Η δικηγόρος Δάφνη Καραγιάννη και η δημοσιογράφος Άννα Νίνη μίλησαν στη Χρύσα Λύκου για το παρατήρητηριο, τη σπουδαιότητα του κόσμου στο δικαστήριο και για τη μνήμη του ανθρώπου που βεβηλώνεται απ’ όλα αυτά για τα οποία μαχόταν όλη του τη ζωή.
Στις 2 Μαΐου του 2015, ο Ζακ Κωστόπουλος είχε αναρτήσει στο προσωπικό του προφίλ στο Facebook μια φωτογραφία που έδειχνε έναν ήλιο ζωγραφισμένο στον τοίχο και δίπλα του ήταν χαραγμένες οι λέξεις «Χρυσή Ακτή». Στη λεζάντα της εικόνας αυτής, ο Ζακ, έραψε:
«Αν δεν μπορείς να σβήσεις το σκοτάδι
μπορείς να γράψεις πάνω του με φως.
*Στην Ομόνοια έχει καλοκαίρι».
Τρία χρόνια μετά την ανάρτηση αυτή, ο Ζακ που φορούσε αθλητικά παπούτσια για να τρέχει μακριά από τους φασίστες που τον κυνηγούσαν, δολοφονήθηκε σε ένα δρομάκι στην Ομόνοια από τον Αθανάσιο Χορταριά και τον Σπυρίδων Δημόπουλο και από τότε μέχρι και σήμερα, κάνει μόνο χειμώνα στο κέντρο της Αθήνας.
Με προκλητική και εξαντλητική καθυστέρηση τριών ετών, τον Νοέμβριο του 2021, ξεκίνησε η δίκη για τη στυγνή δολοφονία ενός ανθρώπου που δεν κρύφτηκε ποτέ στην ντουλάπα. Το δικαστήριο έκρινε ένοχο τον μεσίτη και τον κοσμηματοπώλη, αθωώνοντας τους τέσσερις αστυνομικούς που εμπλέκονταν στην υπόθεση. Όλοι οι κατηγορούμενοι βρίσκονται σήμερα στα σπίτια τους κι ας μπορείς, όταν πληκτρολογήσεις στο YouTube: «Δολοφονία Ζακ Κωστόπουλου», να δεις τον τρόπο που αυτό συνέβη.
Στις 15 Δεκέμβρη του 2023, ξεκίνησε η δίκη σε β’ βαθμό των δύο κατηγορουμένων, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, συντηρώντας το –γνώριμο για όσες κι όσους βρισκόμαστε εκεί– αίσθημα ασφυξίας της πρώτης.
Η δικηγόρος, Δάφνη Καραγιάννη, και η δημοσιογράφος, Άννα Νίνη, είναι τα πρόσωπα πίσω από το ZackieOh Justice Watch, μια πρωτοβουλία που συγκροτήθηκε με σκοπό την παρακολούθηση και καταγραφή της δίκης για τον φόνο του Ζακ Κωστόπουλου/της Zackie Oh. Στη συντακτική ομάδα του ZackieOh Justice Watch συμμετέχουν η πρωτοβουλία Justice4Zak/Zackie, η πλατφόρμα ενημέρωσης από τα κάτω omniatv, το ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης The Press Project και το ΛΟΑΤΚΙ+ περιοδικό Antivirus, ενώ η λειτουργία του παρατηρητηρίου χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ-Παράρτημα Ελλάδας.
Από την πρώτη δικάσιμο στο Μικτό Ορκωτό μέχρι σήμερα, η Δάφνη και η Άννα, μεταφέρουν με ακρίβεια το τι διαδραματίζεται μέσα στην αίθουσα, δίνοντας ορατότητα σε μια δίκη που θα είχε βουλιάξει ακόμη περισσότερο στη χυδαιότητα χωρίς την παρουσία τους.
«Όταν ξεκίνησε η δίκη σε α’ βαθμό, ήταν περίοδος πανδημίας, με το δικαστήριο να μας δίνει μόνο μία θέση για να καταγράφουμε. Τη δεύτερη μας την παραχώρησε η οικογένεια του Ζακ, λόγω του ότι ένας απ’ τους δύο αδερφούς του δεν μπορούσε να έρχεται στις δικασίμους. Υπήρξαν δικηγόροι της απέναντι πλευράς που ήθελαν αρχικά να μας απομακρύνουν από τη διαδικασία», μου λέει η Άννα, με τη Δάφνη να συμπληρώνει πως: «Στην αρχή ήταν δύσκολο να πείσουμε το δικαστήριο και τους υπόλοιπους παράγοντες ότι είχαμε ένα θεσμικό βάρος σαν παρατηρητήριο, χωρίς παράλληλα να είμαστε θεσμός. Καταφέραμε και κατοχυρωθήκαμε στην πράξη, με αποτέλεσμα κανείς πλέον να μην αμφισβητεί την αντικειμενικότητα των όσων μεταφέρουμε. Φτάνοντας στο Εφετείο, δεν προέκυψε κανένα ζήτημα με την παρουσία μας, ήταν πλήρως αποδεκτό».
ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ/EUROKINISSI
Συζητάμε για την έντονη παρουσία του κόσμου στη δικαστική αίθουσα και τον τρόπο που αντανακλάται στη διαδικασία, κάτι που δεν συνέβαινε στον πρώτο βαθμό
Η Άννα εστιάζει στο γεγονός ότι αρκετός κόσμος δεν γνωρίζει ότι οι δίκες είναι «ανοιχτές» στο κοινό και πως είναι συνταγματικό δικαίωμα κάθε πολίτη να παρακολουθήσει αν θέλει. «Αρχικά, η παρουσία του κόσμου στο δικαστήριο ενδυναμώνει την οικογένεια που δέχεται ακραία ψυχολογική κακοποίηση μέσα στην αίθουσα. Δεν νιώθουν μόνοι, ξέρουν ότι υπάρχουν άνθρωποι εκεί για να στηρίξουν τη μνήμη του παιδιού τους. Επίσης, η παρουσία του κόσμου επηρεάζει και τη συμπεριφορά των κατηγορουμένων. Στον α’ βαθμό τόσο οι κατηγορούμενοι αστυνομικοί, όσο και ο μεσίτης ήταν φοβερά προκλητικοί. Στο β’ βαθμό περιορίστηκαν όταν άρχισε να έρχεται μαζικά ο κόσμος.
Παράλληλα, αυτό που διαπιστώνω είναι ότι αλλάζει και η κουλτούρα των κινημάτων και η άρνηση που υπήρχε. Προσωπικά πιστεύω ότι ανεξάρτητα αν εμπιστεύεσαι ή όχι την αστική δικαιοσύνη σαν ατομικότητα, είναι σημαντικό να στηρίζεις τον τρόπο που θέλει το κάθε υποκείμενο που βάλλεται να δώσει τη μάχη του. Θεωρώ σημαντικό να πηγαίνουν αυτές οι υποθέσεις στη δικαιοσύνη, αποκτούν άλλου είδους ορατότητα όταν υπάρχει νομικό προηγούμενο».
Η Δάφνη πιστεύει ότι η παρακολούθηση μιας δίκης και η παρουσία του κόσμου στο ακροατήριο, συνενώνει τον αγώνα που δίνεται στον δρόμο με αυτόν που δίνεται μέσω της αστικής δικαιοσύνης, ο οποίος είναι αναγκαίος με όποια δυσπιστία μπορεί να υπάρχει. «Δεν υπάρχει δίλημμα που να λέει ή αγώνας στον δρόμο ή αστική δικαιοσύνη. Πρέπει να το βλέπουμε σωρευτικά και όχι διαζευκτικά».
«Στη δίκη της Χρυσής Αυγής, είχαμε μια καλή απόφαση στο πρωτόδικο. Δεν σταμάτησε όμως τίποτα στη δικαστική αίθουσα, ο αγώνας πρέπει πάντα να συνεχίζεται στον δημόσιο χώρο. Δεν σταμάτησε ο φασισμός γιατί καταδικάστηκε η Χρυσή Αυγή, ούτε θα σταματήσει ο φασιστάκος της διπλανής πόρτας να κλωτσάει όποιον θέλει στον δρόμο γιατί μπορεί να καταδικαστεί ο Χορταριάς και ο Δημόπουλος», αναφέρει η Άννα.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΕΜΠΑΠΗΣ/EUROKINISSI
Τις ρωτάω σε τι διαφέρει η καταγραφή που γίνεται μέσα στην αίθουσα από το παρατηρητήριο από ένα ρεπορτάζ που θα δούμε το βράδυ στις ειδήσεις για το ίδιο θέμα
«Πράγματι, το τι γίνεται σε κάθε δικάσιμο, μπορεί να μαθευτεί μέσω ενός ρεπορτάζ. Η οικογένεια όμως που βρίσκεται στις αίθουσες του δικαστηρίου από την πρώτη μέρα, δεν βιώνει όσα συμβαίνουν ούτε σε bullets ούτε σε τίτλους. Το παρατηρητήριο έχει τη δυνατότητα να περιγράψει όλο το κλίμα που επικρατεί στην αίθουσα, κάνοντας όλους κι όλες που το παρακολουθούν να συμμετέχουν σαν να είναι εκεί.
Αν δεν υπήρχε το παρατηρητήριο, πώς θα ένιωθαν οι άνθρωποι του Ζακ που θα έπρεπε μέσα σε όλα να αποδείξουν και να πείσουν τον κόσμο γι’ αυτό που βιώνουν μέσα στην αίθουσα; Το παρατηρητήριο έχει, όσο μπορεί, τον ρόλο του θεματοφύλακα. Έγινε μια δολοφονία σε δημόσια θέα και η δίκη θα γίνει και αυτή σε δημόσια θέα. Τίποτα λιγότερο», λέει η Δάφνη.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ/EUROKINISSI
Συζητάμε για τη στάση των δικηγόρων των κατηγορουμένων
«Ακόμη και σήμερα η υπερασπιστική γραμμή των δικηγόρων, είναι σαν να δικάζεται ο Ζακ. Συζητάμε για τον χαρακτήρα του, το πόσες μπύρες έπινε ή αν είχε πάρει depon. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι έγινε άρση απορρήτου των τηλεφωνικών επικοινωνιών του Ζακ και όχι των κατηγορουμένων που τον σκότωσαν. Είναι πολύ περίεργο ότι ερευνάται με αυτόν τον τρόπο το παρελθόν του θύματος, θέλοντας οριακά να μας πουν ότι ενδεχομένως να άξιζε ό,τι του συνέβη.
Πιστεύω ότι η άρνηση που είχαν απέναντι στο παρατηρητήριο, ήταν γιατί φοβόντουσαν ότι θα εκτεθούν οι συμπεριφορές και η υπερασπιστική γραμμή που επιλέγουν. Κάποιοι δικηγόροι πληρώνονται πολύ καλά για να πέσουν χαμηλά. Πιστεύω ακράδαντα ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στην υπεράσπιση. Το τι πρακτικές, όμως, θα χρησιμοποιηθούν για την υπεράσπιση τους είναι το ζήτημα».
«Αυτό που περιγράφει η Άννα και αφορά τους ποινικολόγους, έχει ενσωματωθεί, δυστυχώς, στο συλλογικό ασυνείδητο του κόσμου. Αυτό είναι δυστύχημα και “ρετσινιά” για τους δικηγόρους που έχουν αποφασίσει σε ποια πλευρά θα στέκονται, όχι δίπλα τους. Σαν δικηγόρος θέλω να επισημάνω ότι έχει γίνει ζημιά στον κλάδο και, γι’ αυτό τον λόγο, λέμε ότι δεν είμαστε συνάδελφοι με όλους», συμπληρώνει η Δάφνη.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ/EUROKINISSI
Το συναισθηματικό κόστος της καταγραφής μιας τέτοιας διαδικασίας, είναι μεγάλο
«Συντελείται μια αντιστροφή της διαδικασίας μέσα μας όταν καταγράφουμε. Συνήθως, όταν λαμβάνεις ένα ερέθισμα, το επεξεργάζεσαι κι έπειτα, το καταγράφεις. Σε αυτήν την περίπτωση, ισχύει το αντίθετο. Δέχεσαι, δηλαδή, το ερέθισμα και οφείλεις να το καταγράψεις χωρίς να προλάβεις να κατανοήσεις πώς επιδρά μέσα σου», περιγράφει η Δάφνη με την Άννα να λέει πώς πλέον αρκετές φορές η καταγραφή γίνεται αυτόματα. «Στο πρωτόδικο, εντόπιζα πολλές φορές την ανάγκη του να θέλω να ουρλιάξω. Αυτό είναι το πιο μεγάλο ζόρι σε αυτές τις δίκες. Δεν μπορείς να αντιδράσεις γιατί αφενός πρέπει να συνεχίσεις να καταγράφεις κι αφετέρου, δεν πρέπει να βάλεις σε κίνδυνο τη διαδικασία. Δεν είσαι μόνη σου εκεί, εκπροσωπείς μια συλλογική προσπάθεια. Όλο αυτό όμως συσσωρεύεται μέσα σου, χωρίς να καταλαβαίνεις τι ακριβώς βιώνεις εκείνην τη στιγμή».
Την ημέρα της απόφασης της δίκης σε πρώτο βαθμό, την τοποθετώ στις πιο δύσκολες ημέρες που έχει χρειαστεί να αντέξουμε. Από το ζητωκραύγασμα των αστυνομικών στο άκουσμα της αθωότητάς τους, στον λυγμό του Νίκου Κωστόπουλου και το ουρλιαχτό της Μάγδας Φύσσα που τελικά προπηλακίστηκε από τα ΜΑΤ, όλα συνέθεταν μια εικόνα δυστοπίας.
Η Άννα και η Δάφνη μου λένε ότι όταν εκείνη την ημέρα η αίθουσα και οι διάδρομοι άδειασαν, βγήκαν έξω, αγκαλιάστηκαν κι έκλαψαν όσο άντεχαν. «Με τον Ζακ είχαμε μια κοινωνική σχέση, δυστυχώς δεν είχα την τύχη να είμαστε φίλοι. Αλλά μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία, μου έγινε ακόμη πιο ξεκάθαρο που ακριβώς βρισκόταν αυτός ο άνθρωπος, που ανήκε σε αυτόν τον κόσμο. Νιώθω σαν να τον ξαναγνώρισα, με τον θαυμασμό μου γι’ αυτόν να γίνεται ακόμη πιο έντονος. Με στοιχειώνει το ότι αυτός ο άνθρωπος «έφυγε» και η μνήμη του βεβηλώνεται απ’ όλα αυτά για τα οποία μαχόταν σε όλη του τη ζωή», λέει η Άννα.
Στο τέλος της δίκης της Χρυσής Αυγής, την ώρα που αποχωρούσε η Μάγδα Φύσσα από το δικαστήριο, σήκωσε τη γροθιά της και φώναξε: «Και τώρα μια δίκαιη δίκη για τον Ζακ». «Η δικαιη δικη δε θα φανεί μόνο στην απόφαση. Φαινεται κάθε μέρα στη διαδικασία. Να σημειωθεί ότι από το στάδιο της προανάκρισης, υπήρξαν κενά. Μαλιστα στο Εφετείο δεν προβάλλεται το βίντεο του ξυλοδαρμού κατ’ αντιπαρασταση με την εξέταση μαρτύρων, όπως είχε συμβεί στο πρωτοδικο και όπως επανειλημμένα έχουν ζητήσει οι συνήγοροι υποστήριξης κατηγορίας, αλλα θα προβληθεί κατά τη διάσκεψη της έδρας.”», λέει η Δάφνη.
«Απ’ τη στιγμή που έχουν αθωωθεί οι αστυνομικοί, δεν μπορούμε να μιλάμε για δίκαιη δίκη. Τέσσερις από τους εννιά αστυνομικούς που επενέβησαν δεν παραπέμπονται για τίποτα, παρά το γεγονός ότι η ΕΔΕ τους ήταν καταπέλτης. Εννοείται, λοιπόν, ότι δεν υπήρξε απονομή δικαιοσύνης. Οι άνθρωποι που όφειλαν να τον προστατεύσουν, μεταχειρίστηκαν το σώμα του σαν να ήταν σκουπίδι. Δεν κατάφεραν γιατί δεν ήθελαν η αστυνομία και οι ανακριτικές αρχές να δέσουν μια δικογραφία, δεν θέλαν να ασχοληθούν», τονίζει η Άννα.
Ολοκληρώνοντας την κουβέντα μας, τις ρωτάω αν μπορούν να ξεχωρίσουν μια στιγμή από τις τόσες που τις έχουν συγκινήσει μέσα σε όλη αυτήν τη διαδικασία. Η Άννα μιλάει για την Ελένη Κωστοπούλου. «Μόλις τελείωσε το πρωτόδικο, η μητέρα του Ζακ μου είπε: “Νόμιζα ότι θα ήταν εύκολο, υπήρχαν τόσα στοιχεία, όλοι ήξεραν πώς σκότωσαν το παιδί μου”. Τελικά, μόνο εύκολο δεν ήταν».
Η Δάφνη, δεν μπορεί να ξεχάσει μια κουβέντα στην κατάθεση του κυρίου Ευθύμη, πατέρα του Ζακ. «Είπε πως: “Αυτοί οι άνθρωποι παραβγαίνανε ποιος θα σκοτώσει το παιδί μου”. Είπε ακριβώς αυτό που αποτύπωνε την κατάσταση και με στοιχειώνει από τότε».