Τι είναι η παιδική εργασία; Ποιοι κρύβονται πίσω από την εκμετάλλευση και την κακοποίηση μικρών παιδιών; Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;
Η παιδική εργασία αποτελεί ένα θέμα που δεν πρωταγωνιστεί πλέον σε πρωτοσέλιδα και σε επικεφαλίδες ιστοσελίδων, ίσως επειδή έχει επιτευχθεί σημαντική μείωση επί του φαινομένου αυτού ή ίσως επειδή πολλά συμφέροντα δεν θέλουν να ακουστεί σήμερα αυτό το ζήτημα.
Δεν είναι λίγες οι πολυεθνικές εταιρείες, που, προκειμένου να προσφέρουν προϊόντα πολύ γρήγορα και προσιτά, επιστρατεύουν παιδιά σε χώρες του τρίτου κόσμου να εργαστούν ως σκλάβοι μέσα σ’ ένα πλαίσιο εξευτελιστικών αμοιβών και απάνθρωπων συνθηκών εργασίας.
Στα τρυφερά χρόνια της παιδικής ηλικίας, όταν προτεραιότητα είναι το παιχνίδι και η μάθηση, παιδιά 6 και 7 χρονών ενδεχομένως έχουν φτιάξει την συσκευή με την οποία διαβάζεις αυτό το άρθρο ή τα παπούτσια που φοράς.
Άραγε, τι προβλέπει η ελληνική νομοθεσία για το μείζον αυτό ζήτημα; Πώς ορίζεται η παιδική εργασία και από ποια ηλικία κι έπειτα μπορεί να εργαστεί νόμιμα κάποιο άτομο. Υπάρχουν περιστατικά παιδικής εργασίας στην Ελλάδα;
Η παιδική εργασία στον παγκόσμιο χάρτη
Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) ορίζει την παιδική εργασία ως κάθε είδος εργασίας που εκτελείται από παιδιά κάτω των 18 ετών και αποτελεί επιβάρυνση για την υγεία, την ασφάλεια, την ανάπτυξη και την εκπαίδευσή τους.
Οι αριθμοί που σχετίζονται με την παιδική εργασία στον κόσμο είναι ανησυχητικοί. Σύμφωνα με την ILO, πάνω από 150 εκατομμύρια παιδιά είναι εμπλεκόμενα σε παιδική εργασία παγκοσμίως, ενώ πάνω από το 40% εξ αυτών εκτελούν επικίνδυνη εργασία.
Αυτό σημαίνει ότι πολλά από αυτά τα παιδιά εργάζονται σε συνθήκες που απειλούν την υγεία και την ασφάλειά τους, όπως σε ορυχεία, οικοδομές, εργοστάσια, χωράφια μέχρι, δυστυχώς, και σεξεργασία – που συνεπάγεται έγκλημα παιδοβιασμού.
Βάση της παιδικής εργασίας είναι η σκληρή φτώχεια. Είναι αμέτρητες οι περιπτώσεις που παιδιά εργάζονται για να συντηρήσουν τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους, λόγω της ανάγκης για επιπλέον εισόδημα. Επιπλέον, οι πόλεμοι, οι φυσικές καταστροφές και οι κοινωνικές κρίσεις, συνολικά, έχουν οδηγήσει οικογένειες να αναγκάζουν τα παιδιά σε εργασία προκειμένου να επιβιώσουν.
Στις παραπάνω περιπτώσεις προστίθεται και η πώληση μικρών παιδιών ως σκλάβοι, από τις ίδιες τις οικογένειές τους σε εμπόρους για λίγα μόλις δολάρια. Ένα φαινόμενο το οποίο, σε πολλές χώρες της Αφρικής και της Ασίας, αποτελεί συνήθη καθημερινότητα.
Μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες που έχουν κατηγορηθεί για παιδική εργασία
Πολλές μεγάλες εταιρείες κατηγορούνται έως και σήμερα για παιδική εργασία σε χώρες του τρίτου κόσμου. Επί δεκαετίες, κινήματα και οργανώσεις καταγγέλλουν συγκεκριμένα περιστατικά εργασίας ανήλικων παιδιών – συχνά κάτω των 12 ετών – για 13 και 14 ώρες εργασίας δίχως τροφή και νερό για λιγότερο από 1 δολάριο ημερησίως.
Κολοσσοί ρούχων, υποδημάτων, καλλυντικών και τεχνολογίας έχουν βρεθεί στο εδώλιο του κατηγορουμένου απέναντι στις προαναφερθείσες κατηγορίες, καταφέρνοντας τελικά στο τέλος είτε να αθωωθούν τελείως, είτε έστω και επιφανειακά να περιορίσουν το φαινόμενο της παιδικής εργασίας.
Πίσω από τις ειδήσεις περί μείωσης της φτώχειας και των ανισοτήτων, κρύβονται εκατομμύρια παιδιά που κακοποιούνται σωματικά και πνευματικά για σωρεία προϊόντων που χρησιμοποιούμε εμείς οι ίδιοι στην καθημερινότητά μας.
Τι γίνεται στην Ελλάδα;
Το 2022, η Ελλάδα κατατάχθηκε απο την UNICEF στις χώρες που εφαρμόζουν «Ελλιπή και ανεπαρκή μέτρα» για την προστασία της μητρότητας και του παιδιού. Παρατηρείται πως χιλιάδες έως και δεκάδες χιλιάδες ανήλικα παιδιά – κυρίως ρομά ή μεταναστευτικής/προσφυγικής καταγωγής – εργάζονται στην Ελλάδα, στερούμενα συχνά το δικαίωμα στην εκπαίδευση και εργάζονται συνήθως σε συνθήκες επικίνδυνες για την ζωή τους.
Η Ελλάδα νομοθετικά επιτρέπει, υπό συγκεκριμένους όρους, την παιδική εργασία. Το ελληνικό κράτος έχει επικυρώσει τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Ν. 2101/1992) για τον ορισμό της παιδικής εργασίας, τη Διεθνή Σύμβαση Εργασίας 182 για τις χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας (Ν. 2918/2001).
Έχει, παράλληλα, ψηφίσει το Νόμο 1837/1989 για την προστασία των ανηλίκων από την απασχόληση. Επίσης, υπάρχει άρθρο για την προστασία των εργαζόμενων ανηλίκων στον Ν. 3144/2003 και συμπεριλαμβάνεται αναφορά για τα ανήλικα θύματα trafficking στον σχετικό Ν. 3064/2002. Σε ποιο, όμως, βαθμό εφαρμόζεται αυτό το νομοθετικό πλαίσιο;
Όλοι μας έχουμε δει κάποιο παιδάκι να πουλά μικρά προϊόντα όπως χαρτομάντηλα, στυλό κ.λπ. ή μικρά παιδιά με εργαλεία καθαρισμού να βρίσκονται – με κίνδυνο της ζωής τους – σε κεντρικούς δρόμους, προσφερόμενα να καθαρίσουν τζάμια αυτοκινήτων.
Τέτοιου είδους περιστατικά αποτελούν παιδική εργασία και μάλιστα σε επίπεδα παιδικής κακοποίησης. Σπάνια, όμως, βλέπουμε τις αρμόδιες αρχές να κάνουν κάτι για αυτό.
Σύμφωνα με καταγγελίες της οργάνωσης «Δίκτυο για τα δικαιώματα του παιδιού», η χώρα μας αποτελεί φωλιά εκμετάλλευσης ανηλίκων, καθώς εκατοντάδες παιδιά μεταναστευτικής και προσφυγικής καταγωγής διοχετεύονται μέσα από δίκτυα διακινητών στην Ελλάδα ως πάμφθηνα εργατικά χέρια. Τα παιδιά αυτά, στην πλειοψηφία τους, βρίσκονται άστεγα και ζουν υπό απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης.
Στην βαριά βιομηχανία της Ελλάδας, τον τουρισμό, δεκάδες είναι οι καταγγελίες ανήλικων εργαζόμενων για ανασφάλιστη εργασία, σε μη ελεγχόμενα πλαίσια και δίχως την τήρηση της νομοθεσίας περί ανήλικης εργασίας από τους εργοδότες.
Όχι, δεν είναι φυσιολογικό ένα μικρό παιδί να εργάζεται
Σε καμία χώρα και για κανέναν λόγο ένα παιδί δεν θα έπρεπε να εργάζεται. Τα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να γίνουν πράξη για κάθε παιδί. Είτε στην Ελλάδα, είτε οπουδήποτε αλλού η θέση ενός παιδιού είναι στο σχολείο και στο παιχνίδι, όχι στην παραγωγή πλούτου για ολιγάρχες.
Ανεξαρτήτως πολιτικής κατατόπισης, η μη ανοχή σε φαινόμενα παιδικής εργασίας, δουλείας και trafficking πρέπει να αποτελεί στόχο κάθε πολιτικής δύναμης που σέβεται και παλεύει για τα δικαιώματα του ανθρώπου.