Μιλήσαμε με τη σκηνοθέτιδα της ταινίας «Αδέσποτα Κορμιά» που ξεσήκωσε ένα αντιδραστικό κύμα συντηρητισμού στην πρεμιέρα και τώρα έρχεται από 28 Μαρτίου στο CineDoc και τον κινηματογράφο ΔΑΝΑΟ.
«Τώρα θα παίξουμε ένα παιχνίδι. Θα λέω μια λέξη και θα απαντάς το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό», ακούγεται η φωνή της Ελίνας Ψύκου στην έναρξη της ταινίας και δίνει τον τόνο για τα επόμενα 109 λεπτά που διαρκούν τα Αδέσποτα Κορμιά και ισορροπούν ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο, την επιλογή και την έλλειψη επιλογής, το βαθύ νοιάξιμο και τον πόνο.
Πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ για νομικά παράδοξα, τεχνητά σύνορα και κοινωνικές ανισότητες αλλά κυρίως ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή, το θάνατο και ακόμα περισσότερο για το δικαίωμα να επιλέγεις ανάμεσα στα δύο. Τα «Αδέσποτα Κορμιά» είναι ένα road movie σε μια Ευρώπη, όπου επιτρέπεται να κάνεις ό,τι θες, να ταξιδέψεις, να δουλέψεις και να καταναλώσεις ελεύθερα, αλλά όχι πάντα να ζήσεις ή να πεθάνεις όπως επιθυμείς.
Μετά την επίσημη πρεμιέρα της ταινίας στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και τη βράβευσή της με δύο Ειδικές Μνείες, μιλήσαμε με την Ελίνα Ψύκου και τη ρωτήσαμε τι ήταν αυτό που την κινητοποίησε ώστε να πει μια τέτοια ιστορία που περιστρέφεται γύρω από το ανθρώπινο σώμα και πραγματεύεται τη σωματική αυτονομία.
«Η ανάγκη μου ήταν να γνωρίσω κι εγώ περισσότερα για το σώμα και την αυτονομία του. Αντιμετώπισα την ταινία και σαν μια δική μου αναζήτηση, μια δική μου επιθυμία να μάθω περισσότερα για τα όρια της ελευθερίας και της αυτοδιάθεσης μου» σχολιάζει στο Estella.
«Το σώμα μας είναι πολιτικό. Είναι ένα πεδίο μάχης που πάνω του διακυβεύονται διάφορα φλέγοντα πολιτικά ζητήματα. Άλλα είναι πιο ορατά και προφανή και άλλα πιο έμμεσα και αόρατα» συνεχίζει. Στο ντοκιμαντέρ θίγει το δικαίωμα στη ζωή αλλά και το δικαίωμα στον θάνατο. Εν τέλει, έχουμε λόγο πάνω σε αυτά; «Πιστεύω πως έχουμε στο βαθμό που μας το επιτρέπουν οι νόμοι του κράτους και οι νόμοι της αγοράς. Συχνά έχουμε μόνο τυπικά, αλλά όχι ουσιαστικά».
Γιατί επέλεξε να ονομάσει την ταινία της «Αδέσποτα» κορμιά; «Η έννοια του Αδέσποτου είναι διττή. Από τη μια Αδέσποτα σημαίνει χωρίς δεσπότη, χωρίς αφεντικό, χωρίς έλεγχο και επιτήρηση, άρα ελεύθερα. Και από την άλλη σημαίνει μόνα, μοναχικά, που περιφέρονται άσκοπα, χωρίς φροντίδα και νοιάξιμο» απαντά η σκηνοθέτις.
Η Ελίνα Ψύκου είναι γνωστή για τις μεγάλου μήκους μυθοπλαστικές ταινίες της, «Η Αιώνια Επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά» και «Ο Γιος της Σοφίας» και τώρα αυτή η ταινία ντοκουμέντου, η οποία ξεκίνησε σαν ιδέα 13 χρόνια πριν, αποτελεί για την ίδια μια εμπειρία που της άλλαξε τη θεώρηση για τη ζωή. Ποιο να είναι άραγε το αποτύπωμα που έχει μείνει μέσα της μετά από τόσο καιρό καταγραφής εμπειριών που έχουν να κάνουν με άμβλωση, ευθανασία και εξωσωματική; Τι είναι αυτό που κρατάει στο τέλος; «Κρατάω την εδραίωση της πίστης μου στον άνθρωπο, στη δύναμη του αλλά και στην αδυναμία του» δηλώνει η σκηνοθέτης με πυγμή.
Τα Αδέσποτα Κορμιά απαιτούσαν γυρίσματα σε 4 διαφορετικές χώρες, με άλλα πρόσωπα και υψηλή χρηματοδότηση. Πόσος χρόνος όμως χρειάστηκε για να βρει η Ελίνα Ψύκου τους χαρακτήρες που θα δέχονταν να ανοιχτούν μπροστά στην κάμερα και να μοιραστούν τις –δύσκολες– ιστορίες τους;
«Ο εντοπισμός των χαρακτήρων πήρε πραγματικά πολύ χρόνο και συνέχισε να τρέχει για ένα μεγάλο διάστημα παράλληλα με τα γυρίσματα. Δουλεύαμε ταυτόχρονα για αυτό από την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ελβετία, τη Μάλτα, τη Βουλγαρία και την Κύπρο. Κάθε φορά που εντοπίζαμε έναν χαρακτήρα έμπαινε και ένα μικρό κομμάτι σε αυτό το μεγάλο παζλ» σημείωσε η σκηνοθέτης.
Είναι γεγονός πως η αφίσα της ταινίας, την οποία σχεδίασε ο Νίκος Πάστρας, αναπαριστά μια έγκυο εσταυρωμένη και προκάλεσε την αντίδραση του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Φιλοθέου, καθώς και την αντίστοιχη απάντηση από μεριάς του φεστιβάλ (έστειλε επιστολή η διευθύντρια του ΦΝΘ Ελίζ Ζαλαντό). Όχι μόνο αυτό, αλλά φανατισμένοι Χριστιανοί ορθόδοξοι και ακροδεξιά στοιχεία της κοινωνίας εξεγέρθηκαν και προκάλεσαν εντάσεις, ενώ στους δρόμους της Θεσσαλονίκης γινόταν και μια αντιφασιστική πορεία.
Σε τι σκέψεις σε έβαλαν αυτές οι αντιδράσεις; Ποια είναι η δική σου απάντηση; «Οι αντιδράσεις για την αφίσα αντικατοπτρίζουν με κάποιο τρόπο όλο αυτό που πραγματεύεται η ταινία. Εύκολα συμπεράσματα, σύγχυση, συντήρηση, χειραγώγηση του πλήθους, ανελεύθερες καταστάσεις. Κανείς δεν θα είχε ασχοληθεί με την αφίσα αν κάποιοι δεν ήθελαν να ασκήσουν πολιτική πάνω στα σώματα μας».
Οι Ευρωεκλογές είναι ένα βήμα μακριά. Πώς βλέπεις την Ευρώπη και την Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα; Επιτέλεσαν τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκαν; «Ακόμη κι αν επιτέλεσε τον αρχικό σκοπό της, η Ευρωπαϊκή Ένωση φτιάχτηκε πριν 66 χρόνια. Και μετά από όλα αυτά τα χρόνια, οι προκλήσεις είναι πια άλλες, οι ανάγκες είναι διαφορετικές. Έχουν επιτευχθεί πολύ δύσκολα πράγματα που κυρίως έχουν να κάνουν με οικονομικές πολιτικές. Αν όμως η Ένωση δεν στραφεί περισσότερο στον άνθρωπο, τότε νομίζω πως η επιστροφή στο παρελθόν θα είναι μονόδρομος και τελικά βασική χαμένη θα είναι η ίδια η Ένωση και φυσικά οι άνθρωποι που την απαρτίζουν».
Η συντηρητικοποίηση της κοινωνίας οδηγεί, όπως μας λέει η Ελίνα Ψύκου, «σε κάτι πολύ σκοτεινό και αβέβαιο. Σε μια μοναξιά συμπαντική και σε έναν καθολικευμένο φόβο. Όλα αυτά βέβαια είναι αναστρέψιμα αν το παλέψουμε και δεν αφεθούμε στη μοίρα μας. Προσπαθώ να ακούσω, να τσεκάρω και να απαντήσω με ήσυχα επιχειρήματα και όχι με θόρυβο στο θόρυβο των άλλων. ».
Η Εκκλησία κατέχει εξέχοντα ρόλο στο ντοκιμαντέρ, συμβαίνει το ίδιο και στις ζωές μας σήμερα; «Νομίζω πως ναι. Ας μην ξεχνάμε πως στην Ελλάδα δεν έχει ακόμη γίνει ο διαχωρισμός Εκκλησίας και κράτους, γεγονός που δημιουργεί σχέσεις αλληλεξάρτησης. Ακόμη κι αν κάποιο άτομο δεν είναι πιστό, η Εκκλησία έχει μια έμμεση επιρροή και παρουσία στη ζωή του».
Πόσο θάρρος χρειάζεται για να κάνεις μια τέτοια ταινία σήμερα; «Όλοι οι κινηματογραφιστές παλεύουμε με τα μέσα που μπορούμε να έχουμε ή που θέλουμε να έχουμε, προκειμένου να πράξουμε το καλύτερο (όπως εννοεί το καλύτερο το κάθε άτομο από εμάς). Με αυτή την έννοια θάρρος θέλουν όλες οι ταινίες, γιατί μέσα από αυτές μας εκθέτουμε και μας παραδίδουμε στα πλήθη».
Μετά από την παρακολούθηση μιας ταινίας όπως τα Αδέσποτα Κορμιά, το κοινό είναι συναισθηματικά φορτισμένο και γεμάτο ερωτήματα βαθιά, υπαρξιακά αλλά και πολιτικά. Υπάρχει μέσα σε όλο αυτό το φοβικό, σκληρό και συντηρητικό κόσμο, ελπίδα για αλλαγή; «Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξη, οπότε θα πω πως ναι, υπάρχει, αλλά θέλει πολύ αγώνα και συνεχή επαγρύπνηση» δηλώνει η Ελίνα Ψύκου.
Η ταινία έκανε διεθνή πρεμιέρα στο διαγωνιστικό F:ACT του φεστιβάλ CPH:DOX στην Κοπεγχάγη, ενώ από την Πέμπτη 28 Μαρτίου θα κυκλοφορήσει στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες από το CineDoc.
ΑΘΗΝΑ – Κινηματογράφος Δαναός
Προπώληση στο ταμείο του κινηματογράφου και εδώ.
– Πέμπτη 28 Μαρτίου, 20.00
Μετά την προβολή, θα ακολουθήσει Q&A με τη σκηνοθέτιδα Ελίνα Ψύκου και κέρασμα από το δίκτυο παραγωγών Open Farm.
– Παρασκευή 29/3, 17.50
– Σάββατο 30/3, 20.00
– Κυριακή 31/3, 20.00
– Δευτέρα 1/4, 17.50
-Τρίτη 2/4, 17.50
Θα ακολουθήσει Q&A με την Ελίνα Ψύκου και την Κλειώ Παπαπαντολέων, δικηγόρο με ειδίκευση στο ποινικό δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
– Τετάρτη 3/4, 17.50
Θα ακολουθήσει Q&A με την Ελίνα Ψύκου και τον Αλέξανδρο Παπαγεωργίου, κριτικό κινηματογράφου (LUBEN).