Από τον μισογύνη παλιό σου συμμαθητή μέχρι την influencer που ανεβάζει υλικό από πολυτελείς διακοπές σε νησί την ώρα που αυτό καίγεται, το να ακολουθούμε από μίσος λέει περισσότερα για εμάς παρά για εκείνους.
Όταν άκουσα πρώτη φορά για ένα ελληνικό forum στο οποίο σχολιάζονται Ελληνίδες και Έλληνες influencers, δεν ξαφνιάστηκα. «Υπάρχουν forums για τα πάντα» σκέφτηκα. Άλλωστε η ανωνυμία σήμερα δίνει στους πάντες μια άνευ προηγουμένου άνεση στην δημόσια κατακραυγή.
Όταν, όμως, μπήκα και είδα αμέτρητες σελίδες αφιερωμένες σε κάθε influencer, με αναλυτικό αρνητικό σχολιασμό για κάθε επιλογή της ζωής τους, την εμφάνιση τους, τον/την σύντροφό τους, το πώς μεγαλώνουν τα παιδιά τους, πόσα χρήματα βγάζουν, ποια η θέση τους σε καίρια πολιτικά ζητήματα και κατά πόσο η προτίμησή τους σε συγκεκριμένο καθαριστικό πατώματος είναι σωστή, σοκαρίστηκα.
Οι πληροφορίες ήταν αμέτρητες, οι σελίδες ανανεώνονταν με νέα σχόλια κάθε δευτερόλεπτο, λεπτομέρειες για τη ζωή των influencers που δεν είχαν μοιραστεί καν οι ίδιες/οι ήταν αναρτημένες για να τις δουν όλοι. Άνθρωποι που πιθανολογώ ότι έχουν ζωή, οικογένειες, δουλειές, ενδιαφέροντα, καθημερινά μπαίνουν σε ένα ανώνυμο forum για να σχολιάσουν κάθε νέα πληροφορία που ξεπηδά για την ζωή των influencers. Αυτό, εκτός από ανούσιο, είναι σίγουρα τρομακτικό.
Την σημερινή εποχή δεν σκεφτόμαστε πάρα πολύ πριν ακολουθήσουμε κάποιον στα social media. Ακολουθούμε φίλους, γνωστούς, συναδέλφους, παλιούς συμμαθητές, δημοσιογράφους, content creators, των οποίων το περιεχόμενο εκ πρώτης όψεως μας φαίνεται ενδιαφέρον. Μαθαίνουμε πληροφορίες για την ζωή τους, τα ενδιαφέροντα, τις απόψεις τους.
Όμως γιατί όταν συστηματικά βλέπουμε και ακούμε πράγματα με τα οποία δεν συμφωνούμε, δεν πατάμε unfollow; Για ποιο λόγο συνεχίζουμε να ακολουθούμε, τακτικά να σχολιάζουμε, μόνιμα να παρακολουθούμε;
Το λεγόμενο hate-follow, φαινόμενο του 21ου αιώνα, είναι περισσότερο διαδεδομένο από ότι αντιλαμβανόμαστε. Σχεδόν καθεμία και καθένας από εμάς έχει κρατήσει κάποιο άτομο στις επαφές του ενώ δεν το ήθελε. Σε κάποιες περιπτώσεις δεν ξε-ακολουθούμε για να μην στεναχωρήσουμε κάποιον συγγενή μας για παράδειγμα, αφού σήμερα ένα unfollow μπορεί να εκληφθεί σαν προσωπικός αποκλεισμός. Στην περίπτωση των influencers, για τους οποίους η ύπαρξή μας τους είναι άγνωστη και το unfollow μας δεν θα μπορούσε να τους επηρεάσει λιγότερο, ποια η δικαιολογία μας;
Η εξήγηση είναι ψυχολογική. Έρευνες δείχνουν πως παρά την φαινομενική αντίθεση της αγάπης και του μίσους, στην πραγματικότητα τα δυο συναισθήματα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μέσα στον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Όταν η προσοχή μας είναι απόλυτα αφοσιωμένη σε κάποιο αντικείμενο – στην προκειμένη περίπτωση, στον/στην influencer – απελευθερώνονται ωκυτοκίνη, σεροτονίνη και ντοπαμίνη. Οι λεγόμενες ορμόνες της ευτυχίας αναλαμβάνουν τα ηνία και μας κάνουν να νιώθουμε πολύ έντονα συναισθήματα είτε βλέπουμε φωτογραφία του αγαπημένου μας προσώπου είτε κάποιου που αντιπαθούμε. Τα προβλήματά της ζωής μας ξαφνικά περνούν στο περιθώριο και έτσι, αισθανόμαστε ζωντανοί.
Η «ανηθικότητα» της υπόθεσης μάς δίνει επίσης μια υψηλότερη θέση στο βάθρο που έχουμε χτίσει στο μυαλό μας. «Εγώ δεν θα το έκανα/έλεγα ποτέ αυτό» λέμε στον εαυτό μας σε μια προσπάθειά να νιώσουμε ανώτεροι. Αυτή η ξαφνική άνοδος της αυτοεκτίμησης που στηρίζεται στην σύγκριση και τελικά στην μείωση της προσωπικότητας κάποιου άλλου, λειτουργεί σαν ναρκωτικό, το οποίο πολύ γρήγορα θα αναζητήσουμε ξανά, έχοντας μπει σε έναν φαύλο κύκλο χωρίς σταματημό.
Σε κάποιες περιπτώσεις, οι ειδικοί λένε πως ένα άτομο μπορεί να ακολουθεί από «μίσος» με σκοπό να διευρύνει τους ορίζοντές του, αφού η έκθεση σε διαφορετικές απόψεις, ακόμα και προβληματικές, μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα την πολυπλοκότητα της σημερινής κοινωνίας. Όμως αυτό που ξεκινάει φαινομενικά αθώα μπορεί εύκολα να βγει εκτός ελέγχου και να καταλήξει υπερβολικά τοξικό.
Έχουν ευθύνη για όλα αυτά οι influencers; Αδιαμφισβήτητα, αυτή των λεγομένων τους και των πράξεών τους. Κατά καιρούς πολλοί influencers σε όλο τον κόσμο έχουν δεχτεί αντιδράσεις για πράγματα που έκαναν ή είπαν δημόσια.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση της Ιταλίδας blogger Chiara Ferragni που παρότρυνε το κοινό της να αγοράσει παντόρο για φιλανθρωπικό σκοπό και τελικά αποδείχτηκε πως μόνο ένα πολύ μικρό ποσό δόθηκε για φιλανθρωπία, με την ίδια να καλείται να πληρώσει πρόστιμο ύψους ενός εκατομμυρίου και να απολογηθεί. Η κριτική σε αυτή την περίπτωση είναι αναπόφευκτη, αλλά και χρήσιμη, αν όχι για τους ίδιους, τουλάχιστον για το κοινό που τους ακολουθεί.
Όμως οι influencers δεν μας χρωστούν τίποτα. Πολλοί από αυτούς είναι άνθρωποι σαν εμάς που έχουν βήμα χάρη στο κοινό που τους στηρίζει είτε με αγάπη είτε με μίσος. Δεν είναι φίλοι μας. Κάποιοι έχουν προβληματικές απόψεις. Ορισμένοι μαθαίνουν από την κριτική, βελτιώνονται, αλλά πολλές φορές και με δεδομένο ότι ο αλγόριθμος στηρίζει το αμφιλεγόμενο περιεχόμενο, τροφοδοτούνται από το μίσος και συνεχίζουν εντονότερα.
Το να εμμένουμε και να στηρίζουμε άθελά μας ή και ηθελημένα ανθρώπους με τους οποίους δεν έχουμε τίποτα κοινό, μεγαλώνει την πόλωση, δίνει πάτημα σε άτομα να μιλούν χωρίς σκέψη και στην τελική, ποιος βγαίνει κερδισμένος; Σίγουρα όχι εμείς.