«Τον Παύλο τον κρατάω ασφαλή μέσα στην καρδιά και στην ψυχή μου, εκεί κανείς τους δεν μπορεί να τον πειράξει».
Από το 2020, κάθε Οκτώβρη, μου έρχεται μια ειδοποίηση στα social media ότι τέτοιες ημέρες, ανάμεσα στα παγωμένα -παρά την αφόρητη ζέστη- μάρμαρα του Εφετείου, σε λυγμούς, άναρθρες κραυγές και το σπαρακτικό: «Παύλο, γιε μου, τα κατάφερες», τραβήχτηκε τυχαία μια αγκαλιά μου με την Ειρήνη Φύσσα, αδερφή του δολοφονημένου απ’ τη Χρυσή Αυγή, Παύλου Φύσσα.
Τη φωτογραφία αυτή, μια στιγμή λύτρωσης μέσα σε μια θάλασσα πόνου, τη συζητάμε ακόμη σε συναυλίες, πορείες, εκθέσεις φωτογραφίας ή πριν την προβολή κάποιας ταινίας. Η αλήθεια είναι ότι έχουμε συζητήσει πολλά όλα αυτά τα χρόνια με την Ειρήνη, με εκείνο το αίσθημα που ο Παπαδιαμάντης ονόμαζε «χαρμολύπη» να μας κατακλύζει. Αυτήν τη φορά, όμως, την ευχαριστώ από καρδιάς που για πρώτη φορά δέχτηκε κάποια απ’ όλα αυτά, να τα μοιραστεί δημόσια.
Έντεκα χρόνια μετά από εκείνον τον Σεπτέμβρη που άλλαξε για πάντα τη ρότα τόσο της δική της ζωής όσο και της οικογένειάς της, τη ρωτάω αν νιώθει ότι όλα όσα συνέβησαν είναι σαν χθες ή αν υπάρχουν στιγμές που αναρωτιέται ακόμη αν όλο αυτό έχει συμβεί στ’ αλήθεια.
«Πρόκειται για έναν συνδυασμό. Ενώ μοιάζει σαν όλα να έγιναν χθες, ταυτόχρονα νιώθεις να βαραίνουν στις πλάτες σου δέκα ζωές. Δεν έχεις την επιλογή να πιστέψεις ότι όσα βιώνεις συμβαίνουν σε κάποιον άλλον, γιατί τα κουβαλάς μέσα και μαζί σου. Κάθε μέρα. Αυτά τα έντεκα χρόνια δεν καλύπτουν τίποτα, παρά μόνο δυναμώνουν. Δυναμώνουν την έλλειψη και την απουσία του, την αγάπη μας για εκείνον και τον απύθμενο πόνο που νιώθουμε. Έπειτα, καλείσαι να αποφασίσεις τι μορφή θες να δώσεις τελικά σε όλα αυτά τα συναισθήματα. Εμείς, το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για τον Παυλή μας, είναι να δικαιώνουμε κάθε μέρα το όνομά του, να προσπαθήσουμε να δώσουμε ύλη σε ένα από τα όνειρά του. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε και ο Σύλλογος Πολιτισμού Παύλος Killah P Φύσσας».
Τη ρωτάω τι «παίρνει» πρώτα απ’ όλα το πένθος απ’ τους ανθρώπους που το βιώνουν
«Τη βάση και τη σταθερά. Κι ύστερα τον ίδιο τον άνθρωπο που πενθεί, που αναγκάζεται ξαφνικά και τόσο βίαια στη δική μας περίπτωση, να αφήσει στην άκρη ό,τι ήξερε μέχρι τότε και θεωρούσε δεδομένο. Απ’ τη μια στιγμή στην άλλη αναζητάς τον τρόπο να περπατήσεις σε μονοπάτια άγνωστα και περίπλοκα, μέσα σε ένα αφόρητο αίσθημα μοναξιάς. Ό,τι σου παίρνει το πένθος, στο αντικαθιστά με μοναξιά».
Μιλάμε για τον Παύλο, τον αδερφό της, και τη σχέση τους
«Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, τον θυμάμαι στο πλάι μου. Δεν ξέρω πώς ακριβώς να σου απαντήσω είναι η αλήθεια, νιώθω πως καμία λέξη δεν μπορεί να αποτυπώσει τον τρόπο που υπήρξαμε μαζί στη σχέση αυτή. Γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε με δυο γονείς που μας πρόσφεραν απλόχερα αγάπη και ασφάλεια κι έτσι στήσαμε και τη μεταξύ μας σχέση. Αγαπούσε και στήριζε ο ένας τον άλλον, με όλη του την καρδιά. Δυο αδέρφια σύμμαχοι. Δυο αδέρφια που ήθελαν να μεγαλώσουν μαζί. Και ήρθαν και μας το έκοψαν…».
«Έμεινα να ζω με τις μνήμες και τις στιγμές μας, έμεινα να σκέφτομαι αυτό που ο ίδιος έχει γράψει σε ένα κομμάτι του: “Πως να χωρέσω μια ζωή σε τέσσερα λεπτά, τριάντα χρόνια είναι αυτά κι ήτανε δυνατά”. Δεν μπορώ να μη σκέφτομαι την τελευταία μας συζήτηση δύο μέρες πριν από τη δολοφονία του. Χωρίς να έχουμε ιδέα τι πρόκειται να συμβεί, αποχαιρετούσε ο ένας τον άλλον».
Αναρωτιέμαι αν έρχονται στιγμές που στο μυαλό της «παίζει» διαλόγους για το τι μπορεί να της έλεγε εκείνος για διάφορες συνθήκες που αντιμετωπίζει στην καθημερινότητα
«Εννοείται! Ένα κομμάτι του που μου είχε αφιερώσει και πάντα θα το βάλω να παίξει, είναι το: “ΣΦΥΡΑ ΤΟ”. Όσα μου είχε πει ο αδερφός μου, τα θυμάμαι και με έναν μαγικό τρόπο ανασύρονται πάντα την κατάλληλη στιγμή. Από τη μία είναι λυτρωτικό το ότι πρόλαβε να μου αφήσει απαντήσεις, απ’ την άλλη είναι τρομερά επώδυνο ότι ενώ τις έχω, εκείνος λείπει. Ξέρεις όμως κάτι; Τον Παύλο τον κρατάω ασφαλή μέσα στην καρδιά και στην ψυχή μου, εκεί κανείς τους δεν μπορεί να τον πειράξει. Είναι κάθε μέρα μαζί μου, χτίζουμε κάθε μέρα μαζί τις αξίες και τα ιδανικά για τα οποία θα συνεχίσω να παλεύω».
Με την Ειρήνη έχουμε κάνει πολλές φορές τη κουβέντα για το πένθος που βιώνουν τα αδέρφια όταν ένα απ’ τα δύο χαθεί και είναι μια συζήτηση που δεν ανοίγει συχνά στον δημόσιο διάλογο
«Όταν χάνεις τον αδερφό σου, ένα κομμάτι από την ψυχή σου χάνεται μαζί με εκείνον, αφήνοντας ένα αιώνιο κενό στο σημείο της απουσίας του. Έμεινα πίσω μόνη, ενώ δε τα είχαμε σχεδιάσει έτσι. Είχαμε υποσχεθεί να μεγαλώσουμε παρέα, ονειρευτήκαμε καλοκαίρια και διακοπές, γιορτές σε αυλές με τα ξαδέρφια μας, συναυλίες μέχρι το πρωί. Είχαμε υποσχεθεί να γλεντάμε με τους φίλες και τους φίλους του, τα ανίψια και τη βαφτιστήρα του, μου είχε υποσχεθεί ότι θα τον βλέπω να χαμογελάει κάθε χρόνο στα γενέθλιά μου κι εγώ στα δικά του. Πιστεύαμε ότι τα παιδιά του θα μεγαλώσουν με τα δικά μου και πάντα μα πάντα να με προσέχεις σαν μικρό παιδί, κι εγώ θα του λέω: “Είσαι ο καλύτερος αδερφός του κόσμου!”».
Μιλάμε για πώς αισθάνεται όταν συναντά ανθρώπους με το ίδιο βίωμα με εκείνη, όπως ο Νίκος Κωστόπουλος, αδερφός του Ζακ
«Θυμάμαι να βρίσκομαι στο δικαστήριο, όταν συνάντησα για πρώτη φορά τον Νίκο. Θυμάμαι πώς ένιωσα ακριβώς όταν συναντήθηκαν τα βλέμματα μας, πριν ακόμη μας συστήσουν. Ήταν η πρώτη φορά μετά τον χαμό του αδερφού μου που είδα τα συναισθήματα που έβγαζαν τα μάτια μου, να αναβλύζουν στο βλέμμα κάποιου άλλου. Λειτούργησε σαν σοκ όλο αυτό μέσα μου. Με δυσκολεύει πολύ να γνωρίζω πως υπάρχει κι άλλος άνθρωπος με τόσο πόνο μέσα του. Γι’ αυτό, άλλωστε, δεν χρειάζεται να λέμε πολλά κάθε φορά που ανταμώνουμε. Με μια ματιά, μια αγκαλιά κι έναν αναστεναγμό, έχουν ειπωθεί χίλιες λέξεις».
Η Μάγδα Φύσσα είναι η μητέρα του Παύλου και της Ειρήνης, τα τελευταία όμως 11 χρόνια είναι η μητέρα ενός ολόκληρου προοδευτικού κόσμου που μάχεται τον φασισμό. Τη ρωτάω πώς νιώθει γι’ αυτό
«Παραμένει η μητέρα μας, καμία αλλαγή δεν νιώθω ότι έχει φέρει αυτό που συμβαίνει στη μεταξύ μας σχέση. Με συγκινεί η αγάπη και το νοιάξιμο του κόσμου για εκείνη και όσο αυτό γίνεται σε λογικό και ανθρώπινο επίπεδο, το αγκαλιάζω και το αποδέχομαι».
Με την Ειρήνη έχουμε καθίσει πολλές φορές δίπλα-δίπλα στην αίθουσα που διεξάγεται η δίκη της Χρυσής Αυγής στο Εφετείου και που το αίσθημα αιωνιότητας μέσα σε αυτήν τραντάζεται κάθε τόσο από φρικαλεότητες
«Η δικαστική διαδικασία είναι κάτι που γνωρίζαμε ότι θα είναι χρονοβόρα και επίπονη, όμως η αλήθεια είναι ότι δεν περίμενα ότι θα είναι τόσο σκληρή. Είμαστε εκεί, προσπαθώντας να διαχειριστούμε το πένθος μας αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις απάνθρωπες συμπεριφορές των κατηγορουμένων που μέχρι και σήμερα παραμένουν αμετανόητοι και περήφανοι για τα εγκλήματά τους. Πλέον είμαστε θεατές και στις αποφυλακίσεις πολλών απ’ αυτών, κάτι που προφανώς μας προκαλούν αρνητικά συναισθήματα. Αυτό που έχουμε καταλάβει όλα αυτά τα χρόνια είναι ότι ο κρατικός μηχανισμός εξαντλεί όλη του την επιείκεια στους συγκεκριμένους κατηγορουμένους».
Τη ρωτάω πώς έχει γράψει μέσα της η ιστορική πλέον στιγμή της 7ης Οκτώβρη, όταν η Χρυσή Αυγή ακούστηκε από άκρη σε άκρη ότι είναι εγκληματική οργάνωση
«Η 7η του Οκτώβρη είναι μία μέρα που μας σημάδεψε, μια αίσθηση δικαιοσύνης μετά από έναν αγώνα τόσων ετών. Κρατάω σαν σκηνή-σταθμό, τον αλληλέγγυο κόσμο εκείνης της ημέρας, αλλά και κάθε ημέρας, που μας πλησιάζει για να μας αγκαλιάσει, κρατάω να φωνάζει πως ο “Παύλος ζει τσακίστε τους ναζί”. Θέλω όμως να τονίσω ότι τίποτα δεν έχει τελειώσει. Το Εφετείο συνεχίζεται και δεν μπορούμε ούτε έχουμε την πολυτέλεια να μένουμε ήσυχοι και ήσυχες».
Χιλιάδες παιδιά κάθε χρόνο διαδηλώνουν για τον Παύλο, στηρίζουν τον Αντιφασιστικό Σεπτέμβρη, φοράνε το λογότυπό του στο στήθος τους
«Ο Παύλος έγινε σύμβολο του σύγχρονου Αντιφασιστικού αγώνα και είναι σημαντικό τα νέα παιδιά να γνωρίζουν τα γεγονότα που οδήγησαν στη δολοφονία του, προκειμένου να αποτραπεί στο μέλλον η εμφάνιση μορφωμάτων όπως η Χρυσή Αυγή. Δυστυχώς, οι πολιτικές συγκυρίες είναι τέτοιες που όλοι μας, και κυρίως οι νέοι, πρέπει να είναι σε εγρήγορση και αυτό επιτυγχάνεται με την παρουσία τους σε όλες τις αντιφασιστικές δράσεις σε βάθος χρόνου -και όχι μόνο την ημέρα της πορείας στη μνήμη του αδελφού μου».
