Ένα explainer για τη θεωρία του «red pill» και τους λόγους που αυτή γίνεται πιστευτή από ολοένα και περισσότερα άτομα στο διαδίκτυο.
Μία από τις χαρακτηριστικότερες σκηνές του σύγχρονου κινηματογράφου βρίσκεται στο πρώτο Matrix που κυκλοφόρησε το 1999. Πρόκειται για τη στιγμή που ο Μορφέας προσφέρει στον Neo δύο χάπια, ένα μπλε και ένα κόκκινο.
Το μπλε αυτόματα θα διαγράψει τη μνήμη του και θα τον στείλει πίσω στο Matrix όπου θα συνεχίσει κανονικά την εικονική ζωή του, ενώ το σώμα του θα παραμένει σε καταστολή και θα αξιοποιείται ως «μπαταρία» από τις μηχανές που ελέγχουν τον κόσμο. Από την άλλη πλευρά, το κόκκινο χάπι θα τον αποδεσμεύσει από την εικονική φυλακή του και θα τον φέρει στην πραγματικότητα ώστε να μάθει την αλήθεια και να πολεμήσει για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Αυτή ακριβώς η σκηνή πρακτικά είναι και η έναρξη της «red pill theory».
Τι είναι ακριβώς είναι η «red pill theory»;
Παρά το γεγονός πως τα αδέρφια Wachowski έχουν χαρακτηρίσει το κινηματογραφικό σύμπαν του Matrix ως έναν trans μύθο, η όλη ιδέα πραγματεύεται έναν προβληματισμό σχετικά με την πραγματικότητα και τις αισθήσεις μας. Το Matrix έχει βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στον «Μύθο του Σπηλαίου» του Πλάτωνα, αλλά και στο βιβλίο «Simulacres et Simulation» (Ομοιώματα και Προσομοίωση – 1981) του Jean Baudrillard. Το τελευταίο, μάλιστα, βρίσκεται στην κατοχή του Neo στην αρχή της ταινίας και λειτουργεί ως κρυψώνα για χρήματα και διάφορα προγράμματα που αναπτύσσει ως hacker.
Αποτελεί μία ανορθολογική αντίληψη η οποία όμως μπορεί να αναγνωστεί και ως θεωρία συνωμοσίας.
Ανορθολογική αντίληψη, διότι επιλέγει να αναγνώσει τον κόσμο μέσα από ένα κατοπτρικό σχήμα που βασίζεται σε μία αλληγορία και να κυρώσει την όποια λογική εξήγηση. Θεωρία συνωμοσίας, διότι υποστηρίζει πως η ίδια η πραγματικότητα -και άρα ένα κομμάτι της ιστορίας- στην πράξη είναι αποκλειστικό αποτέλεσμα των ενεργειών μίας κακόβουλης ελίτ.
Ως προς το περιεχόμενό της, όπως συμβαίνει με κάθε θεωρία συνωμοσίας, υπάρχει πλήθος παραλλαγών, αλλά διατηρεί ένα νοηματικό πυρήνα. Αυτός είναι πως ο κόσμος μας αποτελεί μία υπερδομή, όμοια με αυτή που είχε σχεδιαστεί στο Matrix. Δηλαδή μία φυλακή για όλους τους ανθρώπους που γεννιούνται, ζουν και πεθαίνουν για να υπηρετήσουν ένα σύστημα. Οι θεσμοί, η εκπαίδευση, η εργασία και οι κοινωνικές μας σχέσεις είναι υποπροϊόντα αυτού του συστήματος που ελέγχεται από κάποια οντότητα, με σκοπό να μη μας επιτρέπει να έχουμε ελεύθερη βούληση και να μας διατηρεί σε ύπνωση. Παράλληλα, όποιος αντιδρά καταστέλλεται -εδώ ας θυμηθούμε τον ρόλο του Agent Smith-, όμως παραμένει πάντα ένα «παράθυρο» διαφυγής. Η «έξοδος» τείνει να αλλάζει ανάλογα με το ποιος είναι ο υποστηρικτής και τι πουλάει.
Αυτή μπορεί να είναι η οικονομική ανεξαρτησία που προέρχεται από τα κρυπτονομίσματα, οι χρησιμοθηρικές ανθρώπινες σχέσεις, ο τρόπος αντίληψης της πραγματικότητας και πολλές άλλες στάσεις ζωής που αποτελούν διάσταση του ακραίου ατομικισμού. Το δίδαγμά τους είναι πως η κοινωνία είναι φυλακή και όσο πιο απεξαρτημένος είναι κάποιος από αυτή, τόσο πιο ελεύθερος είναι.
Ο ρόλος των social media στη διάδοσή της
Η θεωρία του «κόκκινου χαπιού» είναι ιδιαίτερα δημοφιλής σε διαδικτυακές κοινότητες, οι οποίες απαρτίζονται κυρίως από άντρες.
Υπάρχει μία υψηλή νοηματική σύνδεση ανάμεσα στο «red pill» και την ιδεολογία (με την έννοια πάντα του ισχνού πυρήνα) της αρρενωπότητας. Έτσι, οι ανθρωπότυποι που ταυτίζονται με αυτή είναι συνήθως: 1) Ιncels (δηλαδή άντρες απογοητευμένοι από τις γυναίκες), 2) ομοφοβικοί ή ομοφυλόφιλοι σε έντονη άρνηση της σεξουαλικής τους ταυτότητας, 3) άτομα με ανασφάλεια για το σώμα και τον ανδρισμό τους και 4) αρσενικά με στοιχεία ναρκισσιστικής διαταραχής. Φυσικά, υπάρχουν και γυναίκες -κατά βάση «pick me»- που υποστηρίζουν την εν λόγω θεωρία συνωμοσίας, όμως αυτές είναι εξαιρετικά λιγότερες. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο όλων αυτών τον ομάδων είναι πως παρά τη συλλήβδην απόρριψη του συστήματος, υποστηρίζουν με εξαιρετικό πάθος τις υπερσυντηρητικές αξίες.
Τα social media και ιδιαίτερα το TikTok έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο ώστε αυτή η νόρμα να διασυνδεθεί, να βγει από το περιθώριο, να μιλάει ανοιχτά για τα όσα πιστεύει και διαρκώς να αυξάνεται σε μέγεθος.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αν σε κάτι συμφωνεί η βιβλιογραφία γύρω από τη μελέτη του φαινομένου της συνωμοσιολογίας, αυτό είναι πως όταν ένα άτομο πιστέψει σε μία θεωρία συνωμοσίας, τότε δύναται να πιστέψει σε πολλές άλλες, ακόμα και αν αντικρούονται μεταξύ τους. Για παράδειγμα, ένας content creator που μιλάει για το «red pill» μπορεί να παράγει αντίστοιχα περιεχόμενο γύρω από τη θεωρία της «μεγάλης αντικατάστασης», τον αντιεμβολιασμό και πολλά άλλα.
Με άλλα λόγια, μπορούμε να καταλάβουμε πως αυτό δεν είναι μία απλή αναμετάδοση περιεχομένου βασιζόμενη στον μηχανισμό του virality ή την υιοθέτηση της alt-right ρητορικής, αλλά κάτι πολύ πιο σύνθετο σε γνωσιολογικό επίπεδο που επιτρέπει να λειτουργεί ως «πύλη», αλλά και ως «στάση» για τη συνωμοσιολογία και άρα για την αντίληψή μας για τον κόσμο.
Το «κόκκινο χάπι» είναι ιδιαίτερα δημοφιλές θέμα για διάφορους influencers που πουλάνε υπηρεσίες coaching, μαθήματα για αύξηση πλούτου, προγράμματα διατροφής και γυμναστικής και οδηγούς αυτοβελτίωσης. Μέσω αυτού του περιεχομένου αποσκοπούν στο να νιώσει ο θεατής έλλειψη σε κάποιον τομέα ή την τραυματική εμπειρία της σκληρής επίκρισης και να γίνει «lead», δηλαδή υποψήφιος πελάτης.
Αυτό που διδάσκουν είναι πως όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα άτομο σήμερα ανάγονται στο τρίπτυχο «οικονομική ελευθερία, σεξουαλική υπερπλήρωση και ελευθερία λόγου», κάτι που -κατ’ αυτούς- ο σύγχρονος φεμινισμός, η ισότητα και η ισονομία προσπαθούν να περιορίσουν και το κάνουν μάλιστα τα τελευταία χρόνια με τεράστια επιτυχία. Δεν είναι μόνο Andrew Tate που τα υποστηρίζει αυτά ή οι localized περσόνες με συμμετοχή σε reality όπως ο Νίκος Πελετιέ ή Δαμιανός Προσαλέντης, αλλά κι άλλοι αμφιλεγόμενοι επιχειρηματίες και celebrities με τεράστιο ακροατήριο και επιρροή όπως ο Elon Musk και ο Kanye West.
Η μοναδικότητα και ο εύθραυστος εαυτός
Πολλές γυναίκες εξηγούν πως οι σχέσεις τους βιώνουν κρίση ή επήλθε διάλυση για τον λόγο πως οι σύντροφοί τους ξεκίνησαν να καταναλώνουν red pill content με αποτέλεσμα να γίνουν χειριστικοί και εξαιρετικά τοξικοί. Αυτό το κοινό γυναικείο βίωμα δεν αποτυπώνεται μόνο στις υπάρχουσες σχέσεις, αλλά γίνεται εντονότερα αισθητό όταν είναι singles και αναζητούν να βρουν έναν σύντροφο, ειδικά σε κάποιο dating app. Συχνά, έρχονται αντιμέτωπες με άντρες που διέπονται από μία ποσοτικοποιημένη λογική, όπως το body count (ο συνολικός αριθμός των σεξουαλικών συντρόφων) ή η βαθμίδα των αρσενικών (Alpha, Betta, Gamma, Sigma Males) που είναι ικανές να προσελκύσουν με βάση τα εξωτερικά χαρακτηριστικά τους και τη θηλυκότητα που αποπνέουν.
Αν δούμε πίσω από όλο αυτό, στην πραγματικότητα βλέπουμε ένα διάχυτο άγχος από τη μεριά των αντρών να ικανοποιήσουν κάποια κριτήρια που έχουν θέσει οι σύγχρονοι «guru» της αρρενωπότητας και τα οποία καθημερινά αναπροσαρμόζονται προς τα επάνω.
Ο αναθεωρητισμός στον τρόπο επιλογής των συντρόφων είναι αποτέλεσμα άμυνας απέναντι στο παντοδύναμο βλέμμα των «Άλλων» και την εικόνα που έχουν για τον κόσμο. Ο άντρας καλείται υπό αυτή την οπτική όχι να επιλέξει σύντροφο με βάση την έλξη, αλλά με βάση έναν δείκτη κοινωνικής αξίας. Το «red pill» δεν είναι κάποια «θεραπεία» απέναντι στη μετριότητα, αλλά διάσταση μίας ακραίας ατομικιστικής ιδεολογίας και της κουλτούρας της συνεχόμενης βελτίωσης. Πρόκειται για μία «χίμαιρα» ανάμεσα στην επιτάχυνση, στο αφηγήμα του «η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου», στην τοξική αρρενωπότητα και στην αδυναμία διαχείρισης των ματαιώσεων.
Δεν είναι τυχαίο πως αυτή η θεωρία συνωμοσίας ελκύει και τους πιο ευάλωτους άντρες, δηλαδή τις πιο εύθραυστες προσωπικότητες. Η ύλη λειτουργεί ως ένα μέσο το οποίο επιτρέπει στο διάχυτο άγχος να πάρει μορφή και να επικαθοριστεί, ώστε να γίνει με κάποιον τρόπο αντιληπτό στο ίδιο το υποκείμενο μέσω του «Εγώ». Η αιτία για το αίσθημα έλλειψης αγάπης και αποδοχής που είναι αναγκαίο για κάθε άτομο αποδίδεται στις γυναίκες, όμως στην πραγματικότητα έχει κοινωνικές καταβολές.
Το «red pill» υπόσχεται διαφυγή από έναν κόσμο γεμάτο πίεση, μέτριες απολαβές και στόχους που το άτομο αδυνατεί να κατακτήσει. Ένα καταβεβλημένο και κουρασμένο υποκείμενο αντί να εξετάσει κριτικά τους λόγους που αντιμετωπίζει όλα αυτά τα προβλήματα, δηλαδή τις κοινωνικές μεταβολές, γοητεύεται από ένα παραμύθι, μία προφητεία για τον «εκλεκτό», όπως ο Neo.
Η θυσία παίζει καθοριστικό ρόλο. Όσοι διαφημίζουν το «red pill», μιλούν για σκληρή δουλειά με τον εαυτό, οικονομικά ρίσκα, απομάκρυνση του περιγύρου και άλλα. Η ίδια ακριβώς μηχανική έχει χρησιμοποιηθεί από τα απολυταρχικά καθεστώτα στο παρελθόν, στο πλαίσιο της προπαγάνδας, αλλά και από τους «μάρτυρες αυτοκτονίας» του Τζιχάντ.
Για το ευάλωτο άτομο, είναι πιο εύκολο να αναζητήσει στο εσωτερικό του τις αιτίες της δυσαρέσκειάς του, αντί να αποδεχτεί πως όσα αισθάνεται είναι αποτέλεσμα εξωτερικών μηχανισμών που αδυνατεί να αλλάξει όντας απομονωμένο. Έτσι, βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στο «Εγώ», αναζητώντας απαντήσεις. Ας θυμηθούμε το πιο απλό: Μαγεία, θρησκεία και επιστήμη είναι συστήματα σκέψης που αναπτύχθηκαν αποκλειστικά για να εξηγήσουν πώς λειτουργεί ο κόσμος και να οργανώσουν με έναν τρόπο τη διαθέσιμη πληροφορία.