Τρεις μήνες πριν τις Ευρωεκλογές, αναρωτιόμαστε τι έχει γίνει σε θεσμικό ενωσιακό επίπεδο σχετικά με το «πράσινο ξέπλυμα».
Είναι cool (πλέον) να έχεις συμπεριφορές φιλικές προς το περιβάλλον. Το έχουν καταλάβει αυτό πολλές εταιρείες και «παίζουν» με τις ευαισθησίες των καταναλωτών προσθέτοντας «πράσινα» σήματα που υποστηρίζουν ότι τα προϊόντα τους είναι οικολογικά.
Το 2020 ωστόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωσε ότι το 53% των περιβαλλοντικών ισχυρισμών που εξετάστηκαν ήταν ασαφείς, παραπλανητικοί ή αβάσιμοι. Η απουσία ειδικών κανόνων της ΕΕ προφανώς έχει συμβάλλει σε αυτήν την κατάσταση. Μόλις λίγες μέρες πριν, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τάχθηκε κατά του παραπλανητικού πράσινου μάρκετινγκ, ψηφίζοντας την οδηγία της ΕΕ για τους πράσινους ισχυρισμούς.
Η Miriam Thiemann, υπεύθυνη πολιτικής για τη βιώσιμη κατανάλωση στο European Environmental Bureau, σημείωση: «Σήμερα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είπε όχι στους ισχυρισμούς και τις ετικέτες οικολογικού ξεπλύματος. Οι άνθρωποι θέλουν πιο βιώσιμα προϊόντα και αυτός ο νόμος θα βοηθήσει όλους να τα αναγνωρίσουν. Η ΕΕ πρέπει τώρα να διασφαλίσει αξιόπιστη επαλήθευση σε όλες τις περιπτώσεις».
Πώς μπορούν οι πολίτες-καταναλωτές να είναι βέβαιοι ότι οι ισχυρισμοί της εκάστοτε εταιρείας είναι αξιόπιστοι; Πριν ένα χρόνο, στις 22 Μαρτίου 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε πρόταση οδηγίας σχετικά με τους πράσινους ισχυρισμούς.
Η προτεινόμενη οδηγία απαιτεί από τις εταιρείες να τεκμηριώνουν τους πράσινους ισχυρισμούς που διατυπώνουν στις εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές, συμμορφούμενες με καθορισμένες απαιτήσεις όσον αφορά την αξιολόγησή τους (π.χ. λαμβάνοντας υπόψη την προοπτική του κύκλου ζωής).
Η ευρωπαϊκή οδηγία επιχειρεί να περιορίσει τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών και την παραπλάνησή τους για δήθεν «βιώσιμη κατανάλωση». Η οδηγία, η οποία εγκρίθηκε επίσημα στις 20 Φεβρουαρίου 2024, απαγορεύει την προβολή ενός γενικού περιβαλλοντικού ισχυρισμού για τον οποίο η εταιρεία δεν είναι σε θέση να αποδείξει αναγνωρισμένες άριστες περιβαλλοντικές επιδόσεις σχετικές με τον ισχυρισμό. Ειδικότερα, όροι όπως «φιλικό προς το περιβάλλον», «βιοδιασπώμενο» και «κλιματικά ουδέτερο» δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται στη διαφήμιση ή τη συσκευασία του προϊόντος, χωρίς να υπάρχουν αξιόπιστα αποδεικτικά στοιχεία.
Απαιτούνται βέβαια πιο συγκεκριμένοι κανόνες για τους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς (για την τεκμηρίωση, την επικοινωνία και την επαλήθευση). Για παράδειγμα, ρυθμίζεται πλέον η αντιστάθμιση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ξέρετε, όταν αγοράζαμε αεροπορικά εισιτήρια και η εταιρεία μας έδινε την επιλογή για “carbon offsetting”. Συγκεκριμένα, οι εταιρείες δεν θα μπορούν τώρα να χρησιμοποιούν δηλώσεις που υποδηλώνουν «ουδέτερο, μειωμένο ή θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο» από τη συμμετοχή σε συστήματα αντιστάθμισης εκπομπών, πληρώνοντας περισσότερα χρήματα.
Επίσης, ρυθμίζεται η χρήση των σημάτων βιωσιμότητας, δεδομένης της σύγχυσης που προκαλεί ο πολλαπλασιασμός τους και η έλλειψη συγκριτικών δεδομένων. Για να είναι εγκεκριμένες, οι ετικέτες βιωσιμότητας θα πρέπει να βασίζονται σε συστήματα πιστοποίησης που έχουν εγκριθεί ή δημιουργηθεί από δημόσιες αρχές.
Οι νέοι κανόνες θα αποσαφηνίσουν την ευθύνη των εμπόρων λιανικής πώλησης για την πληροφόρηση σχετικά με την πρόωρη απαξίωση συσκευών, τις περιττές αναβαθμίσεις λογισμικού ή την αδικαιολόγητη υποχρέωση αγοράς ανταλλακτικών από τον αρχικό κατασκευαστή. Θα δημιουργηθεί επίσης μια νέα εναρμονισμένη ετικέτα που θα δίνει μεγαλύτερη προβολή στα προϊόντα με παρατεταμένη περίοδο εγγύησης.
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, δηλαδή η στρατηγική της ΕΕ για την επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, υλοποιώντας τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, υπογραμμίζει την ανάγκη επανεξέτασης ενός ευρέος φάσματος των πολιτικών της ΕΕ. Δείχνει τον δρόμο προς έναν μετασχηματισμό της ΕΕ και την στροφή της προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών που επηρεάζουν την παραγωγή και την κατανάλωση.
Σίγουρα όμως χρειάζονται πιο τολμηρά, ολιστικά και ριζοσπαστικά μέτρα για να φτάσουμε σε ένα αληθινά βιώσιμο κόσμο και να μην «κολυμπάμε» λαχανιασμένα, κόντρα σε ένα «τσουνάμι» καταστροφικών πρακτικών για την ζωή σε αυτόν τον πλανήτη.