Οι δηλώσεις του δημιουργού των Sopranos, David Chase, μάς έφεραν μπροστά σε μία νέα πραγματικότητα για τις σειρές.
Ήχοι ερήμου. Η κάμερα εστιάζει σε ένα τροχόσπιτο που τρέχει σε έναν χωματόδρομο στη μέση του πουθενά. Το οδηγεί αγχωμένα ένας άνδρας μάλλον μέσης ηλικίας, φορώντας μία αντιασφυξιογόνα μάσκα και μόνο ένα λευκό σλιπάκι. Κάποιος τους κυνηγάει. Πληθυντικός, γιατί δίπλα του υπάρχει ένας ακόμα τύπος. Μετά από τρελή πορεία, το τροχόσπιτο βγαίνει από την πορεία του και πέφτει σε κάτι θάμνους.
Ο οδηγός πετάγεται έξω και βγάζει τη μάσκα για να πάρει ανάσα. Εμφανίζεται μία ευγενική φιγούρα. Από το βάθος ακούγονται σειρήνες. Εκείνος τις ακούει. Φοράει βιαστικά ένα πράσινο πουκάμισο, παίρνει ένα όπλο και μία κάμερα. Στρίβει την κάμερα προς τον εαυτό του. “My name is Walter Hartwell White. I live at 308 Negra Arroyo Lane, Albuquerque, New Mexico, 87104. This is my confession”.
Προφανώς ο άνθρωπος που γύρισε αυτή τη σκηνή γνωρίζει ότι αυτή η ατάκα θα μνημονεύεται για χρόνια.
Πρόκειται για την πρώτη σκηνή του Breaking Bad. Είναι επίσης η στιγμή που για πρώτη φορά, σε τηλεοπτικούς χρόνους, αισθάνθηκα ότι μία τηλεοπτική σειρά μπορεί να μην έχει ως αποκλειστικό σκοπό να τραβήξει το ενδιαφέρον του θεατή. Μπορεί, επίσης, να προσπαθήσει μέσα από κινηματογραφικούς, αλλά και δικούς της κώδικες να φτιάξει κάτι καλλιτεχνικά σημαντικό πέρα από cliffhangers και αναίτια plot twists.
Δεν είναι προφανές ότι δεν είχα δει ξανά τηλεοπτική σειρά. Ούτε είναι ότι το Breaking Bad ήταν η πρώτη καλή σειρά που είδα. Ήταν όμως αυτή που μου άλλαξε το φίλτρο, με το οποίο έβλεπα μέχρι τότε τηλεόραση. Με βοήθησε να βάλω νέα κριτήρια στο τι είναι καλή και τι κακή εκδοχή της. Και έκτοτε έχω δει μπόλικη από δαύτη. Ακολούθησαν μεταξύ πολλής σαβούρας, μετριότητας ή καλών πράγματι σειρών, μερικά αληθινά αριστουργήματα: Το Wire, το Six Feet Under, o Bojack, το Mad Men, το Deadwood και φυσικά, το Sopranos.
Έχει πράγματι τελειώσει η χρυσή εποχή της τηλεόρασης;
Πρόσφατα, ο δημιουργός του τελευταίου, David Chase, δήλωσε, στην 25η επέτειο από την πρεμιέρα του, ότι η περίφημη χρυσή εποχή της αμερικανικής τηλεόρασης που είχε γεννήσει όλα τα παραπάνω έχει φτάσει πια στο τέλος της.
Τα ακριβή του λόγια ήταν: «Κλείνουν 25 χρόνια (ενν. από την πρεμιέρα του Sopranos) και προφανώς πολλοί το βλέπουν ως μία μεγάλη γιορτή, αλλά μάλλον πρέπει να αρχίσουμε να το βλέπουμε ως κηδεία».
Σύμφωνα με τον ίδιο, ο παρών τρόπος παραγωγής δεν αφήνει κανέναν απολύτως χώρο για τη δημιουργία μίας σύνθετης τηλεοπτικής σειράς. «Μπερδευόμαστε και το κοινό αδυνατεί να μείνει συγκεντρωμένο σε ένα πράγμα. Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε οτιδήποτε σύνθετο που να έχει πολύ νόημα». Συμπλήρωσε δε ότι ως προς τους executives των streaming εταιρειών τα πράγματα γίνονται ολοένα και χειρότερα.
Όπως είναι λογικό, αυτές οι δηλώσεις –από τον άνθρωπο που έγιναν μάλιστα– ξεσήκωσαν έναν διάλογο σχετικά με το αν πρέπει πράγματι να πατήσουμε την κόρνα της λήξης μιας εποχής που παρήγαγε σπουδαία τηλεόραση ή, τέλος πάντων, μίας γενιάς ανθρώπων που έβλεπαν την τηλεόραση με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Πρέπει;
Το streaming άλλαξε την πραγματικότητα στις σειρές
Αν το δούμε στεγνά ως μία ιστορική περίοδο που γέννησε έναν συγκεκριμένο τρόπο τηλεόρασης, τότε ναι. Και αυτό γιατί σειρές, όπως το Sopranos, δεν γεννήθηκαν σε κενό αέρος, από μία δημιουργική διάνοια. Αντιθέτως, φτιάχτηκαν από ανθρώπους που εκμεταλλεύτηκαν συγκεκριμένους συσχετισμούς, τρόπους σκέψης και ένα κοινό με απαιτήσεις που δεν υπάρχουν πια.
Η γέννηση του Netflix από τη μία και των υπόλοιπων streaming υπηρεσιών στη συνέχεια έφερε προφανώς έναν νέο τρόπο που το κοινό καταναλώνει τηλεόραση. Μεγάλο μέρος του προς κατανάλωση προϊόντος προκύπτει από μία εξατομικευμένη homepage, η οποία, όπως κάθε αρχική σελίδα στο ίντερνετ, προσπαθεί εναγωνίως να τραβήξει την προσοχή καταναλωτών-θεατών με ολοένα και μικρότερη δυνατότητα συγκέντρωσης. Νόμοι αγοράς-ζήτησης και τα ρέστα.
Όσοι έχουμε αρκετά χρόνια δουλειάς σε ψηφιακά μέσα γνωρίζουμε ότι αυτή η έλξη της προσοχής από το χάος της πληροφορίας θέλει προσεκτικά επιλεγμένους τίτλους και υπότιτλους, ακόμα πιο προσεκτικά επιλεγμένη φωτογραφία και κυρίως την υπόσχεση μίας απλής και εύληπτης ιστορίας, η οποία δεν χρειάζεται πολύ από τον χρόνο σου, αλλά μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητή μέσα από πλάγιες αναγνώσεις.
Πόσο εύκολο είναι να γεννηθεί το Sopranos σε ένα τέτοιο περιβάλλον; Πολύ. Ποιος θα δώσει λεφτά για να το γεννήσει; Ελάχιστοι.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν συνεχίζουν να βγαίνουν και ποιοτικές σειρές με τον παραδοσιακό τρόπο, εβδομάδα με την εβδομάδα, (το HBO και το FX παλεύουν ακόμα). Δεν σημαίνει ούτε απαραίτητα ότι και το συγκεκριμένο περιβάλλον δεν μπορεί να βγάλει μερικά πολύ αξιόλογα πράγματα (πάρτε για παράδειγμα το Beef ή το Morning Show). Σημαίνει όμως ότι οι όροι για το τι περιμένουμε από έναν δημιουργό είναι τελείως διαφορετικοί.
Ένα τελευταίο, όμορφο φινάλε
Η χρυσή τηλεόραση, λοιπόν, πράγματι περνάει σιγά-σιγά στην ιστορία και ίσως τα Succession, Better Call Saul και Atlanta να έδωσαν αυτό το όμορφο δραματικό φινάλε στο πέρασμα σε μία νέα εποχή, στην οποία μία τηλεοπτική σειρά θα είναι κάπως σαν ένα story στο Instagram.
Μπορεί να είναι καλό, κακό, άθλιο ή αριστουργηματικό. Μπορείς να αδιαφορήσεις ή να σοκαριστείς βλέποντάς το. Το πιθανότερο όμως είναι ότι κανείς δεν θα έχει την προσδοκία όσοι το δουν να το πάρουν πραγματικά στα σοβαρά, πολλώ δε μάλλον να το θυμούνται μετά από 25 χρόνια. Αυτό από μόνο του είναι αλλαγή μία ολόκληρης συνθήκης.
Είναι τελείως διαφορετικό να θες να κάνεις ένα καλό και άρτιο έργο και διαφορετικό να θες να κάνεις ένα μεγάλο και σημαντικό έργο.
Εδώ που τα λέμε, τι είναι τα «μεγάλα» και «σημαντικά» έργα για εποχές που δεν τα αποζητούν;