Η «αγοραφοβία» ως όρος δε μας είναι ξένος. Όλοι τον έχουμε ακούσει κάπου και όλοι έχουμε ακούσει κάποιον να μας λέει πως το έχει βιώσει σε κάποια μορφή του.
Αν όμως ρωτήσεις κάποιον, «τι πραγματικά σημαίνει αγοραφοβία;», η συνήθης απάντηση που θα λάβεις, είναι η απλή και εύκολη: «Α, αυτό που φοβάσαι την πολυκοσμία και τους ανοιχτούς χώρους». Στην αγοραφοβία, όμως, τίποτα δεν είναι απλό και σίγουρα τίποτα δεν είναι εύκολο.
Γνωρίζοντας την αγοραφοβία
Η αγοραφοβία ανήκει στην κατηγορία των διαταραχών άγχους. Ορίζεται ως ο φόβος ενός ατόμου να βρεθεί σε χώρους με πολύ κόσμο, ειδικά όταν η απόδραση είναι δύσκολη. Πολλοί άνθρωποι υποθέτουν ότι η αγοραφοβία είναι απλώς ένας φόβος για κλειστούς χώρους, αλλά στην πραγματικότητα είναι μια πιο περίπλοκη κατάσταση. Όσοι ζουν με την αγοραφοβία τείνουν να αποφεύγουν όχι μόνο τους κλειστούς χώρους με πολύ κόσμο, αλλά και ταξίδια με μέσα μαζικής μεταφοράς, την επίσκεψη σε ένα εμπορικό κέντρο ή ακόμα και να φύγουν από το σπίτι.
Σύμφωνα με το DSM-5, η αγοραφοβία εντοπίζεται περίπου στο 1,7% του γενικού πληθυσμού. Αναφέρει, επίσης, ότι οι περισσότερες περιπτώσεις αγοραφοβίας εμφανίζονται πριν από την ηλικία των 35 ετών με τις περισσότερες από αυτές να είναι γυναίκες. Η αγοραφοβία δε συμβαίνει από τη μία μέρα στην άλλη. Τα red flags εμφανίζονται σταδιακά, δημιουργώντας ένα ιδιόρρυθμο σχεσιακό παιχνίδι.
Πότε εντοπίζονται τα πρώτα red flags
Τα πρώτα σημάδια, έρχονται σε μια μορφή αλληλουχίας σκέψεων. «Πόσα άτομα θα είναι στο πάρτυ;», «Μπορεί να συμβεί κάτι, όσο θα είμαι έξω από το σπίτι;», «Υπάρχει τρόπος να φύγω αν δεν μπορώ να αναπνεύσω;», «Τι δικαιολογία θα πω για να φύγω; Δεν μπορώ να πω ότι έχω αγοραφοβία. Δεν θα πιστέψουν και θα νομίζουν πως τους κοροϊδεύω». «Μήπως είναι καλύτερα να μην πάω καθόλου.
Τουλάχιστον στο σπίτι μου ξέρω πως είμαι ασφαλής». Αυτόν τον μικρό, αλλά τόσο έντονο σε φόβο και συναισθήματα έχουν επαναλάβει μέσα στο κεφάλι τους χιλιάδες φορές όσοι ζουν με αγοραφοβία. Κάποιες φορές, όμως, το: «Ναι είμαι δυνατός. Μπορώ να το κάνω.», κερδίζει. Δυστυχώς ,όμως, ούτε και τότε η ζωή ενός αγοραφοβικού ατόμου είναι εύκολη. Οι παλμοί ανεβαίνουν κάθε φορά που το χέρι αγγίζει το πόμολο της εξώπορτας. Λίγο καιρό αργότερα, είναι πιθανό να εμφανιστεί η πρώτη κρίση πανικού.
Το επόμενο βήμα είναι η συνεχής διάθεση για αποφυγή. Αποφυγή της δουλειάς, του σινεμά ή των φιλικών σπιτιών που ήταν σε όροφο –και δεν έχεις άμεσο τρόπο διαφυγής. Όπως δηλαδή συμβαίνει και με τις περισσότερες φοβίες έτσι και εδώ πλήττεται η αίσθηση αυτεπάρκειας και σταθερότητας του ατόμου.
What’s on my mind?
Αυτός ίσως είναι και ένας από τους λόγους που είναι δύσκολο να καταλάβουμε απλά βλέποντας κάποι@, αν πάσχει από αγοραφοβία ή όχι. Το άτομο αισθάνεται μετέωρο και μη ικανό να διεκδικήσει την καθημερινότητα που έχει ανάγκη, καθώς τα υψηλά επίπεδα άγχους σχεδόν το παραλύουν. Κυριαρχεί η σύγχυση και η αποδιοργάνωση, μία κατάσταση που ωθεί το άτομο στην εξάρτηση του από άλλους.
Κατά την έκθεση ή την αναμονή της έκθεσης σε καταστάσεις φόβου, το σώμα μας βρίσκεται συνεχώς ετοιμοπόλεμο. Η έντονη προσπάθεια για μειωθεί το άγχος, μπορεί να θέσει τον οργανισμό ενός αγοραφοβικού ατόμου σε μια κατάσταση μόνιμης επαγρύπνισης για την αντιμετώπισης της απειλής. Έτσι, τα αυξημένα επίπεδα άγχους μπορεί να δημιουργήσουν σωματικά συμπτώματα που πυροδοτούν μια κρίση πανικού.
Fighting back Agoraphobia
Ο πιο βασικός σταθμός στην αντιμετώπιση της κατάστασης αυτή είναι η αναγνώριση. Είναι η χρονική στιγμή που παύεις να λες: «Τι κακό είναι αυτό που με βρήκε» και ξεκινάς να το ονομάζεις. «Έχω αγοραφοβία!» Πόσο σημαντική είναι η μέρα εκείνη που έχεις τη δύναμη να το ξεστομίσεις. Το πρόβλημα δεν είσαι εσύ. Εσύ είσαι ένας μοναδικός άνθρωπος που ένα κομμάτι της ιστορίας σου είναι η αγοραφοβία.
Σε αυτή τη διαδρομή προς την αποδόμηση της αγοραφοβίας κρίνεται αναγκαία η παρουσία ενός ατόμου με εξειδίκευση σε κάποια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση. Μέσω αυτού το μονοπατιού θα εντοπίσεις όχι μόνο τις διαστρεβλωμένες σκέψεις και τα μοτίβα, αλλά και τρόπους που θα σε βοηθήσουν να διαχωρίσεις το πρόβλημα από σένα, να δράσεις δηλαδή προς την εξωτερίκευση της δυσκολίας.
Παράλληλα, έχοντας την χτίσει μια σταθερή και ασφαλή θεραπευτική σχέση θα ξεκινήσεις αργά, με το δικό σου ρυθμό να σπας λίγο από το “γυάλινο κουτί σου”, δοκιμάζοντας σταδιακά πράγματα που μέχρι τότε το άγχος αναμονής δεν σου επέτρεπε.
Συνοψίζοντας…
Αν, λοιπόν, αποδεχτούμε και αγαπήσουμε όλα όσα μας φοβίζουν και μας αγχώνουν, αν μπούμε στη διαδικασία πια να τα ονομάσουμε και να μιλήσουμε ανοιχτά γι’ αυτά, τότε θα έχουμε κάνει ένα τεράστιο βήμα προόδου.
Όταν οποιαδήποτε φοβία σου χτυπάει την πόρτα, μην προσπαθείς να κρυφτείς και να την αποτινάξεις. Κρύβοντας τις έννοιες μας κάτω από το χαλί, δεν τις ξεπερνάμε.
Αντιθέτως, συσσωρεύονται και αναμένουν την κατάλληλη στιγμή για να κάνουν το “μπαμ”.
Γράφει η Mαίρη Μαθιουδάκη – Ψυχολόγος, Msc/Ειδικευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια