Λιγότερο διαδεδομένα, αλλά εξίσου σοβαρά με τα υπόλοιπα προβλήματα που μας ταλανίζουν, ως κοινωνικό σύνολο, είναι τα περιβαλλοντικά εγκλήματα που, δυστυχώς, δεν χαίρουν της δέουσας ορατότητας.
Είναι σύνηθες και συχνό το αφήγημα που θέλει το περιβάλλον να παρομοιάζεται με ένα ευρύτερο, κοινό οίκημα, το οποίο δύναται να φιλοξενήσει όλα τα πλάσματα που γαλουχούνται μέσα σε αυτό. Εντούτοις, η ρεαλιστική υπόσταση του εν λόγω αφηγήματος δεν είναι τόσο ρομαντική, ούτε συνεπάγεται, κατά κανόνα, φροντίδα του οικοσυστήματος. Εκτός από τη μη τήρηση των βασικών κανονισμών για τη ρίψη απορριμμάτων, είναι δύσκολο να συλλάβει ανθρώπινος νους την ωμότητα πίσω από περιβαλλοντικά εγκλήματα που λαμβάνουν χώρα κατά διαστήματα, αλλά ποτέ δεν θεωρούνται αρκετά σημαντικά για να κοινοποιηθούν σε επαρκή βαθμό.
Στον Έβρο δηλητηρίασαν δύο χρυσαετούς, έναν τσίφτη και ένα τσακάλι
Εκ πρώτης όψεως, ένας μέσος αναγνώστης δεν θα θορυβηθεί από μια τέτοια είδηση. Γι’ αυτό, ίσως θα ήταν ωφέλιμο να εξετάσουμε τι σημαίνει αυτή η πράξη σε δεύτερη ανάγνωση.
Καταρχάς, σύμφωνα με την ενημέρωση του ΟΦΥΠΕΚΑ (Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής), λίγους μόλις μήνες μετά από την πυρκαγιά στον Έβρο, στις 19 Δεκεμβρίου, στην περιοχή του Αρδανίου Έβρου, σε απόσταση λίγων μόνο χιλιομέτρων από το Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου και την Ζώνη Ειδικής Προστασίας του δικτύου Natura 2000 «Νότιο Δασικό Σύμπλεγμα Έβρου», βρέθηκαν νεκροί δύο χρυσαετοί, μαζί με έναν τσίφτη κι ένα τσακάλι. Αφενός, όλα τα ζώα δηλητηριάστηκαν εμφανώς και αφετέρου, κοντά τους βρέθηκε ύποπτο τεμάχιο τροφής που πιθανά αποτέλεσε δηλητηριασμένο δόλωμα.
Λόγω του ότι ένας από τους δύο χρυσαετούς, ο οποίος έφερε πομπό, παρέμεινε ακίνητος για αρκετή ώρα, σήμανε ο κώδωνας της αναγκαίας παρέμβασης αρμόδιων υπηρεσιών. Ως εκ τούτου, διενεργήθηκε ενδελεχής έρευνα του περιστατικού, υπό την καθοδήγηση του Δασαρχείου Αλεξανδρούπολης, με την συνδρομή στελεχών του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. και της Ειδικής Μονάδας Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων (Ε.Μ.Α.Δ.Δ.) της Εταιρείας Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης, με τον ειδικά εκπαιδευμένο σκύλο.
Περνώντας στο στάδιο της επεξήγησης, αξίζει να αναφερθεί ότι ο χρυσαετός είναι απειλούμενο είδος που προστατεύεται από την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία, ενώ ο πληθυσμός του στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ανησυχητική μείωση, με μόλις εννέα ζευγάρια στις προστατευόμενες περιοχές του Έβρου και της Ροδόπης. Σε αυτό το πλαίσιο, ο πομπός που έφερε το νεκρό πουλί είχε τοποθετηθεί στο πλαίσιο των δράσεων που υλοποιεί η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α., με χρηματοδότηση του Ε.Π. ΥΜΕΠΕΡΑΑ (ΕΣΠΑ 2014-2020).
Επιπλέον, σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται από νομικής άποψης, η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων είναι παράνομη και διώκεται ποινικά, ενώ οι επιπτώσεις της στην άγρια ζωή είναι ανυπολόγιστες. Για την αντιμετώπιση της παράνομης αυτής δραστηριότητας στην ύπαιθρο, ο Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. διαθέτει 7 Ειδικές Μονάδες Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων (Ε.Μ.Α.Δ.Δ.), κατανεμημένες σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, ενώ έχει διοργανώσει σειρά σεμιναρίων κατάρτισης των εμπλεκόμενων φορέων και ημερίδων ενημέρωσης του κοινού.
Αντίστοιχο έγκλημα και στη Θεσσαλία
Αποκαρδιωτικά στιγμιότυπα από ορεινά της Θεσσαλίας ενισχύουν έτι περισσότερο τους προβληματισμούς για την ελλιπή προστασία της χλωρίδας και της πανίδας. Συγκεκριμένα, στις 17 Μαρτίου, βρέθηκαν 193 (!) δηλητηριασμένα δολώματα σε περιοχή μεταξύ των νομών Λάρισας και Τρικάλων, μερικά εκ των οποίων προκάλεσαν άδικο θάνατο σε 12 σκυλιά, 1 καλαμόκιρκος, 1 γερακίνα, 1 κουρούνα και 1 κοτσύφι. Να σημειωθεί, ότι αυτός ο αριθμός αποτελεί αρνητικό ρεκόρ για τα εγχώρια και, ενδεχομένως, για τα βαλκανικά δεδομένα.
«Η ανεύρεση όλων αυτών των δολωμάτων και η αφαίρεσή τους από το περιβάλλον είναι ύψιστης σημασίας, καθώς γλίτωσαν από βασανιστικό θάνατο τουλάχιστον ισάριθμα ζώα, χωρίς να λογαριάζουμε τα ανυπολόγιστα θύματα των δευτερογενών δηλητηριάσεων. Η διαχείριση ενός περιστατικού τέτοιου μεγέθους έγινε εφικτή μόνο χάρη στην άμεση κινητοποίηση και αποτελεσματική συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και φορέων, τους οποίους και ευχαριστούμε θερμά», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος του ΟΦΥΠΕΚΑ, Κώστας Τριάντης.
Η καύση σκουπιδιών στο Βόλο που, εν τέλει, καταδικάστηκε
Ελάχιστα ΜΜΕ έδωσαν τη δέουσα προσοχή σε ένα τόσο θεμελιώδες πρόβλημα όσο αυτό που μάστιζε τον Βόλο, για το οποίο έχει γραφτεί και σχετικό άρθρο στο παρελθόν.
Σύμφωνα με τα όσα είχε δηλώσει στο Estella και στη Χρύσα Λύκου, η διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης, Φαίη Τζανετουλάκου: «Στον Βόλο, εδώ και 100 χρόνια λειτουργεί η ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ, η γνωστή τσιμεντοβιομηχανία, η οποία πέρασε από διάφορα στάδια πωλήσεων. Μέσα από αυτές τις αγοραπωλησίες βρέθηκε να την αγοράζει τελικά η LafargeHolcim, μια Γαλλοελβετική εταιρεία. Η εταιρεία αυτή μαζί με άλλες τσιμεντοβιομηχανίες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, ζήτησαν άδεια για καύση απορριμμάτων– είναι σαν να καίνε πετρέλαιο, αλλά επιδοτούνται γι’ αυτό».
«Το ελληνικό δημόσιο έκανε δεκτό το αίτημα, μέσω αποφάσεων για τους περιβαλλοντικούς όρους και επί πρωθυπουργίας Σαμαρά μπήκαν οι πρώτες υπογραφές. Αργότερα, οι εταιρείες ζήτησαν να διευρυνθούν οι περιβαλλοντικοί όροι, πιθανότατα σαν αποτέλεσμα μιας μνημονιακής συνεργασίας και υπόσχεσης. Ο τότε υφυπουργός Περιβάλλοντος, Σωκράτης Φάμελλος, έδωσε το “οκέι“, ώστε με απόφαση του 2017, να μπορεί η συγκεκριμένη εταιρεία στον Βόλο να καίει 200.000 τόνους απορρίμματα».
«Ο ίδιος on camera δήλωσε ότι θα γίνει ένα πείραμα για να δούμε πώς θα λειτουργήσει αυτό που ονόμασε “κυκλική οικονομία”, προασπίζοντας φυσικά ακριβώς το αντίθετο. Πρόκειται για μια υπεροικονομία υπέρ της εταιρείας που οδηγεί όλη την ανακύκλωση στην καύση, ειδικά στην Ελλάδα που δέχεται διαρκώς πρόστιμα, επειδή βρίσκεται εγκληματικά πίσω στην ανακύκλωση».
«Όταν μαθεύτηκαν όλα αυτά, η Περιβαλλοντική Πρωτοβουλία Μαγνησίας κατέθεσε στο Συμβούλιο της Επικρατείας προσφυγή εναντίον της ΑΕΠΟ (Αποφάσεις Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων), διότι πρόκειται για κάτι πολύ οχληρό για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, καθώς έχουμε μια σωρεία επιδημιολογικών μελετών από το εξωτερικό που δείχνουν ότι το λεγόμενο RDF όταν καίγεται παράγει διοξίνες. Ερχόντουσαν φορτηγά (καράβια), πήγαιναν γύρω από την ΑΓΕΤ. Τα δεμάτια άνοιξαν γεμάτα δύσοσμα υγρά, έπεφταν μπαταρίες κι αναπτήρες, σαν να παίρνεις τον πράσινο κάδο και να τον συμπιέζεις. Με την παρουσία εισαγγελέα έγιναν μετρήσεις από την ίδια την Περιφέρεια».
«Το ποσοστό υδραργύρου που βγήκε ήταν τρομερό. Την επόμενη ημέρα ξαναπάρθηκε δείγμα, μιας και η Περιφέρεια ισχυρίστηκε πως δεν είχε παρθεί δείγμα με σωστό τρόπο– το οποίο οι ίδιοι είχαν πάρει».
Ευτυχώς, η επικείμενη δικαστική απόφαση δικαίωσε τον αγώνα όσων πολέμησαν για την οριστική διακοπή της άκρως επικίνδυνης καύσης απορριμμάτων στον Βόλο, χωρίς ωστόσο να αγνοείται το μέγεθος του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
ΝΤΙΝΟΣ ΜΠΟΥΡΛΗΣ/EUROKINISSI
Η ακατάσχετη περιβαλλοντική ρύπανση στο βωμό του κέρδους
Τα περιβαλλοντικά εγκλήματα δεν συνεπάγονται αποκλειστικά απουσία ενσυναίσθησης, ανθρώπινης και οικολογικής συνείδησης, αλλά ενίοτε αποφέρουν αυτό που μας επιβάλλει ως υπέρτατο αγαθό το υφιστάμενο καπιταλιστικό σύστημα: Το χρήμα.
Επί του πρακτέου, αυτό μεταφράζεται σε σωρεία παράνομων και επιζήμιων για το περιβάλλον πρακτικών, όπως εξορύξεις, εμπόριο ξυλείας, εμπόριο ζωικών ειδών, ρίψη απορριμμάτων στα ύδατα ή το έδαφος κ.ά. Ειδικότερα, σύμφωνα με στοιχεία του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το 2016, η παράνομη διακίνηση απορριμμάτων εκτιμάται ότι έχει εκτοξευτεί κατά 26% σε σύγκριση με το 2014, ενώ φαίνεται να ξεπερνά και το εμπόριο όπλων, αφού έχει κατακτήσει πια την τέταρτη θέση στην κατάταξη των μεγαλύτερων εγκλημάτων παγκοσμίως, μετά το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών, την εκμετάλλευση και τη μεταφορά ανθρώπων σε καθεστώς που θυμίζει δουλεία. Το απολεσθέν χρηματικό ποσό ως απότοκο του ακατάπαυστου περιβαλλοντικού εγκλήματος είναι 10.000 φορές μεγαλύτερο από το χρηματικό ποσό που δαπανάται από διεθνείς οργανισμούς για την καταπολέμησή του– μόλις 20-30 εκατομμύρια δολάρια.
Υπό αυτό το πρίσμα, ο Γενικός Γραμματέας της INTERPOL, Jürgen Stock, έχει πει, μεταξύ άλλων: «Το περιβαλλοντικό έγκλημα αυξάνεται με ανησυχητικό ρυθμό. Η πολυπλοκότητα αυτού του τύπου εγκληματικότητας απαιτεί μια πολυεπίπεδη απάντηση που να βασίζεται σε διασυνοριακή συνεργασία. Μέσω των παγκόσμιων δυνατοτήτων αστυνόμευσης, η INTERPOL δεσμεύεται να συνεργαστεί με άλλα κράτη-μέλη, προκειμένου να καταπολεμηθούν τα δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος με σοβαρότατες επιπτώσεις στο περιβάλλον».
Αντί επιλόγου
Όλα τα παραπάνω, αποτελούν ελάχιστα παραδείγματα από τις έκνομες, παράτυπες και βάρβαρες ενέργειες, στις οποίες προβαίνει το ανθρώπινο χέρι, είτε για να ικανοποιήσει κάποιο σαδιστικό ένστικτο, είτε για να συμμετάσχει στην δύσοσμη κερδοφορία που προκύπτει από αυτές. Σε παγκόσμιο και διεθνές επίπεδο, οι ολοένα αυξανόμενες τιμές στα περιβαλλοντικά εγκλήματα είναι κάτι παραπάνω από ανησυχητικές και απαιτούν συλλογική και συνεργατική διαχείριση.
Σε εγχώριο και ατομικό επίπεδο, είναι επιτακτική ανάγκη να γνωστοποιούνται συχνότερα και αποτελεσματικότερα τέτοια εγκλήματα, με γνώμονα τη μεταλαμπάδευση του πόσο επιβλαβή είναι όχι μόνο για το περιβάλλον αυτό καθαυτό, αλλά και για εμάς τα ίδια, ως όντα που εξελισσόμαστε μέσα του. Τέλος, πρέπει το καθένα εξ ημών να συνειδητοποιήσει τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα η αλόγιστη ρίψη ενός πλαστικού ποτηριού στη θάλασσα και πόσο διαφορετική μπορεί να είναι η έκβαση μέσα από μια τόση δα διαφοροποίηση στις καθημερινές συνήθειες, αξιοποιώντας τους κάδους της ανακύκλωσης και εφαρμόζοντας πρακτικές που συνάδουν με την κυκλική οικονομία.