Φτάνει εκείνη η στιγμή που το έτος αλλάζει και αόριστα προσμένουμε το διαφορετικό στη νέα χρονιά. Όμως πέρα από έναν αριθμό στο ημερολόγιο, δεν αλλάζει κάτι στην πραγματικότητα, πέρα από το πως νιώθουμε και αν δεν αλλάξουμε εμείς, όλα ίδια θα μένουν.
Η πιο κομβική στιγμή του έτους κοντοζυγώνει και το 2023 ετοιμάζεται να φύγει, ενώ περιμένουμε να υποδεχτούμε το 2024. Υπακούοντας στο παγκόσμιο ημερολόγιο, οι άνθρωποι, έχουμε σηματοδοτήσει την αλλαγή του χρόνου με ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων και σκέψεων.
Αυτή η εποχή των εορτών καλλωπίζεται, δείχνει «γεμάτη» και ζεστή, κάπως φαινομενικά και επιτηδευμένα. Νέοι στόχοι, νοσταλγία και προτάσεις διασκέδασης και σαν να «επιβάλλεται» να σχεδιάσουμε μία νέα πορεία, με μία υποψία για ελπίδα ότι όσα έρχονται θα είναι καλύτερα. Σημαντική και έντονη στιγμή όταν έρχεται το νέο, το διαφορετικό.
Όμως πράγματι αλλάζει κάτι ή όλος αυτός ο ενθουσιασμός είναι απλά μία ψευδαίσθηση; Πλέον το 2040 είναι πιο κοντά από ότι το 2006 και ακούγεται παράξενο, μα και η ίδια η φύση του χρόνου, είναι μία έννοια περίπλοκη, πέρα από τους προγραμματισμούς μας.
Τι εστί χρόνος;
Όταν λέμε ότι αλλάζει η χρονιά, πρακτικά δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από τη στιγμή που Γη συμπληρώνει μία πλήρη περιφορά της γύρω από τον ήλιο. Όπως φαίνεται μας αρέσει να γιορτάζουμε την επιτυχία του πλανήτη μας να ολοκληρώσει την τροχιά γύρω από το μητρικό μας άστρο, αλλά και την έναρξη ενός νέου κύκλου. Η οπτική με την οποία κοιτάμε το χρόνο, η αρχή, το τέλος, και η αίσθηση αλλαγής του έτους είναι μία καθαρά ανθρωποκεντρική προσέγγιση.
Για να είμαστε επιστημονικά τεκμηριωμένοι στα λεγόμενά μας και ίσως κάπως κυνικοί, ο χρόνος είναι ένα κοινωνικό κατασκεύασμα, μία αφηρημένη έννοια με την οποία αντιλαμβανόμαστε τη σειρά των γεγονότων. Το ίδιο είχε διατυπώσει και ο Albert Einstein με απλό τρόπο : «Ο χρόνος δεν υπάρχει, είναι μια ανθρώπινη επινόηση και εξυπηρετεί ανθρώπινες ανάγκες». Πέραν τούτου, αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής και φιλοσοφικής συζήτησης, αν ο χρόνος όντως υφίσταται και αν αποτελεί μία θεμελιώδης πτυχή της πραγματικότητας.
Έχουμε ορίσει έτη, μήνες και μέρες για να διευκολύνουμε τη ζωή μας με αυτό το εργαλείο και να οργανώνουμε τον κόσμο γύρω μας. Υπάρχει έτος 2024, Δευτέρα ή κάποιος μήνας πραγματικά; Πρόκειται για μία οριοθέτηση που μας εξυπηρετεί, αλλά για να εμβαθύνουμε λίγο φιλοσοφικά, αποτελεί πεδίο αμφισβήτησης ακόμα και από πότε είναι σωστό να μετράμε το χρόνο.
Αλλάζει πραγματικά κάτι;
Γιορτινό κλίμα επικρατεί όλο το Δεκέμβρη και είναι περισσότερο μία μεταδοτική αίσθηση παρά ένας τρόπος σκέψης. Στολίσματα, ευχές, δώρα και πυροτεχνήματα από τα Χριστούγεννα ως την Πρωτοχρονιά, αλλά όντως αλλάζει κάτι; Υποσυνείδητα εξιδανικεύουμε τις γιορτές, καταναλώνουμε, ακούμε προτάσεις για το που να πάμε να φαγητό και που να διασκεδάσουμε. Ιδανικά αναμένουμε ότι θα περάσουμε όμορφα. Σαν τις υπέροχες γιορτές που δείχνουν οι διαφημίσεις και οι ταινίες, ενώ η προσμονή για την Πρωτοχρονιά μας δεσμεύει σε μία μεταβατική αίσθηση.
Ένας τρόπος διαφυγής από τη ρουτίνα που δε χρειάζεται να δείχνουν όλα ρεαλιστικά και μίζερα, ωστόσο πόσο μπορούμε να θέτουμε τα πράγματα στην πιο γυμνή τους εκδοχή, χωρίς να χάνεται η μαγεία; Πως θα μας έκαναν να νιώσουμε νέες σκέψεις και προοπτικές; Παραμένοντας ρομαντικοί, βλέπουμε το χρόνο να περνάει και ορίζουμε αφετηρίες.
Το νοητό ξεκίνημα γίνεται μία σημαντική αφορμή να τεθούν στόχοι, με τις γιορτές ως σημείο αλλαγής και διασκέδασης. Ο αέναος χρόνος όμως περνάει, ακαθόριστες στιγμές, έντονες αναμνήσεις, οι οποίες δημιουργούνται και αποτυπώνονται όμορφα, χωρίς τις «στερεοτυπικές» ημερομηνίες.
Η ώρα για αλλαγή είναι πάντα τώρα
«Το πρόβλημα είναι πως νομίζετε ότι έχετε χρόνο» ήταν τα λόγια του Βούδα και είναι αντίδοτο στην συχνή αθέτηση των υποσχέσεων μας: «θα ξεκινήσω τη νέα χρονιά» ή «μετά τις γιορτές θα το κάνω». H αναβλητικότητα καταπίνει τους στόχους συχνά, αλλά η αμφιβολία για τα καθιερωμένα φέρνει το αυθόρμητο ξεκίνημα στο τώρα. Θέτοντας τα πράγματα σε μία ρεαλιστική βάση, η αλλαγή του χρόνου συμβαίνει μία μέρα, αλλά η εξέλιξή μας μπορεί να είναι καθημερινή.
Αν συμφιλιωθούμε με το πυροτέχνημα της αλλαγής του έτους, ίσως βρίσκαμε ευκαιρίες όλο το χρόνο για επαναπροσδιορισμό. Ίσως και να μας έφερνε πιο κοντά στη συνειδητοποίηση του πεπερασμένου χρόνου μας και να οδηγούσε σε πιο ουσιαστικές διαφορές. Ψάχνουμε την αίσθηση ολοκλήρωσης σε αυτό το ταξίδι στο άπειρο και προσπαθούμε να οριοθετήσουμε το χρόνο. Αυτό το «μαγικό» είναι βολικό, αλλά όχι απαραίτητα αληθινό.
Άλλωστε, η μόνη μας πραγματική περιουσία είναι ο χρόνος και το πού επιλέγουμε να τον αφιερώσουμε διαμορφώνει την πραγματικότητάς μας. Ας μην αναμένουμε ακόμα μία περιστροφή της Γης για να τον αξιοποιήσουμε στο έπακρο. Μία επιγραφή σε ηλιακό ρολόι λέει: ‘’Utere, non numera’’, δηλαδή «Χρησιμοποίησε [τον χρόνο], μην τον μετράς».