Στο άκουσμα της λέξης “νοσταλγία¨, δεκάδες σκέψεις, μνήμες και στιγμές περνούν αυτομάτως από το μυαλό μας.
Κάποιες από αυτές ίσως συνδέονται με τη θλίψη, τη μελαγχολία ή ακόμα και με την απώλεια. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό το γλυκόπικρο συναίσθημα δεν συνδέεται μόνο με καταστάσεις και αναμνήσεις του παρελθόντος.
Έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, σε αντίθεση με αυτά που πιστεύουμε για τη νοσταλγία, αυτό το τόσο πολύπλοκο συναίσθημα μπορεί τελικά να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε επίπονες καταστάσεις αλλά και δυσκολίες του παρόντος. Αρκεί να ξέρουμε πώς να το χρησιμοποιούμε.
Νοσταλγία: Η διττή σημασία και ερμηνεία της
Σαν γνήσιο ελληνικό παιδί, η λέξη νοσταλγία πλάστηκε από δύο διαφορετικές – όχι όμως και αντικρουόμενες – έννοιες. Ο όρος «νοσταλγία», με ρίζες από τον Ομηρικό “νόστο”, δηλαδή την επιστροφή στο σπίτι και την πατρίδα, που τόσο περίμενε ο Οδυσσέας, συνδέεται με την λέξη «άλγος» και τον πόνο. Επομένως, με τον όρο «νοσταλγία» εννοούμε τον συναισθηματικό πόνο που νιώθει κανείς εξαιτίας της επιθυμίας για επιστροφή.
Στην αρχή, η νοσταλγία αντιμετωπίστηκε ως ψυχική ασθένεια, ενώ αργότερα, η νοσταλγία «υποβαθμίστηκε» σε παραλλαγή της κατάθλιψης μέχρι και τα τέλη του 20ου αιώνα. Πλέον η νοσταλγία θεωρείται ακόμα και ευεργετική για ένα άτομο, με πολλούς ερευνητές και ψυχολόγους να μιλούν για ένα συναίσθημα «πρώτων βοηθειών», το οποίο είναι πολύ χρήσιμο σε περίπτωση που νιώθει κανείς μόνος ή κακόκεφος.
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες έρευνες έχουν αποδείξει τη «θετική» και «επανορθωτική» δύναμη της νοσταλγίας, αντιμετωπίζοντας την σαν ένα «αντιστάθμισμα» απέναντι στο συναισθηματικό burnout και ως μια «σημαντική πηγή για τη διατήρηση και την προαγωγή της ψυχικής υγείας». Πως, όμως, συμβαίνει αυτό;
Πώς η νοσταλγία λειτουργεί θετικά για την ψυχολογία μας;
1. Μας υπενθυμίζει το ποιοι είμαστε
Όταν νοσταλγούμε, ανακαλούμε αναμνήσεις του παρελθόντος επαναφέροντας στο συνειδητό μας στοιχεία της προσωπικότητάς μας με τις αναμνήσεις μας.
Όταν για παράδειγμα, αναπολούμε τις στιγμές μας – καλές ή κακές – με έναν σύντροφο από το παρελθόν, θυμόμαστε τους εαυτούς μας σ’ αυτή τη σχέση. Τη συναισθηματική μας κατάσταση κατά την διάρκεια της ανάμνησης, ένα τραυματικό γεγονός που μας άλλαξε στη διάρκειά της ή το πόσο αγαπηθήκαμε και αγαπήσαμε αυτόν τον σύντροφο.
Όλα αυτά είναι τμήματα της εμπειρίας μας και κατ’ επέκταση της προσωπικότητάς μας, που η νοσταλγία σαν κομμάτια ενός παζλ ενώνει, δημιουργώντας μια συνολική εικόνα για τον εαυτό μας, συνδυάζοντας το παρελθόν και το παρόν μας.
2. Αποτελεί χάρτη της προσωπικής μας ανάπτυξης
Η νοσταλγία μας υπενθυμίζει πόσο μακριά έχουμε φτάσει. Αν καταφέρουμε, μέσω της νοσταλγίας, να αξιολογήσουμε τις εμπειρίες του παρελθόντος και να αναλογιστούμε τη δική μας ανάπτυξη, το συναίσθημα αυτό μπορεί να γίνει ένα καλό βαρόμετρο για να δούμε πώς έχουμε μείνει ευθυγραμμισμένοι με τις πραγματικές μας αξίες (οι οποίες μπορεί να έχουν αλλάξει με την πάροδο του χρόνου) και με τον αυθεντικό μας εαυτό.
3. Η νοσταλγία μπορεί να τονώσει τη διάθεσή μας
Αν κατακλυζόμαστε από αρνητικές σκέψεις, η νοσταλγία μπορεί να μας βοηθήσει να ανακουφιστούμε προσωρινά από αυτές. Η ανάκληση θετικών αναμνήσεων μπορεί να αλλάξει το πρόσημο των συναισθημάτων μας από από αρνητικά σε ουδέτερα και κατ’ επέκταση την αρνητικότητα των σκέψεων μας.
Εξάλλου, είναι συνηθισμένο να αισθανόμαστε «ζεστασιά» όταν αναπολούμε χαρούμενες αναμνήσεις από την παιδική μας ηλικία ή από σημαντικούς σταθμούς της ανάπτυξής μας, τους οποίους καταφέραμε με επιτυχία να ξεπεράσουμε.
4. Μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση των κοινωνικών μας δεσμών με φίλους και οικογένεια
Μια έρευνα που έγινε το 2006 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η νοσταλγία είναι ένα συναίσθημα που συχνά συνδέεται με την ικανότητα ανάκλησης εμπειριών με σημαντικούς άλλους ή πολύ έντονων και σημαντικών συμβάντων της ζωής μας.
Περαιτέρω έρευνες αποδεικνύουν ότι η νοσταλγία αυξάνει την θέληση του ατόμου για βοήθεια προς τους άλλους, εξαιτίας του γεγονότος ότι ενισχύει την αίσθηση της κοινωνικής σύνδεσης. Η νοσταλγία είναι ένα άκρως κοινωνικό συναίσθημα που μας συνδέει με τους άλλους.
Η αναπόληση καταστάσεων με την οικογένεια και τους φίλους, η παρακολούθηση βίντεο ή η προβολή φωτογραφιών από το παρελθόν μπορεί να μας βοηθήσει να νιώσουμε πιο κοντά με τους άλλους και πιο συνδεδεμένοι.
5. Ενισχύει την αισιοδοξία
Μια έρευνα του 2020 από το Journal of Personality and Social Psychology, κατέληξε στο ότι η νοσταλγία μπορεί να ενισχύσει την αισιοδοξία μας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, πολλές φορές, η ανάμνηση όμορφων αναμνήσεων μας μεταφέρει πίσω σε ευτυχισμένες στιγμές.
Αισιοδοξία είναι η ικανότητα να σκεφτόμαστε θετικά για το μέλλον και να αναπολούμε στιγμές που μας έκαναν να νιώθουμε θαρραλέοι, χαρούμενοι, επιτυχημένοι ή οποιοδήποτε άλλο θετικό συναίσθημα μας δίνει έναν «αισιόδοξο φακό» για να δούμε το μέλλον.
Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να ζούμε την κάθε μέρα στο έπακρο ή ακόμα και να βλέπουμε την ομορφιά που υπάρχει στις απλές στιγμές.