Τι κι αν η Ιαπωνία κατοχύρωσε νομικά το 1947(!) την «άδεια εμμήνου ρύσεως», στην Ελλάδα η δουλειά με οξύ πόνο κάθε μήνα παραμένει ο κανόνας.
«Η περίοδος δεν θα είναι πλέον ταμπού. Δεν θα χρειάζεται πια να δουλεύουμε με πόνο, ούτε να παίρνουμε χάπια πριν φτάσουμε στη δουλειά και να πρέπει να κρύψουμε το γεγονός ότι πονάμε τόσο που δεν μπορούμε να δουλέψουμε». Με αυτά τα λόγια είχε χαιρετίσει η μέχρι πρόσφατα υπουργός Ισότητας της Ισπανίας, Irene Montero την έγκριση του νόμου περί άδειας εμμήνου ρύσεως από το υπουργικό συμβούλιο της χώρας, τον Μάιο του 2022.
Κι ενώ η Ισπανία έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα και μία από τις λίγες στον κόσμο -ανάμεσά τους η Ιαπωνία, η Ινδονησία και η Ζάμπια- που κατοχύρωσε νομικά «τη διακοπή της εργασίας για μια γυναίκα για λόγους εμμηνορρυσίας» που συνδέονται, για παράδειγμα, «με παθολογίες όπως η ενδομητρίωση», στην Ελλάδα ακόμα στέλνουμε μηνύματα όπως το παρακάτω στον εργοδότη/προϊστάμενό μας – κι αυτό στο πολύ καλό σενάριο:
«Καλημέρα. Με ταλαιπωρεί μια γαστρεντερίτιδα/ημικρανία/ίωση από χθες. Θα μπορούσα να δουλέψω από το σπίτι;».
Ο,τιδήποτε αρκεί να μην χρειαστεί να γράψουμε τη λέξη «περίοδο», εντός της οποίας ακόμα και σήμερα επιζεί μια πανάρχαια –καθόλου ανεξήγητη, αν κοιτάξουμε τους αιώνες δαιμονοποίησης του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος και της γυναικείας σεξουαλικότητας– ντροπή. Στέλνουμε αγωνιστικούς χαιρετισμούς στην Bella Baxter του ‘’Poor Things’’.
Για του λόγου το αληθές, σύμφωνα με έρευνα του The Chartered Institute of Personnel and Development, σε περισσότερες από 2.000 γυναίκες 18-60 ετών στο Ηνωμένο Βασίλειο:
– Μόλις μία στις πέντε γυναίκες (20%) αναφέρει στον/στην προϊστάμενό της ότι η απουσία της από τη δουλειά σχετίζεται με την περίοδό της.
– Σχεδόν οι μισές εργαζόμενες (49%) αναφέρουν ότι ποτέ δεν θα πουν ότι αναγκάζονται να λείψουν από τη δουλειά λόγω συμπτωμάτων της εμμήνου ρύσεως.
Οι αιτίες είναι αυτές που όλες –δυστυχώς– φοβόμαστε. Οι ερωτηθείσες απάντησαν ότι κατά κανόνα δεν αποκαλύπτουν τον πραγματικό λόγο απουσίας, διότι αισθάνονται ότι το πρόβλημά τους θα υποβαθμιστεί και θα παρουσιαστεί από τον μάνατζέρ τους ως μια ασήμαντη αφορμή για να λείψουν. Άλλες γυναίκες απάντησαν απλώς ότι ντρέπονται να πουν ότι έχουν περίοδο και ότι προτιμούν να κρατούν τέτοιου είδους θέματα για τον εαυτό τους.
Οι παραπάνω λόγοι σίγουρα συνδέονται με την ενοχή και το στίγμα γύρω από την περίοδο που επιβιώνουν ακόμα, αλλά και με το γεγονός ότι η γυναικεία εμπειρία διαχρονικά υποτιμάται ή δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. Ας σκεφτούμε πόσο εύκολα μια γυναίκα θα χαρακτηριστεί «υπερβολική» ή «κακομαθημένη» -ακόμα και από άλλες γυναίκες- σε σχέση με έναν άντρα.
Περίοδο φυσικά δεν έχουν μόνο οι γυναίκες. Ένας τρανς άνδρας ή ένα non-binary άτομο μπορεί, επίσης, να βιώνει αντίστοιχες δυσκολίες στην εργασία του. Πώς λοιπόν ένα εργαζόμενο άτομο που υποφέρει από οξύ πόνο περιόδου να το πει, χωρίς να φοβηθεί ότι η ένταση των συμπτωμάτων του θα υποβαθμιστεί, πολλές φορές από έναν άντρα συνάδελφο ή προϊστάμενο;
«Όλες οι γυναίκες έχουν περίοδο, πώς κάνεις έτσι; Είναι κάτι φυσιολογικό, είσαι υπερβολική». Αυτά και άλλα πολλά έχουν ακούσει πολλοί άνθρωποι την ώρα που κάνουν εμετό στο μπάνιο, έχοντας ανοίξει όλες τις βρύσες για να μην ακουστούν.
Σύμφωνα με την έρευνα του CIPD, τα δύο τρίτα (69%) των γυναικών στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν αντιμετωπίσει επώδυνες εμπειρίες στην εργασία τους λόγω πόνων περιόδου, με τα συμπτώματά τους να έχουν επιπτώσεις στη δουλειά τους, όπως αναφέρουν.
Το ποσοστό αγγίζει το συντριπτικό 81% για άτομα που αντιμετωπίζουν παθήσεις που συνδέονται με την έμμηνο ρύση, όπως ενδομητρίωση, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή κ.α. Από την άλλη, μόλις μία στις δέκα εργαζόμενες αναφέρει ότι έλαβε υποστήριξη από το εργασιακό της περιβάλλον σε σχέση με τα ζητήματα αυτά.
Λόγω δομικών στρεβλώσεων και επίμονων προκαταλήψεων που αφορούν τα φύλα και την εργασιακή πραγματικότητα, οι γυναίκες και την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, νιώθουν αναγκασμένες να κρύβονται, να εφευρίσκουν δικαιολογίες ή να μένουν σιωπηλές ως προς τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι πάνω από τις μισές εργαζόμενες που συμμετείχαν στην έρευνα του CIPD (53%) έχουν αναγκαστεί να λείψουν από τη δουλειά τους λόγω συμπτωμάτων περιόδου, αλλά μόνο μία στις πέντε πήρε κανονική (πληρωμένη) άδεια.
Κι αυτή είναι η καλή εκδοχή. Για πολλές εργαζόμενες στην εστίαση, στο λιανικό εμπόριο, στην καθαριότητα, στον αγροτικό τομέα, η δουλειά με οξύ πόνο, ορθοστασία και σωματική καταπόνηση είναι ο κανόνας. Πραγματικά, οι περισσότερες ερωτηθείσες απάντησαν ότι δεν μπορούσαν να μείνουν στο σπίτι τους, παρόλο που δεν ένιωθαν καλά.
To 60% των εργαζομένων πάλευαν με έντονα συμπτώματα, προσπαθώντας να διατηρήσουν την αποδοτικότητά τους, πολλές φορές υπό το καθεστώς άγχους ότι θα τις χαρακτηρίσουν «υπερβολικές», «αδύναμες» ή ότι «δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους».
Η εργασιακή πραγματικότητα, φυσικά, είναι σκληρή για όλα τα φύλα. Οποιοσδήποτε μπορεί να αισθανθεί αναγκασμένος να παρουσιαστεί κανονικά στη δουλειά του, ενώ σωματικά ή ψυχολογικά καταρρέει, διότι φοβάται τις συνέπειες της απουσίας του.
Όμως, το εργασιακό –και όχι μόνο– ταμπού γύρω από την περίοδο είναι ακόμα πιο ζωντανό απ΄ ό,τι θέλουμε να παραδεχτούμε. Μας χτυπάει φιλικά στον ώμο κάθε φορά που απαντάμε ότι απλώς έχουμε πονοκέφαλο, όταν στην πραγματικότητα θέλουμε να διπλωθούμε στα δύο από τον πόνο στο γραφείο. Υπάρχουν άτομα που κάθε μήνα βιώνουν βαρύτατα συμπτώματα δυσμηνόρροιας, για τα οποία δεν υπάρχει καμία υποστήριξη, πρόβλεψη ή κατευθυντήρια γραμμή στα εργασιακά περιβάλλοντα, όπως δήλωσε το 67% των εργαζομένων. Αυτό το δυσμενές καθεστώς, με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί στην εργασιακή αποδυνάμωση των γυναικών αυτών.
Το σίγουρο είναι ότι για να βελτιωθούν οι εργασιακές συνθήκες των ατόμων που έχουν περίοδο, θα πρέπει να πάψει αυτό το θέμα να αποτελεί ταμπού. Χρειάζονται πολιτικές και κατευθυντήριες γραμμές, έτσι ώστε η αντιμετώπιση του ζητήματος να μην είναι στη διακριτική ευχέρεια του κάθε εργοδότη. Άλλωστε, η ουσιαστική ισότητα στην εργασία θα επιτευχθεί μόνο όταν θα λαμβάνονται υπόψη οι συνθήκες υπό τις οποίες εργάζεται ο κάθε άνθρωπος.
Η συνολική αλλαγή της εργασιακής κουλτούρας, οι άδειες μετ’ αποδοχών όταν είναι απαραίτητο, η εξάλειψη του στίγματος γύρω από την περίοδο, οι ευέλικτες εργασιακές συνθήκες και τα περισσότερα διαλείμματα είναι μερικά μόνο από τα βήματα που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την κατάσταση σε σχέση με τα συμπτώματα εμμήνου ρύσης και την εργασία, μέχρι να τεθεί πραγματικά στο τραπέζι μια νομοθετική ρύθμιση αντίστοιχη της Ισπανίας.