Η ανάπτυξη και η διάδοση του διαδικτύου προσφέρει μια τεράστια βάση πληροφοριών και ενημέρωσης.
Πρόκειται, ουσιαστικά, για ένα μέρος δημοσίου διαλόγου και ανταλλαγής απόψεων που, θεωρητικά, θα μπορούσε να προάγει τη δημοκρατία. Όμως, πολλές φορές, τα Social Media αξιοποιούνται ως χώρος έκφρασης για ρητορικές μίσους, ρατσιστικές, ομοφοβικές και ακροδεξιές απόψεις. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της παραπλάνησης. Η ακροδεξιά και φασιστική ρητορική αποφεύγει τις άμεσες αναφορές σε ζητήματα όπως το Γ’ Ράιχ, ο ναζισμός, ο Μουσολίνι, η περίοδος της Κατοχής και της Χούντας.
Αντ’ αυτού, επιλέγει μια φιλική και ελκυστική προς το κοινό προσέγγιση, ταυτόχρονα όμως άκρως επικίνδυνη, συνδυάζοντας αυτή τη ρητορική με μια αντίστοιχη αισθητική παρέμβαση. Έτσι, μέσω καλογυρισμένων YouTube videos, δημοσιεύσεων στο TikTok και στο Instagram προσεγγίζουν (κυρίως) νεαρό κοινό με τις προκατειλημμένες γεμάτες μίσος αντιλήψεις τους.
Υπάρχουν, βέβαια, και πιο «underground» κοινωνικά δίκτυα, όπως τα chatrooms του Telegram, κάτι που είναι διαδεδομένο στους ακροδεξιούς κύκλους κυρίως του εξωτερικού. Παρόλα αυτά, και στην Ελλάδα υπάρχουν αυτοί οι φαινομενικά «αθώοι» youtubers και influencers, το content των οποίων αναπαράγει συντηρητικά, πατριαρχικά και ρατσιστικά πρότυπα.
Οι influencers αυτοί ξέρουν ότι εάν εκφράσουν ανοιχτά τις εν λόγω αντιλήψεις, θα περιθωριοποιηθούν και το content τους δε θα γίνει δεκτό από τις πλατφόρμες
Γι’ αυτό το λόγο, παρουσιάζονται ως “μοντέρνοι συντηρητικοί”, φλερτάροντας με τα αιτήματα και την αισθητική του “alt right” κινήματος, με σκοπό να προσεγγίσουν όσο το δυνατόν περισσότερο κοινό και followers. Το φαινομενικά άκακο content, όμως, γεμίζει υποσυνείδητα το μυαλό των ακολούθων τους με μίσος για το διαφορετικό και το ξένο, για τον εκάστοτε «άλλο»: Τις γυναίκες, τους ομοφυλόφιλους, τους μετανάστες και τους αριστερούς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας κατάστασης είναι οι ΗΠΑ. Εκεί, το κίνημα της “mainstream ακροδεξιάς” και της “alt right” έγινε τόσο ισχυρό που έφτασε να φέρει στην εξουσία τον Donald Trump.
Στις ΗΠΑ, το Telegram είναι πολύ διαδεδομένο στους ακροδεξιούς και νεοναζιστικούς κύκλους. Εκεί αναπαράγεται μια κεκαλυμμένη ρητορική μίσους μέσω memes σε chatrooms με χιλιάδες followers. Καλέσματα σε μαζική βία κατά των μειονοτήτων, αναπαραγωγή συντηρητικών αντιλήψεων και θεωριών συνωμοσίας και διοργάνωση αντίστοιχων συγκεντρώσεων, όπως αυτές του “white lives matter”, φαίνονται να είναι καθημερινό φαινόμενo.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ακροδεξιάς ριζοσπαστικοποίησης μέσω του διαδικτύου που κατέληξε σε αιματοχυσία είναι αυτό της 14ης Μαΐου του 2022, όταν ο ακροδεξιός, Payton Gendron, πυροβόλησε και σκότωσε 10 έγχρωμους σε σούπερμαρκετ της Νέας Υόρκης.
Σαφώς, τέτοιου είδους αντιλήψεις ανθίζουν και με γνώμονα την επικαιρότητα
Παραδείγματος χάρη, η ρητορική κατά των αμβλώσεων είναι πολύ διαδεδομένη σε ακροδεξιούς και συντηρητικούς κύκλους ανά τον κόσμο. Με αφορμή την υποτιθέμενη προστασία των αγέννητων παιδιών, άρθηκε το δικαίωμα στη άμβλωση από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Κατόπιν, το #cancel_abortions βρέθηκε στην κορυφή του ελληνικού Twitter.
Είναι πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα gateway στην ακροδεξιά ρητορική καθώς κρύβει μια επιχειρηματολογία pro-life, δηλαδή υπεράσπισης όλων των ζωών, ακόμα και των αγέννητων εμβρύων. Μια φαινομενικά ανθρωπιστική λογική που, όμως, κρύβει από πίσω της την καταπίεση των γυναικών και την αναίρεση βασικών δικαιωμάτων τους.
Πρόσφατο και εγχώριο παράδειγμα αυτό της Αφροδίτης Λατινοπούλου, η οποία πέρα από τα body shaming σχόλια που έκανε, έχει εκφραστεί και κατά των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων
Επίσης, η youtuber, Agathi Christiana, με 23.000 subscribers και κάποια βίντεο που ξεπερνούν τα 100.000 views, συχνά έχει εκφράσει αντι-αριστερό και συντηρητικό λόγο και έχει τοποθετηθεί κατά των αμβλώσεων. Τα δύο αυτά δημόσια πρόσωπα αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα, αφού προβάλουν μια φροντισμένη και περιποιημένη εικόνα, μια εικόνα που δε φαντάζεσαι ότι έχει ένας ακροδεξιός. Παρόλα αυτά, πίσω από αυτή την εικόνα κρύβονται απόψεις και δημοσιεύσεις που φλερτάρουν και πολλές φορές ταυτίζονται με κάποια κομμάτια της ακροδεξιάς ρητορικής.
Είναι λογικό και θεμιτό σε έναν χώρο ελεύθερης έκφρασης απόψεων όπως το διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα να υπάρχουν διαφορετικές και αντίθετες μεταξύ τους απόψεις. Θα πρέπει, όμως, να είμαστε προσεκτικοί τόσο εμείς ως χρήστες του διαδικτύου, όσο και οι εταιρείες των κοινωνικών δικτύων, στην έκφραση απόψεων δυνητικά επικίνδυνων.
Απόψεων φαινομενικά αθώων, που όμως έχουν σκοτεινές επιδιώξεις και συνέπειες. Ευτυχώς στην Ελλάδα δεν είναι διαδεδομένα ακόμα τα ανοιχτά καλέσματα σε βία, αλλά πρέπει τα αντανακλαστικά μας να είναι έτοιμα ώστε να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε κάθε έκφραση ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο.