η ταινία «Ο Όλιβερ και η παρέα του», συγκεντρώνοντας εισπράξεις άνω των 100 εκατ. δολαρίων. Τα ακαθάριστα έσοδα της εταιρείας αυξήθηκαν, από 165 εκατ. δολάρια το 1983, σε 876 εκατ. δολάρια το 1987 και τα λειτουργικά έσοδα αυξήθηκαν, από -33 εκατ. δολάρια το 1983, σε +130 εκατ. το 1987. Το επόμενο βήμα της Disney ήταν να μας ταξιδέψει σε μία μαγική ιστορία, με άρωμα θάλασσας. Έτσι, στις 17 Νοεμβρίου του 1989, κυκλοφόρησε η «Μικρή Γοργόνα», μια ταινία-σταθμός στην «αναγέννηση» της εταιρείας. Όπως ήταν λογικό, η ιστορία της Άριελ συγκέντρωσε πολύ γρήγορα 233 εκατ. δολάρια στο box office, ενώ απέσπασε και βραβείο Όσκαρ για το Καλύτερο Πρωτότυπο Τραγούδι («Under The Sea»).
Οι επόμενες ταινίες που έφεραν την υπογραφή της Disney είναι γνωστές σε όλους μας, έφεραν σημαντικά κέρδη στην εταιρεία, απέσπασαν βραβεία και διθυραμβικές κριτικές:
– «Η Πεντάμορφη και το Τέρας» (1991): 430 εκατ. δολάρια
– «Αλαντίν» (1992): 504 εκατ. δολάρια
– «Ο Βασιλιάς των Λιονταριών» (1994): 968,5 εκατ. δολάρια
– «Ποκαχόντας» (1995): 346 εκατ. δολάρια
– «Η Παναγία των Παρισίων» (1996): 325 εκατ. δολάρια
– «Ηρακλής πέρα από το Μύθο»: (1997): 252 εκατ. δολάρια
– «Μουλάν» (1998) 304 εκατ. δολάρια
– «Ταρζάν» (1999): 448 εκατ. δολάρια.
Ωστόσο, παρά τις επιτυχημένες ταινίες, το 2001, οι δραστηριότητες της Disney είχαν καθαρή απώλεια 158 εκατομμυρίων δολαρίων. Προκειμένου να γίνει ένα «γενναίο κούρεμα» στις δαπάνες, η Disney ανακοίνωσε ότι θα απολύσει 4.000 υπαλλήλους. Το 2003, ο Roy Disney, ανιψιός του Walt, ανακοίνωσε την αποχώρησή του λόγω του τρόπου λειτουργίας της εταιρείας. Την ίδια εβδομάδα, ο Stanley Gold, μέλος του διοικητικού συμβουλίου, αποσύρθηκε για τους ίδιους λόγους, ενώ οι δυο τους σχημάτισαν την καμπάνια: «Save Disney».
Η αλλαγή ηγεσίας και το σήμερα
Ο Νέμο ήρθε να σώσει την δυσμενή κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Disney, αφού η ταινία (η οποία δημιουργήθηκε από κοινού με την Pixar) «Ψάχνοντας το Νέμο», σημείωσε κέρδη 936 εκατ. δολαρίων. Τον Μάρτιο του 2005, ο Bob Iger έγινε Διευθύνων Σύμβουλος της Disney μετά τη συνταξιοδότηση του Eisner. Οι σημαντικότερες ταινίες που κυκλοφόρησαν εκείνη την περίοδο ήταν, μεταξύ άλλων:
– «Οι Πειρατές της Καραϊβικής: Το Σεντούκι του Νεκρού» (2006): Πάνω από 1 δισ. δολάρια στο box office
– «Οι Πειρατές της Καραϊβικής: Στο Τέλος του Κόσμου» (2007): 960 εκατ. δολάρια
– «Ρατατούης» (2007) και «WALL-E» (σε συνεργασία με την Pixar) (2008) – με τον «WALL-E» να κερδίζει το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων
– «Πειρατές της Καραϊβικής: Σε Άγνωστα Νερά»: Πάνω από 1 δισ. δολάρια.
Εντούτοις, παρά την επιτυχία, τον Ιανουάριο του 2011, το μέγεθος των Disney Interactive Studios μειώθηκε και 200 υπάλληλοι απολύθηκαν. Στη συνέχεια, το 2013, κυκλοφόρησε η ταινία «Ψυχρά κι Ανάποδα», κατακτώντας το θρόνο των εισπράξεων, καταγράφοντας 1.2 δισ. δολάρια.
Στις 8 Αυγούστου του 2017, η Disney ανακοίνωσε ότι θα τερματίσει τη συνεργασία της με το Netflix, αφού αποσκοπεί στη δημιουργία μιας δικής της πλατφόρμας. Κι έτσι, το 2019 κυκλοφόρησε το Disney+, το οποίο μετρά περισσότερους από 135 εκατ. συνδρομητές από τον Ιούνιο του 2022.
«Σκοτεινά facts» για την εταιρεία παραγωγής που σημάδεψε την παιδική μας ηλικία
Αν μη τι άλλο, το γεγονός ότι μια εταιρεία σε μία ιδιαίτερα επικερδή βιομηχανία – όπως αυτή της παραγωγής ταινιών – απευθύνεται, ως επί το πλείστον, σε παιδιά δεν συνεπάγεται απαραίτητα ότι προσφέρει και το πιο υγιές εργασιακό περιβάλλον στους υπαλλήλους της.
Ας δούμε, λοιπόν, ορισμένα facts που δείχνουν με τον πιο σκληρό τρόπο πως, πίσω από ένα πολύχρωμο σύμπαν, πασπαλισμένο με νεραϊδόσκονη, κρύβονται οι σκληρότερες αλήθειες.
Walt Disney – σαν να λέμε Miranda Priestly
Για όσους έχετε δει το: «Ο Διάβολος φοράει Prada», σκεφτείτε τον Walt Disney ως εργοδότη, με τα χαρακτηριστικά της Miranda Priestly. Ειδικότερα, σύμφωνα με μαρτυρίες εργαζόμενων, όταν ο Walt Disney περνούσε από έναν διάδρομο, έβηχε, προειδοποιώντας τους υπαλλήλους ότι «το αφεντικό είναι εδώ» και, ως εκ τούτου, επικρατούσε τέτοια σιγή, που μπορούσες να ακούσεις και μια καρφίτσα να πέφτει.
Ισότητα στον εργασιακό χώρο; Τι είναι αυτό; Τρώγεται;
Όσο ο Walt Disney ήταν επικεφαλής προσλάμβανε ελάχιστες γυναίκες. Και όσες εξ αυτών είχαν «την τιμή» να ενσωματωθούν στο εργατικό δυναμικό της Disney, υποβιβάζονταν στα τμήματα μελανιών και βαφής.
Καλά πήγε αυτό.
Το τίμημα της ματαιοδοξίας
Καθώς ο Walt γινόταν όλο και πιο επιτυχημένος, έχασε την επαφή με τους ταλαιπωρημένους και ανεπαρκώς αμειβόμενους υπαλλήλους του, οι οποίοι τελικά άρχισαν να επαναστατούν εναντίον του. Ακόμη και ο Art Babbitt, ένας από τους πιο στενούς φίλους και συνεργάτες του Walt, αλλά και ο άνθρωπος που σχεδίασε τον Γκούφυ, στάθηκε απέναντί του.
Βέβαια, ο Walt είχε τυφλωθεί τόσο πολύ από τη ματαιδοξία και την αλαζονεία που προσφέρουν το χρήμα και η δόξα, που έκλεισε τα αυτιά του προς κάθε είδους κριτική. Και μάλιστα, προχώρησε απολύοντας τον Babbitt. Η κατάσταση έλαβε μεγαλύτερες διαστάσεις το 1941, όταν 200 υπάλληλοι έφτασαν να διαδηλώνουν έξω από το στούντιο.
Πηγές: