Όταν λαμβάνουν χώρα πρωτοφανείς τραγωδίες, είτε υπαίτιος είναι ο ανεπαρκής κρατικός μηχανισμός είτε κάποια ιδιωτική πρωτοβουλία, τότε το λογικό είναι να διαμαρτυρηθούμε ως σύνολο.
Οι δρόμοι πλημμυρίζουν απο διαμαρτυρόμενους και οι φωνές τους – με τα δυναμικά τους συνθήματα – αντηχούν παντού. Αν μη τι άλλο, η διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας γίνεται διαχρονικά στο δρόμο, μέσα από πορείες διαμαρτυρίας για όλα όσα χρειαζόμαστε και όλα όσα βιώνουμε. Αυτό τον αγώνα ήρθε να αντικαταστήσει – ως ένα βαθμό – η τεχνολογία, αφού πλέον τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας προσφέρουν τη δυνατότητα διαμόρφωσης τάσεων, συμπεριλαμβανομένων και ηχηρών μηνυμάτων διαμαρτυρίας, επικοινωνώντας συλλογικά αιτήματα ή καταγγέλλοντας κακοποιητικές – και όχι μόνο – συμπεριφορές.
Ακόμη και σήμερα, ένα δέντρο στα Τέμπη αντέχει, ενώ φαίνονται τα χτυπήματα από τη σύγκρουση, ίχνη φωτιάς και κάτω πεταμένα καλώδια, σωλήνες και πλαστικά του τρένου.
— Βαγγέλης Βλάχος (@EvanVlacho) July 10, 2023
Εδώ σκαρφάλωσε ένας επιβάτης για να βγει από το τρένο και να γλιτώσει, βλέποντας γύρω του τη φρίκη. pic.twitter.com/OriFGQZ86p
Τέμπη, Ναυάγιο στην Πύλο, γυναικοκτονίες, ιδιωτικοποιήσεις, εργασιακός μεσαίωνας και καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Κάθε φορά που κλονίζεται η κοινωνία – ή ένα μέρος – της από ένα συγκεκριμένο τραγικό γεγονός, πολυάριθμα πλήθη ξεχύνονται στους δρόμους για να φωνάξουν συνθήματα υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας και, κατ’ επέκταση, να διεκδικήσουν όλα όσα βίαια στερούνται.Σε κάθε μορφή εκμετάλλευσης, αισχροκέρδειας, αλαζονείας και εγκληματικής αδιαφορίας θα οργανωθεί μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας. Το ζήτημα είναι, στην πράξη, κατά πόσο “πιάνουν τόπο” τέτοιου είδους κινητοποιήσεις και αν μετά από κάθε πορεία, υπάρχει πραγματικά αποτέλεσμα.
Ο χρόνος, βέβαια, έχει αποδείξει πως οι αγώνες κερδίζονται επί ποδός. Απο την κατοχύρωση των εργασιακών δικαιωμάτων και του οκταώρου στο Σικάγο, μέχρι την υπεράσπιση των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων μέσω του Pride, οι πορείες διαμαρτυρίας αποτελούν σήμα κατατεθέν για την υπεράσπιση απέναντι στο άδικο, την καταπίεση και την εκμετάλλευση.
Οι πορείες διαμαρτυρίας δίνουν ορατότητα σε μια κατάσταση και όσοι περισσότεροι άνθρωποι συμμετέχουν, τόσο μεγαλύτερη δυναμική αποκτούν
Είναι αλήθεια πως έχουν υπάρξει περιπτώσεις που φάνηκε πως οι πορείες διαμαρτυρίας, όση απήχηση και δυναμική και να απέκτησαν, δεν είχαν κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα. Δύο απο τα πιο πρόσφατα και χαρακτηριστικά παραδείγματα στη χώρα μας αποτελούν οι συγκεντρώσεις που πραγματοποιήθηκαν για το ΠΔ/85 2022, που υποβάθμισε τα πτυχία των δραματικών σχολών, και οι πολύμερες κινητοποιήσεις για την πολύνεκρη σιδηροδρομική σύγκρουση στα Τέμπη.
Παρά τις δεκάδες καταλήψεις, τις μαζικές πορείες διαμαρτυρίας και την οργή της ελληνικής κοινωνίας, το αίτημα των ηθοποιών απορρίφθηκε, ενώ ο υπουργός Μεταφορών επανεκλέχθηκε μαζί με την υπόλοιπη κυβέρνηση – και μάλιστα, κατέκτησε την πρωτιά στην περιφέρειες που συνέβη το δυστύχημα. Φεύγοντας απο τα δικά μας σύνορα, το ίδιο συνέβη στη Γαλλία για το ζήτημα του συνταξιοδοτικού.
Παρά τα εκατομμύρια άτομα που βγήκαν στους δρόμους, τις απεργίες και τις χιλιάδες κινητοποιήσεις, η κυβέρνηση Μακρόν δεν έκανε πίσω στο νομοσχέδιο που αυξάνει το όριο ηλικίας της συνταξιοδότησης.
Υπάρχουν και πορείες διαμαρτυρίας που άλλαξαν – ή προσπαθούν ακόμη να αλλάξουν τον κόσμο
Ένα παράδειγμα απο το κοντινό παρελθόν αποτέλεσαν οι διαμαρτυρίες στην πλατεία Ταχρίρ, στην Αίγυπτο, το 2011. Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι απαιτούσαν μέσω των διαμαρτυριών τους την πτώση του καθεστώτος του Χόσνι Μουμπάρακ. Από μεριάς του, το καθεστώς προχώρησε στη βάρβαρη καταστολή και στο πνίξιμο των διαμαρτυριών σε λίμνες αίματος. Εντούτοις, μετά από 2 εβδομάδες βίαιων συγκρούσεων, αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Φτάνοντας πιο κοντά στο σήμερα, με αίμα βάφτηκαν και οι πορείες που διαδραματίστηκαν στο Ιράν για τη δολοφονία της Μαχσά Αμινί απο την Αστυνομία των Ηθών.
Οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας ήταν τόσο έντονες, που έλαβαν την μορφή εξέγερσης. Σαφώς, οι αλλαγές στη κοινωνία δεν γίνονται απο τη μία μέρα στην άλλη και δεν φτάνει μια πορεία για να αλλάξουν όλα. Οι αγώνες πρέπει να είναι συνεχείς, καθημερινοί και συνεχώς να δίνουμε την απαραίτητη σημασία σε όσα μας προβληματίζουν, αψηφώντας όσους προσπαθούν να στερήσουν τα δικαιώματα και τη φωνή μας.
Οφείλουμε να παίρνουμε θέση, να δίνουμε το παρόν και να υπερασπιζόμαστε το δίκαιο
Υπάρχουν και πορείες που, με τη πάροδο του χρόνου, κατέληξαν επετειακές, όπως αυτές για θύματα αστυνομικών αυθαιρεσιών (ή φασισμού) με χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτά του Αλέξη Γρηγορόπουλου, ο οποίος δολοφονήθηκε απο σφαίρα αστυνομικού και του Παύλου Φύσσα, ο οποίος δολοφονήθηκε απο μέλη της Χρυσής Αυγής.
Αυτές οι πορείες και οι συγκεντρώσεις παρ’ όλο που αφορούν συγκεκριμένα περιστατικά, έχουν ταυτιστεί με τον αγώνα ενάντια στην αυθαιρεσία του κρατικού μηχανισμού, την κατάχρηση εξουσίας, την αστυνομική βία και τα ευρύτερα φάσματα του φασισμού και το νεοναζισμού.
Ως εκ τούτου, διοργανώνονται κάθε χρόνο εις μνήμην τους.
Επομένως, ναι. Θα μπορούσε να ειπωθεί με ασφάλεια ότι οι πορείες διαμαρτυρίες έχουν, σε μεγάλο βαθμό, αντίκτυπο στην κοινωνία. Ενδεχομένως, όχι πάντα, αλλά ακόμη κι αν δεν πετύχουν εξ ολοκλήρου, τουλάχιστον προσφέρουν ορατότητα σε ζητήματα που, συνειδητά ή ασυνείδητα, αποσιωπούνται.Οι πορείες ενσαρκώνουν το αίσθημα διαμαρτυρίας των πολιτών, γι’ αυτό και είναι απαραίτητες ώστε να υπάρχει η “αντίθετη φωνή”. Αυτή που χρωματίζεται με θυμό και απογοήτευση.
Και είναι ωφέλιμο τα αισθήματα αυτά να μετατρέπονται σε ανάγκη για αλλαγή και εκσυγχρονισμό. Τέλος, οι πορείες στη πρέπει μετέπειτα να μετατρέπονται σε καθημερινές συζητήσεις και σε προσωπικούς αγώνες, αν τουλάχιστον επιδιώκουμε ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον.