Η ψυχίατρος, Κατερίνα Μάτσα, μίλησε στη Χρύσα Λύκου για το τι πρόκειται να συμβεί με την επικείμενη ιδιωτικοποίηση της ψυχικής υγείας και της απεξάρτησης, καθώς και για τους λόγους που η μάχη αυτή θα αποτελέσει παρακαταθήκη για όλα τα νέα παιδιά.
Την Κατερίνα Μάτσα τη γνώρισα κάποια χρόνια πριν, σε μια πορεία που δεν θυμάμαι τι ακριβώς διακυβεύονταν, όχι γιατί δεν ήταν σοβαρό, αλλά γιατί έκτοτε συναντηθήκαμε αρκετές φορές στον δρόμο κι έτσι τα γεγονότα δεν χρειάζεται πια να είναι τόσο αυστηρά περιχαρακωμένα.
Για χρόνια επιστημονική υπεύθυνη της μονάδας απεξάρτησης του ΨΝΑ 18 Άνω, εκδότρια του περιοδικού «Τετράδια Ψυχιατρικής», μέλος του Εργατικού Επαναστατικού Κόμματος (ΕΕΚ) και συγγραφέας, η Κατερίνα Μάτσα δεν σταματά να δίνει τη μάχη κατά της εξάρτησης, πιστεύοντας αταλάντευτα – παρά τις ματαιώσεις που μπορεί να φέρνει ο χρόνος – ότι είναι δυνατή μια άλλη κοινωνία.
Συναντηθήκαμε ένα μεσημέρι Σαββάτου σε δομή του 18 Άνω στα Εξάρχεια, μιλήσαμε για όσα σκόπιμα παραμερίζονται από τον δημόσιο λόγο, ανοίγοντας μέσω της σιωπής τον δρόμο σε ενέργειες καταστροφικές για τις μέρες που έρχονται.
Μιλήσαμε για τους ανθρώπους που το σύστημα καθιστά «αόρατους», για τα εξαρτημένα άτομα και τα άτομα που πάσχουν ψυχικά, και που μπαίνουν στο στόχαστρο της κυβέρνησης.
Εξοπλιστικά μεν, διαλυμένα νοσοκομεία δε…
«Οι στρατιωτικές δαπάνες αυξάνονται διαρκώς. Είναι γνωστό πλέον ότι η Ελλάδα εμπλέκεται σε πολέμους, με τον Πρωθυπουργό να δηλώνει πως έχουμε πόλεμο με τη Ρωσία, παίρνοντας ξεκάθαρη θέση για τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία, ενώ παράλληλα βοηθά με κάθε τρόπο το Ισραήλ και τη γενοκτονία που συμβαίνει στη Γάζα».
«Η πολιτική της κυβέρνησης αυτής, λοιπόν, είναι μια πολιτική νεοφιλελευθερισμού, με διαρκείς περικοπές των κρατικών δαπανών για την υγεία και την παιδεία. Ακολουθούν πιστά το δόγμα της Θάτσερ, συρρικνώνουν το κράτος μέχρι αυτό να μη συμμετέχει πουθενά», μου λέει η Κατερίνα στην αρχή της κουβέντας μας.
Εστιάζουμε στα νοσοκομεία και τις τραγικές ελλείψεις σε όλο το προσωπικό.
«Τα κενά των γιατρών στο ΕΣΥ σήμερα, φτάνουν τα 20.000. Αυτό συνέβη γιατί κανείς δεν προσέλαβε καινούργιους για τις θέσεις που άδειασαν, όταν κάποιοι συνταξιοδοτήθηκαν ή παραιτήθηκαν λόγω πίεσης».
«Θα αναφέρω ένα πρόσφατο παράδειγμα στη Θεσσαλονίκη. Μια αναισθησιολόγος εφημέρευε, έχοντας για 14 συνεχόμενες ώρες χειρουργεία, με αποτέλεσμα να πάθει εγκεφαλικό. Δεν αντέχουν άλλο οι άνθρωποι».
«Στην πανδημία, τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο σοβαρά, μιας και μεγάλο μέρος του προσωπικού αρρώστησε από covid, με κάποιους από αυτούς να πεθαίνουν. Ούτε τότε άλλαξε η παγιωμένη στρατηγική της κυβέρνησης, αντίθετα το μόνο της μέλημα παραμένει το πώς θα μπουν οι ιδιώτες στα δημόσια νοσοκομεία».
«Το τελευταίο που “πέρασαν”, είναι τα απογευματινά χειρουργεία. Κάθε ιδιώτης, δηλαδή, μπορεί να μπει να χειρουργήσει στο δημόσιο νοσοκομείο. Το ΕΣΥ κατέρρευσε, στην κυριολεξία».
Η πανδημία, τα lockdown, το άγχος, ο φόβος του να νοσήσεις ή και να πεθάνεις – ειδικά μέχρι να υπάρξει το εμβόλιο – επιβάρυναν την ψυχική υγεία όλων, με τις μελέτες που δημοσιεύονται να παρουσιάζουν αύξηση των ψυχικών διαταραχών κατά τη διάρκεια της πανδημίας, κάτι που όπως λέει η Κατερίνα δεν έχει σταματήσει να συμβαίνει μέχρι σήμερα.
«Δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχασαν τη δουλειά τους. Διαμορφώθηκε μια πολύ δύσκολη κατάσταση για πολλά νοικοκυριά, ζευγάρια έχασαν ταυτόχρονα τη δουλειά τους κι αναγκάστηκαν να μείνουν με τους γονείς τους. Στα κοινωνικά ιατρεία βλέπουμε πολλούς ανθρώπους, που η ζωή τους άλλαξε προς το χειρότερο».
«Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο από την απουσία πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και ψυχικής υγείας. Απουσία κέντρων πρόληψης και οποιασδήποτε δυνατότητας να υποστηριχθεί η οικογένεια σε αυτές τις συνθήκες. Όλα αυτά έχουν συμβάλει στο να είναι πολύ κακή η κατάσταση της ψυχικής υγείας του πληθυσμού».
Μου περιγράφει την κατάσταση στα ψυχιατρικά νοσοκομεία
«Υπερπληθυσμός ασθενών, υποστελέχωση και καταστολή. Οι άνθρωποι που νοσηλεύονται αντιμετωπίζονται κυρίως με ψυχοφάρμακα και μάλιστα με μεγάλες δόσεις ώστε να ελεγχθεί η συμπεριφορά τους».
«Άλλες μορφές θεραπείες, αποτελούν απλά εξαίρεση. Πολλοί ασθενείς σε μικρούς χώρους και λίγο προσωπικό έχουν σαν αποτέλεσμα οι “δύσκολοι” ασθενείς να αντιμετωπίζονται με τη βία, δηλαδή με μηχανικές καθηλώσεις».
«Τους δένουν κι αν έχουν την ατυχία να νοσηλευτούν Παρασκευή, θα μείνουν δεμένοι μέχρι τη Δευτέρα που θα έρθουν οι γιατροί. Θα μείνουν, δηλαδή, δεμένοι στο κρεβάτι τους με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις ανάγκες τους. Είναι τραγική η κατάσταση, η Ελλάδα φέρει ένα σωρό καταδίκες».
«Αυτό το διάστημα, η νοσηλεία σε ψυχιατρείο θεωρείται ισοδύναμο βασανιστηρίου. Περίπου το 60% των εισαγωγών στα ψυχιατρεία, είναι αναγκαστικές – χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του ίδιου του ασθενούς – με μεσολάβηση εισαγγελέα. Αυτό λέει πάρα πολλά, αν σκεφτούμε ότι στην Ευρώπη οι αναγκαστικές νοσηλείες δεν είναι πάνω από 10%».
Το νέο νομοσχέδιο σαρώνει τα πάντα
«Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο που καταργεί τα δύο μεγάλα νοσοκομεία, το Δαφνί στην Αθήνα και το Δημόσιο Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης. Τα καταργεί σαν ψυχιατρεία και τα εντάσσει σε έναν οργανισμό που εντάσσει και τις ιδιωτικές κλινικές και τις ΜΚΟ. Επίσης, τα δύο ψυχιατρεία που καταργεί, τα μετατρέπει σε υπηρεσίες στη ΔΥΠΕ».
Τι σημαίνει αυτό;
«Στα νοσοκομεία που καταργούνται, προβλέπεται από το νομοσχέδιο ότι οι υπηρεσίες τους θα καταργηθούν ή θα συγχωνευτούν. Έτσι, το προσωπικό ή θα απολυθεί – γιατί θα περισσεύει – ή θα μετατραπεί σε έναν πληθυσμό ο οποίος θα μετακινείται για να καλύψει τα κενά, όπου αυτά υπάρχουν».
«Για τους ασθενείς δεν προβλέπεται τίποτα. Όσοι απομείνουν σε ό,τι απομείνει, θα πάνε σε ιδιωτικά κέντρα ή στον δρόμο αν δεν έχουν οι δικοί τους να πληρώσουν. Εναλλακτικά, θα μείνουν στην κόλαση, δηλαδή στις υποβαθμισμένες συνθήκες του πλεονάζοντος δυναμικού των ασθενών και των ελλείψεων σε προσωπικό».
Σκέφτομαι ότι αυτό το τερατούργημα που λέγεται νομοσχέδιο εξαγγέλθηκε με τον ψευδεπίγραφο τίτλο: «Για την ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης»
Η Κατερίνα Μάτσα, επιμένει: «Καταδικάζουν την ψυχική υγεία, την κάνουν ακόμη πιο κατασταλτική και βάρβαρη. Ας σκεφτούμε επίσης τι πρόκειται να συμβεί όσον αφορά την απεξάρτηση. Εκεί δημιουργεί έναν φορέα, ΕΟΠΑΕ, όπου θα εντάσσονται όλα τα προγράμματα, δημόσια και ιδιωτικά, και ο φορέας θα είναι ιδιωτικού δικαίου».
«Ο πρόεδρος του φορέα, θα διορίζεται κατευθείαν από την κυβέρνηση, θα είναι ο ιμάντας μεταβίβασης εντολών. Τα προγράμματα που εντάσσονται στον φορέα αυτό θα ομογενοποιούνται, που σημαίνει ότι δεν θα λειτουργεί κανένα πρόγραμμα με τη φιλοσοφία και τον τρόπο λειτουργίας βάσει της ιστορίας του. Καταργεί το δικαίωμα του εξαρτημένου να επιλέξει το πρόγραμμα που του ταιριάζει. Θα υπάρχει μια επιτροπή που θα αποφασίζει και θα τον στέλνει όπου υπάρχει κενό».
Η επίσημη πολιτική θα είναι πλέον τα υποκατάστατα – η πολιτική του ΟΚΑΝΑ– και η συντήρηση της εξάρτησης, εξηγεί
«Δεδομένου του ότι θα λειτουργούν πολλά ιδιωτικά προγράμματα – ήδη υπάρχουν πολλά παράνομα χωρίς έγκριση – οι απελπισμένοι γονείς θα βάζουν σε αυτά τα παιδιά τους, πληρώνοντας τρεις και τέσσερις χιλιάδες ευρώ τον μήνα. Όσοι δεν έχουν να πληρώσουν θα καταλήγουν στον δρόμο, με υποκατάστατα και μια εικόνα πιάτσας».
«Το πιο εξοργιστικό, αυτό που πρέπει να μας κινητοποιήσει όλες κι όλους, είναι ότι με αυτό το νομοσχέδιο, η κυβέρνηση πολεμάει τους εξαρτημένους και όχι την εξάρτηση. Ευνοεί το ιδιωτικό κεφάλαιο δίνοντας του αυτές τις δομές, αντλώντας κέρδη από το δράμα αυτών των ανθρώπων και των οικογενειών τους».
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε αυτό το νομοσχέδιο, δεν προβλέπεται τίποτα για πρόληψη
«Πολλοί από τους ειδικούς θεραπευτές – άνθρωποι που ήταν εξαρτημένοι, έγιναν καλά και δουλεύουν στην απεξάρτηση – θα είναι όπως όλοι με μπλοκάκι και μια πολύ ευέλικτη μορφή εργασίας, έρμαια της διεύθυνσης και του διοικητικού μηχανισμού».
Το νέο νομοσχέδιο που αναμένεται να κατατεθεί σύντομα, ουσιαστικά διαχωρίζει την ψυχολογική απεξάρτηση από την κοινωνική επανένταξη. «Καταργείται η θεραπευτική συνέχεια κι αυτό θα παίξει πολύ μεγάλο ρόλο στον τρόπο λειτουργίας των προγραμμάτων. Ένας εξαρτημένος άνθρωπος χρειάζεται πολύ κουράγιο για να πάρει την απόφαση να μπει σε ένα πρόγραμμα, αλλάζοντας τον εαυτό του».
«Στον βαθμό που θα υπάρχουν όλοι αυτοί οι περιορισμοί, δεδομένα δεν θα μπορεί πλέον να το κάνει. Ουσιαστικά, το νομοσχέδιο αυτό, αποτρέπει τον άνθρωπο από την απεξάρτηση, τον στρέφει στα υποκατάστατα και τη συντήρηση της εξάρτησης».
Τη ρωτάω τι σκοπιμότητα διακρίνει σε αυτή την κίνηση της κυβέρνησης
«Έχουν στόχο να υπηρετήσουν τα συμφέροντα των πολυεθνικών του φαρμάκου. Οι εξαρτημένοι χρησιμοποιούν διάφορα ψυχοφάρμακα, με αποτέλεσμα να εθίζονται και σε αυτά. Επιπλέον, στον χώρο της ψυχικής υγείας, το φάρμακο θα μετατραπεί ουσιαστικά σε αποκλειστική θεραπεία».
«Οι πολυεθνικές των φαρμάκων πιέζουν, γιατί θα πολλαπλασιάσουν τα κέρδη τους. Ένας άλλος λόγος είναι η βιοπολιτική. Η κυβέρνηση, το κράτος θέλει να ελέγχει τις αντιδράσεις των ανθρώπων να μην υπάρχουν αντιστάσεις στην πολιτική της. Καλύτερη από τη χημική καταστολή δεν υπάρχει».
«Θέλει τη νεολαία στον κόσμο της, να μη βγαίνει στους δρόμους, να μην αγωνίζεται, να ζει την καθημερινή κόλαση της κρίσης, προσπαθώντας να βρει τρόπους φυγής. Οι ουσίες, είναι ένας τρόπος για να ξεφεύγουν τα παιδιά, όλο και πιο νέα».
«Όσο βαθαίνει η κρίση, οι νέοι αισθάνονται ότι η κοινωνία τους γυρίζει την πλάτη. Έχουν απογοητευθεί που η πλειοψηφία της μεγαλύτερης γενιάς έχει παραιτηθεί από τον αγώνα. Από αυτή λοιπόν την άποψη, αυτός ο αγώνας έχει πολύ μεγάλη σημασία να δοθεί, να αποδείξουμε ότι δεν σκύβουν όλοι το κεφάλι. Υπάρχουν άνθρωποι που αντιστέκονται, κι αυτός ο αγώνας θα είναι μια παρακαταθήκη».