Από το 1993 η 3η Μαΐου έχει καθιερωθεί ως η παγκόσμια ημέρα Ελευθεροτυπίας, με σκοπό να μας υπενθυμίζει το θεμελιώδες δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης, πλουραλισμού και προστασίας στον Τύπο. Πόση ελευθερία υπάρχει, όμως, στον Τύπο;
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές 477 ερασιτέχνες και επαγγελματίες δημοσιογράφοι βρίσκονται φυλακισμένοι σε όλο τον κόσμο. Ήδη μέσα στο 2022, 26 δημοσιογράφοι έχουν δολοφονηθεί, ενώ το 2021 ο αριθμός αυτός άγγιξε τους 49. Την ίδια στιγμή, 7 δημοσιογράφοι έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο της Ουκρανίας, σύμφωνα με τους δημοσιογράφους χωρίς σύνορα.
Αν μιλήσουμε για άλλους πολέμους ο αριθμός αυτός εκτοξεύεται. Στην Συρία από το 2011 έως το 2020, δολοφονήθηκαν συνολικά 139 δημοσιογράφοι, ενώ άλλοι 55 έχουν δολοφονηθεί στο Αφγανιστάν από το 1994 έως το 2021. Οι διώξεις των δημοσιογράφων δεν σταματούν όμως εδώ.
Τον Ιούλιο του 2021, δημοσιογράφοι του Forbidden Stories σε συνεργασία με τη Διεθνής Αμνηστία, δημοσίευσαν την έρευνα «Pegasus Project», η οποία αποκάλυψε πως η NSO Group, μία Ισραηλινή εταιρεία τεχνολογίας, είχε πουλήσει σε διάφορες κυβερνήσεις ένα Software, γνωστό ως Pegasus, με το οποίο παρακολουθούνταν χιλιάδες κινητά πολιτών.
Ανάμεσα στα κινητά που παρακολουθούνταν, βρέθηκαν τουλάχιστον 180 που ανήκαν σε δημοσιογράφους
Ανάμεσα στις κυβερνήσεις που είχαν αγοράσει το software ήταν αυτές του Αζερμπαϊτζάν, της Ινδίας, της Ουγγαρίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας. Μάλιστα, η τελευταία είχε κατηγορηθεί το 2018 για τη βάναυση δολοφονία του δημοσιογράφου Jamal Khashoggi – δημοσιογράφος που έγραφε κριτικές στη Washington Post για τον πρίγκιπα Mohammed bin Salman – στη πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη.
Θα πίστευε κανείς πως οι διώξεις δημοσιογράφων συμβαίνουν μονάχα σε αυταρχικά καθεστώτα, παρόλα αυτά η πραγματικότητα έχει δείξει το ακριβώς αντίθετο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του δημοσιογράφου και ιδρυτή του Wikileaks, Τζούλιαν Ασάνζ, ο οποίος βρίσκεται φυλακισμένος στη Μ. Βρετανία, επειδή διέρρευσε χιλιάδες αρχεία που καταδείκνυαν τα εγκλήματα πολέμου των ΗΠΑ στους πολέμους του Ιράκ και του Αφγανιστάν.
Πιο συγκεκριμένα, το 2010, ο πολυβραβευμένος Ασάνζ αποκάλυψε 400.000 απόρρητα έγγραφα που συνδέονταν με τον πόλεμο στο Ιράκ και 90.000 στρατιωτικούς φακέλους από το Αφγανιστάν.
Το πιο σοκαριστικό έγγραφο βέβαια, ήταν ένα βίντεο που δείχνει στρατιώτες, να δολοφονούν εκατοντάδες άμαχους πολίτες, μεταξύ των οποίων και δύο δημοσιογράφους μέσα σ’ ένα αμερικανικό ελικόπτερο. Αυτή τη στιγμή, ο Αζάνζ βρίσκεται στην Μ. Βρετανία, αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο της έκδοσης στις ΗΠΑ και την πιθανότητα φυλάκισης του για 175 χρόνια!
Οι διώξεις του Ασάνζ μοιάζουν περισσότερο με παραδειγματική τιμωρία, που σκοπό έχει να τρομοκρατήσει όποιον τολμά να συγκρουστεί με μεγάλα συμφέροντα και να αποκαλύψει την αλήθεια. Μιας και αναφερόμαστε σε αποκαλύψεις λοιπόν, δεν μπορούμε να βγάλουμε από τη λίστα των διωκόμενων τους Whistleblower.
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του Edward Snowden. Μέχρι το 2013, ο Edward Snowden εργαζόταν στην NSA, την υπηρεσία εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ. Εκεί ανακάλυψε πως η NSA παρακολουθούσε παράνομα εκατομμύρια πολίτες στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο.
Τον Ιούνιο του 2013, ο Snowden ταξίδεψε στο Χονγκ Κονγκ και διέρρευσε σε δημοσιογράφους όλα τα στοιχεία που είχε μαζέψει από τις παράνομες δραστηριότητες της NSA. Οι αποκαλύψεις του Snowden σόκαραν τον κόσμο και είχαν ως αποτέλεσμα πρόσφατα να αναγνωριστούν από το ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ οι παράνομες δραστηριότητες της NSA.
Παρόλα αυτά, ο Snowden κινδυνεύει με την κατηγορία περί κατασκοπείας, ενώ βρίσκεται εξόριστος στη Ρωσία, όπου και αναγκάστηκε να μείνει ύστερα από την ακύρωση του διαβατηρίου του από τις ΗΠΑ.
Ελευθερία του Τύπου: Στην Ελλάδα, τα πράγματα δεν είναι και πολύ καλύτερα
Σύμφωνα με τους δημοσιογράφους χωρίς Σύνορα η Ελλάδα κατατάσσεται στην 70η θέση στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Λόγου, ενώ μόλις το 2020 βρισκόταν στην 65η θέση. Εδώ και χρόνια η δημοσιογραφία στη χώρα μας βρίσκεται σε κίνδυνο, με την κατάσταση να χειροτερεύει.
Μόλις πριν λίγους μήνες άλλωστε, η Ολλανδή Ingeborg Beugel δημοσιογράφος κατηγόρησε τον πρωθυπουργό της Ελλάδας για ψευδή δήλωση του σχετικά με τις επαναπροωθήσεις μεταναστών. Λίγο αργότερα υπήρξαν αποκαλύψεις σχετικά με την παρακολούθηση της δημοσιογράφου, με την ίδια να αποχωρεί από τη χώρα, εξαιτίας απειλών που δεχόταν. Βέβαια, η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε οποιαδήποτε παρακολούθηση δημοσιογράφων.
Η λίστα δεν τελειώνει εδώ
Εκατοντάδες δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και ενεργοί πολίτες αποσιωπώνται, εκδιώκονται, φυλακίζονται και δολοφονούνται κάθε χρόνο. Σε μία εποχή που η λογοκρισία καλπάζει, η τρομοκρατία και οι διώξεις απέναντι σε όσους υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον γιγαντώνεται, το να υψώσουμε ένα ισχυρό τοίχος προστασίας της ελευθερίας του Τύπου, γίνεται καθήκον όλων μας.
Κανένας δημοσιογράφος ή ενεργός πολίτης που αποκαλύπτει την αλήθεια στη δημόσια σφαίρα, δεν θα πρέπει να κυνηγιέται. Αντιθέτως, θα πρέπει να προστατεύεται τόσο αυτός όσο και τα δικαιώματά του. Η ελευθερία του Τύπου αποτελεί πυρήνα της δημοκρατίας.