Γιατί η αυξημένη ευαισθησία συνδέεται με το IQ -και όχι μόνο το ΕQ- και πώς μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας σε έναν κόσμο που ακόμα μας κάνει να ντρεπόμαστε για αυτήν.
Τα προηγούμενα χρόνια, μια συχνή μομφή ή χτύπημα κάτω απ’ τη μέση σε έναν καυγά ή διαφωνία ήταν το αγαπημένο «είσαι υπερευαίσθητος/η, πώς κάνεις έτσι;». Και κάπου εκεί ζαρώναμε στη γωνιά μας και αρχίζαμε να αναρωτιόμαστε αν εμείς έχουμε το πρόβλημα.
Σήμερα μάλλον θα λέγαμε ότι αυτή είναι μια εκδοχή του gaslighting. Ανάμεσα στις άλλες λέξεις που πρέπει να επανοικειοποιηθούμε και να τις απαλλάξουμε από το αρνητικό τους φορτίο σίγουρα είναι και η υπερευαισθησία, η οποία ορίζεται ως υψηλή ευαισθησία σε αισθητηριακά (οπτικά, ηχητικά, οσφρητικά, απτικά, γευστικά), καθώς και συναισθηματικά ερεθίσματα.
Παλαιότερα, η υπερευαισθησία λογιζόταν ως ένα ελάττωμα του χαρακτήρα που έπρεπε να καταπολεμηθεί για να έχουμε μια ισορροπημένη ζωή. Πλήθος μελετών όμως, έχουν αποδείξει ότι η αυξημένη ευαισθησία συνδέεται με την εξυπνάδα –όχι μόνο τη συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) όπως ακούγεται συχνά– αλλά και το IQ και άλλα πολύ σημαντικά προτερήματα.
Συγκεκριμένα, η επικεφαλής του Gifted Development Center, Linda Silverman που έχει δουλέψει με πάνω από 6.500 «χαρισματικά» παιδιά, έχει διαπιστώσει ότι «υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της υψηλής ευφυΐας και της ευαισθησίας, με τα χαρισματικά άτομα συχνά να εκδηλώνουν τα χαρακτηριστικά ευαίσθητου ανθρώπου».
Η Silverman, σε συνομιλία της με τη Jenn Granneman, συγγραφέα του βιβλίου ‘’Sensitive’’ για τη δύναμη της ευαισθησίας, υπογραμμίζει ότι «όσο πιο υψηλό δείκτη νοημοσύνης έχει ένα άτομο, τόσο πιο πιθανό είναι να ταιριάζει στα χαρακτηριστικά του ευαίσθητου ατόμου».
Στο βιβλίο της Jenn Granneman και του Andre Sólo που αναφέραμε, οι συγγραφείς καταγράφουν πέντε δώρα που έρχονται μαζί με την αυξημένη ευαισθησία. Μάλιστα, οι Granneman και Sólo προτείνουν να αντικαταστήσουμε τη λέξη ευαίσθητος/η με τον όρο responsive, δηλαδή αυτός/ή που αποκρίνεται γρήγορα στα ερεθίσματα. Τα πέντε «όπλα» των υπερευαίσθητων, όπως καταγράφονται στο βιβλίο, είναι τα παρακάτω:
- Ενσυναίσθηση
- Δημιουργικότητα
- Αισθητηριακή εξυπνάδα
- Βάθος επεξεργασίας
- Βάθος συναισθήματος
Οι άνθρωποι με υψηλή ευαισθησία ή στα αγγλικά “HSP” (σ.σ: highly sensitive person) συναισθάνονται περισσότερο τους άλλους, κατανοούν τα συναισθήματά τους και τα αποδέχονται, χωρίς να τα επικρίνουν. Επίσης, παρουσιάζουν αυξημένη αντίληψη για τις λεπτομέρειες στο περιβάλλον τους, κάνουν συνδέσεις που άλλοι ούτε διανοούνται, ενώ τα διάφορα ερεθίσματα τούς επηρεάζουν εις βάθος. Το τελευταίο χαρακτηριστικό, φυσικά, έχει το τίμημά του. Τα υπερευαίσθητα άτομα μπορεί να γίνουν επιρρεπή στο άγχος, την υπερδιέγερση και τις συναισθηματικές μεταπτώσεις, καθώς το μυαλό τους επεξεργάζεται όλα τα ερεθίσματα σε μεγάλο βάθος, ακόμα κι όταν δεν χρειάζεται.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι παρόλο που όλοι είμαστε ευαίσθητοι σε κάποιο βαθμό, ένα στα τρία άτομα θεωρείται ότι ανήκει στην κατηγορία των ατόμων με υψηλή ευαισθησία. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε αν εντασσόμαστε κι εμείς σ’ αυτή την τεράστια ομάδα ανθρώπων, για να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και να αποκωδικοποιήσουμε τις αντιδράσεις μας. Μόνο έτσι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα δώρα που έρχονται μαζί με την υπερευαισθησία προς όφελός μας.
Σύμφωνα με μελέτη ερευνητών του πανεπιστημίου Leiden στην Ολλανδία που δημοσιεύτηκε στο Journal of Personality Assessment το 2022, υπάρχουν έξι παράγοντες-κριτήρια που καθιστούν κάποιον/α άτομο υψηλής ευαισθησία και αυτοί είναι οι παρακάτω:
Αισθητηριακή ευαισθησία σε ήπια εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα
Τα άτομα βρίσκονται σε ετοιμότητα και είναι έτοιμα να παρατηρήσουν ό,τι συμβαίνει στο σώμα τους, για παράδειγμα, την αύξηση των καρδιακών παλμών ή την ξηροστομία. Επίσης, είναι ευαίσθητα σε ήπια εξωτερικά ερεθίσματα –οπτικά, ηχητικά, απτικά, γευστικά και οσφρητικά.
Συναισθηματική και σωματική ανταπόκριση
Τα “HSP” άτομα βιώνουν τον κόσμο σε μεγαλύτερο βάθος. Πολλές φορές, η ένταση της απόκρισής τους στα διάφορα ερεθίσματα μπορεί να οδηγήσει σε υπερδιέγερση, συναισθηματικές διακυμάνσεις ή έντονο άγχος.
Αισθητηριακή Δυσφορία
O τρόπος που τα άτομα με αυξημένη ευαισθησία επεξεργάζονται τις πληροφορίες που προέρχονται από τις αισθήσεις τους, πολλές φορές τα οδηγεί στη συναισθηματική υπερφόρτωση. Για παράδειγμα, τα έντονα φώτα, οι θόρυβοι ή οι μυρωδιές μπορεί να ενοχλούν τα HSP άτομα και να χρειάζονται οπωσδήποτε π.χ. να κάτσουν στη σιωπή.
Αισθητηριακή Απόλαυση
Ένα από τα ανεκτίμητα οφέλη που προσφέρει η οξυμένη ευαισθησία στα άτομα είναι ο έντονος τρόπος που βιώνουν (και) τα θετικά συναισθήματα, όπως η αγάπη, η τρυφερότητα, η απόλαυση, η βαθιά χαλάρωση.
Κοινωνικο-συναισθηματική ευαισθησία
Η ενσυναίσθηση είναι το πραγματικό «όπλο» των υπερευαίσθητων, καθώς μπορούν να «διαβάσουν» τα συναισθήματα των γύρω τους και σε πολλές περιπτώσεις να διαισθανθούν ότι δεν είναι ειλικρινείς σχετικά με αυτό που νιώθουν.
Αισθητική ευαισθησία
Τα άτομα με αυξημένη ευαισθησία μπορούν να εκτιμήσουν την τέχνη, τη μουσική, τη φύση και εν γένει την ομορφιά, σε ένα πιο βαθύ επίπεδο και να αντλήσουν μεγάλη συναισθηματική απόλαυση.