Η κανονικοποίηση του απλήρωτου εθελοντή, ο οποίος καλείται να φέρει εις πέρας μια σειρά από αρμοδιότητες που απαιτούν αντίστοιχο υπόβαθρο και εξειδίκευση.
Οι εθελοντικές πρακτικές που στοχεύουν στην υποστήριξη των αδύναμων κοινωνικών ομάδων, στην προστασία του περιβάλλοντος και στη διαφύλαξη των οικοσυστημάτων, σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι ζωτικής σημασίας. Άλλωστε, σε όλες τις πρόσφατες φυσικές καταστροφές, η πρωτοβουλία εθελοντικών ομάδων και πολιτών στάθηκε αρωγός. Ακόμη, σε επίπεδο ατομικής ανάπτξης, υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι εθελοντικές συμμετοχές σε project υπήρξαν διαφωτιστικές, με μια σειρά από οφέλη να μετουσιώνονται στις ικανότητες του ατόμου. Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν και αυτές οι στενάχωρες περιπτώσεις εργαλειοποίησης του εθελοντισμού για ιδία συμφέροντα.
Παρότι, λοιπόν, είναι πολύ εύκολο να πέσει κάποιος σε αυτή την παγίδα, με την εταιρεία ή τον οργανισμό που προσφέρει εθελοντική εργασία να επικαλείται ενίσχυση του βιογραφικού και παροχή συστάσεων για μελλοντικές συνεργασίες, στην πραγματικότητα, πρόκειται για ξεκάθαρη εκμετάλλευση δυνητικού εργατικού δυναμικού. Διότι, υπάρχουν απαιτήσεις, κανόνες και tasks που πρέπει να ολοκληρωθούν εντός συγκεκριμένων προθεσμιών, στοιχεία που, καθώς μπαίνουν στο κάδρο, θρυμματίζεται εν μία νυκτί η στρεβλή εικόνα του εμπλουτισμού του βιογραφικού.
Η στρατηγική πίσω από την πρό(σ)κληση
Η επικοινωνιακή προσέγγιση αγγελιών που ζητούν εθελοντές εργαζόμενους ακολουθεί μια πολύ συγκεκριμένη γραμμή: Η διατύπωση πραγματοποιείται με ευπροσήγορο και φιλικό τόνο, ούτως ώστε να δημιουργήσει μια σύγχυση στους υποψήφιους συνεργάτες, αναφορικά με τις απαιτήσεις της θέσης. Μέσα από τέτοιου είδους βερμπαλιστικά τεχνάσματα, επιτυγχάνεται η προσέλκυση νέων, κυρίως, ατόμων, τα οποία ενδεχομένως αντιλαμβάνονται μια τέτοια θέση ως κάποιου είδους «αποκούμπι», σε μία άκρως αφιλόξενη αγορά εργασίας.
Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι αγγελίες αυτές απευθύνονται σε επίδοξους δημοσιογράφους, συντάκτες, hr ή marketing assistants, ίσως επειδή υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι αυτοί οι ρόλοι δεν απαιτούν σπουδές, προσωπική ενασχόληση και διαρκή επικαιροποίηση των γνώσεων. Συγχρόνως, λόγω του υπερκορεσμού, ένα ισχυρό βιογραφικό με αποδεδειγμένη εμπειρία –έστω και εθελοντική– θα συντελέσει επικουρικά στη σύναψη προσοδοφόρων συνεργασιών στο μέλλον. Ή, τουλάχιστον, αυτή την οπτική γωνία επιδιώκουν να προβάλλουν. Αν, λοιπόν, υποτίθεται ότι αυτό συμβαίνει κατ’ εξακολούθηση σε κορεσμένα επαγγέλματα, τότε σίγουρα δεν θα ήταν εύλογο να βρεθεί και μια αγγελία για εθελοντή προγραμματιστή, μεταξύ άλλων.
Η εν λόγω αγγελία διατυπώνεται ως εξής:
Εν μέσω της ραγδαίας τεχνολογικής ανάπτυξης, η ζήτηση των προγραμματιστών εκτοξεύτηκε σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ είναι από τις λίγες ειδικότητες στην Ελλάδα που μπορεί να «φλερτάρει» με ικανοποιητικές αμοιβές και περιβάλλοντα εργασίας στα πρότυπα του εξωτερικού. Ως επιστέγασμα, επανέρχεται το ζήτημα της εκμετάλλευσης εργατικού δυναμικού, καθώς, ακόμα και στην Ελλάδα που τα μισθολογικά κλιμάκια επιδέχονται τεράστιας βελτίωσης, ένα άτομο με τις αναγραφόμενες ικανότητες, θα μπορούσε κάλλιστα να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο πλαίσιο μιας επικερδούς συμφωνίας εκατέρωθεν. Σαφώς, το ίδιο ισχύει για κάθε επαγγελματία ανεξαρτήτα από τον κλάδο στον οποίο δραστηριοποιείται, είτε κινείται εντός του τεχνολογικού φάσματος είτε απασχολείται τροφοδοτώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χαράσσοντας επικοινωνιακές στρατηγικές, μεριμνώντας για τη διατήρηση των εργασιακών σχέσεων σε ομαλά επίπεδα κ.ά.
Μια λεπτή διαχωριστική γραμμή
Κατά γενική ομολογία, επικρατεί μια σύγχυση αναφορικά με τους εθελοντικούς ρόλους και τα πλεονεκτήματά τους ως προς την προσωπική και επαγγελματική εξέλιξη του κάθε ατόμου, καθώς είναι διαπερατά τα όρια ανάμεσα στον απτό εθελοντισμό και την εργασιακή εκμετάλλευση. Υπό αυτό το πρίσμα, κρίνεται απαραίτητη μια διευκρινιστική αντιπαραβολή επιχειρημάτων, όπως πολύ εύστοχα αναπτύσσονται σε άρθρο του LinkedIn από την εταιρεία Great HR.
Καταρχάς, τεράστιος προβληματισμός αναπτύσσεται ως προς τις αρμοδιότητες των εθελοντών. Ναι μεν, συνιστά κοινή παραδοχή ότι η εμπλοκή σε εθελοντικούς ρόλους –ενδεχομένως κατά τη διάρκεια των σπουδών– συμβάλλει στη συλλογή εφοδίων για τη μετέπειτα μετάβαση στον εργασιακό στίβο. Πάρα ταύτα, είναι σχεδόν ανέφικτο να προβλεφθούν τυχόν καταχρηστικές συμπεριφορές εκ μέρους της εταιρείας, βάσει των οποίων ανατίθενται καθήκοντα σε εθελοντές και εθελόντριες –ενώ θα έπρεπε να ανατεθούν σε επαγγελματίες έναντι αμοιβής– με το πρόσχημα της εξέλιξης των δεξιοτήτων. Αν κάτι λειτουργεί ως πυξίδα στην ανακάλυψη ενός τέτοιου ζητήματος, τότε μάλλον επαφίεται στην ψυχοσύνθεση των εθελοντών-εργαζομένων και στο αν αισθάνονται ότι τους ασκείται έμμετρη ή υπερβολική πίεση, δεδομένου του ρόλου τους.
Μια έτερη παράμετρος, είναι το ασταθές επιχείρημα της διευκολυμένης ένταξης στην αγορά εργασίας. Σε μία τόσο ανταγωνιστική αγορά εργασίας, όπως η ελληνική, εύλογα θα ξεχωρίσουν τα ισχυρά βιογραφικά. Ωστόσο, σε τι βαθμό θεωρείται «δυνατό χαρτί» ένα έτος εθελοντικής εμπειρίας, φερειπείν, έναντι ενός έτους σε μια εταιρεία με ιστορία στον τομέα της;
Εν ολίγοις, η εθελοντική προϋπηρεσία, παρά τα όσα διατυμπανίζονται κατά καιρούς, δεν αποτελεί μεμονωμένα ένα εισιτήριο για μια θέση στο ζενίθ της επαγγελματικής επιτυχίας. Αντ’ αυτού, απαιτείται διαρκής επιμόρφωση, εξέλιξη και αναζήτηση.
Τέλος, στον πυρήνα του θέματος βρίσκονται ο σεβασμός και η εκτίμηση. Συνήθως, δεν παρέχεται κάποιου είδους εγγύηση ότι η εθελοντική συνεισφορά είναι πράγματι εκτιμητέα και δεν αντιμετωπίζεται ως δεδομένη, αμισθί εργασία, καταπατώντας τη φιλοσοφία του γνήσιου εθελοντισμού, που διαπνέεται από αλτρουιστικά στοιχεία, με γνώμονα τη δόμηση μιας καλύτερης κοινωνίας. Πιθανότατα, εκεί μόνο μπορεί να εντοπιστεί η ειδοποιός διαφορά μεταξύ του εθελοντισμού και των πρακτικών εργασιακής εκμετάλλευσης: Στη στάση των ιθυνόντων.