Μέσω δύο προσωπικών ιστοριών, η Έλλη Στούρνα αναρωτιέται κατά πόσο το να αποκρύπτεις την αλήθεια είναι για να προστατέψεις το άλλο άτομο ή αποτελεί απλά την εύκολη λύση.
Πάνε 36 χρόνια από τότε που ο Γιάννης Μηλιώκας κυκλοφόρησε το πολυπαιγμένο τραγούδι του υπό τον τίτλο «Για το καλό μου». Ένα τραγούδι που έμελλε να αποτελέσει για μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων έναυσμα για ορισμένα εύλογα ερωτήματα, όπως: «Πόσα, άραγε, κάνουν οι άλλοι για εμάς με πρόσχημα ότι τα κάνουν “για το καλό μας”, ενώ στην πραγματικότητα δεν λαμβάνουν υπόψη τις δικές μας ανάγκες;»
Τα χρόνια πέρασαν και η Κ. νοσηλευόταν με τελικό στάδιο καρκίνου στο νοσοκομείο. Την αλήθεια αυτή δεν την γνωρίζαμε όμως τότε ούτε εμείς, ούτε η ίδια. Τη γνώριζε μόνο το ιατρικό προσωπικό που έλαβε την απόφαση να μην την ενημερώσει ποτέ επαρκώς για την κατάσταση της υγείας της. Ένα χρόνο περίπου μετά η Κ. έφυγε από τη ζωή χωρίς ποτέ να μάθει την αλήθεια. Στην τελευταία μας συνάντηση, στο παιδικό της δωμάτιο, μου έλεγε ότι οι θεραπείες πάνε καλύτερα. Ότι τελειώνει έναν ακόμη κύκλο και θα μπορέσει επιτέλους να πάει διακοπές μετά από τόσο καιρό. Σε εκείνη την τελευταία μας συνάντηση ονειρευτήκαμε μαζί το επόμενό μας ταξίδι.
Η είδηση του θανάτου της με έπιασε εξ απήνης. Κανένας δεν με είχε προετοιμάσει πραγματικά ποτέ για μία τέτοια εξέλιξη. Ήμασταν μόλις 21 ετών. Η ίδια δεν νομίζω ποτέ να έλαβε κάποια ενημερωμένη απόφαση για το πώς ήθελε να χειριστεί την κατάσταση της υγείας της, αν και πόσες θεραπείες ήθελε να ακολουθήσει. Πώς ήθελε να περάσει το τελευταίο της διάστημα εν ζωή.
Κάθε φορά που συμβαίνει κάτι αντίστοιχο, αγωνίζομαι να καταλάβω. «Αν μάθει την αλήθεια, δεν θα της κάνει καλό», εξηγούν συνήθως όσοι λαμβάνουν τέτοιες αποφάσεις για τη ζωή των δικών τους ανθρώπων. Και ενώ, πράγματι καταλαβαίνω το επιχείρημά τους, δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ: «Ακόμα και να μην της κάνει καλό μία δυσάρεστη είδηση -κάτι που δεν παύει να αποτελεί μία εικασία- το πως θα διαχειριστεί το κάθε άτομο τα γεγονότα της δικής του ζωής, δεν παραμένει ανθρώπινο δικαίωμα;»
2023: Ανοίγω το facebook και σε μία ομάδα με θέμα τις γάτες διαβάζω την παρακάτω λεζάντα που συνοδεύει τη φωτογραφία από ένα γκρι γατάκι:
«Ψάχνουμε επειγόντως γατάκι να μοιάζει με αυτό, γιατί πέθανε και το κορίτσι της οικογένειας έχει θέμα υγείας και δεν πρέπει να το μάθει».
Δεν γνωρίζω ούτε την οικογένεια, ούτε το μικρό κορίτσι. Δεν γνωρίζω τι σχέση είχε με το γατάκι ή φυσικά τι θέμα υγείας αντιμετωπίζει. Παρόλα αυτά δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ: Σε ποιες περιπτώσεις θεωρείται επιστημονικά αποδεκτό, ηθικά ορθό και συμπονετικό το να κρύψουμε από ένα άτομο σημαντικές αλήθειες που αφορούν στη δική του ζωή και υγεία, καθώς και αυτή των ατόμων που αγαπά και νοιάζεται για αυτά;
Υπάρχει άραγε περίπτωση το μικρό αυτό κορίτσι να μην καταλάβει ότι το γατάκι που θα της φέρουν είναι διαφορετικό από αυτό με το οποίο είχε συνδεθεί; Και τι θα γίνει σε περίπτωση που το καταλάβει και η οικογένειά της επιμείνει ότι η ίδια κάνει λάθος; Δεν υπάρχει κίνδυνος να χάσει την εμπιστοσύνη στην ίδια της την κρίση; Αν μάθει την αλήθεια δεν θα χάσει την εμπιστοσύνη της στα κοντινά της πρόσωπα που θεώρησαν ότι -έστω και με καλό κίνητρο- μπορούν να την κοροϊδέψουν;
Όπως αναφέρουν ειδικοί ψυχικής υγείας, τα παιδιά είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στις αλλαγές της συμπεριφοράς των κοντινών τους ανθρώπων και μπορεί να ανησυχήσουν ή να αγχωθούν αν νιώσουν ότι οι γονείς ή οι κηδεμόνες τους τους κρύβουν κάτι σοβαρό. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, τα παιδιά αλλά και ακόμη και ενήλικα μέλη της οικογένειας που τείνουν να είναι ενοχικά, αν διαισθανθούν ότι υπάρχει κάποια αλλαγή στις συμπεριφορές των γύρω τους χωρίς όμως να γνωρίζουν από πού αυτή προήλθε, σε πολλές περιπτώσεις τείνουν να θεωρούν τους εαυτούς τους υπεύθυνους για τις αλλαγές αυτές.
Ακόμα, σε περίπτωση που μία σημαντική αλήθεια που κρύβεται μαθευτεί σε δεύτερο χρόνο, τα μέλη της οικογένειας που δεν τη γνώριζαν, αντιμετωπίζουν συχνότατα προβλήματα εμπιστοσύνης στις διαπροσωπικές τους σχέσεις τα οποία τα κουβαλούν μέσα τους για πολλά χρόνια επιβαρύνοντας έτσι και κάθε μετέπειτα σχέση που θα διαμορφώσουν, καθώς και την ψυχική τους υγεία.
Τα ζυγίζουν άραγε όλα αυτά οι άνθρωποι όταν λαμβάνουν την απόφαση να αποκρύψουν την αλήθεια; Είναι πράγματι πάντα «για το καλό μας» ή μήπως κάποιες φορές το ψέμα είναι, έστω παροδικά, η εύκολη λύση;
Η αλήθεια συχνά είναι πολύ οδυνηρή. Παρόλα αυτά, δομώντας σχέσεις αλήθειας με τους ανθρώπους που αγαπάμε, χτίζουμε μάλλον πολύ πιο ισχυρά θεμέλια, χάρη στα οποία μπορούμε τελικά να ανθίσουμε πολύ περισσότερο.