Διότι, δεν είναι η πρώτη φορά που η σάτιρα στηλιτεύει τα κακώς κείμενα μέσω της υπερβολής. Ωστόσο, διαφέρουν τα ποσοστά λογοκρισίας και υποκρισίας.
Ο γνωστός ηθοποιός και τραγουδιστής, Πάνος Βλάχος, στο πλαίσιο μιας συναυλίας του στη Θεσσαλονίκη, ερμήνευσε, μεταξύ άλλων, τους εξής στίχους: «Μέσα σ’ ένα σάκο βάλτε Άδωνι και Πορτοσάλτε».
Με αστραπιαίους ρυθμούς, αντίστοιχα βίντεο αναρτήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με αποτέλεσμα να υποπέσουν στην αντίληψη του σημερινού υπουργού Υγείας και του γνωστού δημοσιογράφου, ο οποίος, μάλιστα, έχει καθημερινό βήμα μέσα από εκπομπή του ΣΚΑΪ. Ακολούθως, ο υπουργός προχώρησε στην παρακάτω ανάρτηση:
Επιπλέον, ο Άρης Πορτοσάλτε ξέσπασε στον τηλεοπτικό αέρα της εκπομπής, κάνοντας λόγο προτροπή σε φόνο και υποκίνηση βίας, ενώ έσπευσε να δηλώσει πως θα προσφύγει στη δικαιοσύνη.
Why tho?
Η σάτιρα δεν κυριολεκτεί, αλλά χρησιμοποιεί το στοιχείο της υπερβολής για να ασκήσει έμμεση κριτική
Στο παρελθόν, έχουν γίνει ουκ ολίγες φορές αντίστοιχου ύφους δηλώσεις στο πλαίσιο, πάντοτε, της σάτιρας. Ανεξαρτήτως υποκειμενισμού, από την εποχή του Αριστοφάνη, η σάτιρα αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί θεμελιώδη μορφή ψυχαγωγίας και επίκρισης. Όσον αφορά στις εναλλακτικές μορφές σύγχρονης τέχνης, αν μη τι άλλο, έχουν αποτυπωθεί στη συλλογική μας μνήμη συναφείς δηλώσεις και στίχοι, οι οποίοι δεν είχαν σκοπό την καταστροφή κάποιου ατόμου επί προσωπικού, ούτε το θάνατό του.
Στην πραγματικότητα, εξέφραζαν την αγανάκτηση των πολιτών.
Σύμφωνα, μάλιστα, με εγκυρότατους ορισμούς, η σάτιρα προορίζεται για να παρατίθεται με δηκτικό τρόπο και όχι προς τέρψη των εχόντων εξουσία. Εκτός αυτού, ο ίδιος ο Πάνος Βλάχος, τοποθετήθηκε μέσα από το Instagram του, γράφοντας: «Οι στίχοι και η τέχνη μου δεν έχουν σκοπό να υποκινήσουν τη βία. Δεν είναι το χιούμορ και η σάτιρα που γεννούν τη βία. Βάλτε με και εμένα μέσα στον σάκο. Ίσως έτσι να έρθουμε πιο κοντά».
Άραγε, την ίδια μοίρα θα είχαν στη σημερινή εποχή κι άλλοι αντισυμβατικοί καλλιτέχνες, όπως ο Τζίμης Πανούσης, ο Λάκης Λαζόπουλος ή η Ελληνοφρένεια;
Πόσιμπολ.
Η σάτιρα του Τζίμη Πανούση στον πρωθυπουργό
Ο Τζίμης Πανούσης ήταν κυρίαρχη μορφή της σάτιρας, αφού δεν δίσταζε, μέσω της υπερβολής (π.χ. ο Μητσοτάκης είναι εξωγήινος), να ψέγει τις «μαύρες» σελίδες της εγχώριας πολιτικής σκηνής.
Ιδού μερικά απολαυστικά στιγμιότυπα.
Μάλλον φτηνά τη γλύτωσε και δεν του ασκήθηκε ποινική δίωξη.
Λάκης Λαζόπουλος: Ένα όνομα συνυφασμένο με την τηλεοπτική σάτιρα
Η σταδιακή – αλλά εμφανής – μείωση των τηλεοπτικών εκπομπών με σατιρικό περιεχόμενο μαρτυρά σίγουρα δύο ζητήματα: Αφενός, το τηλεοπτικό κοινό «βομβαρδίζεται» διαρκώς από εκπομπές με παρεμφερή θεματολογία και, ως εκ τούτου, παρατηρείται φθίνουσα πορεία στα νούμερα τηλεθέασης και αποστροφή των τηλεθεατών από την τηλεόραση. Αφετέρου, η λογοκρισία βρίσκεται στο ζενίθ, καθώς προσφέρεται σχεδόν αποκλειστικά χώρος και χρόνος σε τηλεοπτικά προϊόντα που δεν τολμούν να ασκήσουν κριτική ή να σατιρίσουν τα τεκταινόμενα.
Η πρόσφατη απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου, βάσει της οποίας προκύπτει η υποβάθμιση του Κράτους Δικαίου και η διάβρωση της Ελευθερίας των ΜΜΕ στη χώρα μας, συνδέεται άρρηκτα με το προαναφερθέν φαινόμενο. Μια αξιοσημείωτη φιγούρα, της οποίας το όνομα θα γραφτεί με ανεξίτηλα γράμματα στην ιστορία της ελληνικής σάτιρας, είναι ο Λάκης Λαζόπουλος.
Ακριβώς όπως προβλέπεται στη σάτιρα, χρησιμοποιούσε πομπώδεις και βαρύγδουπες εκφράσεις, εκφράζοντας τους προβληματισμούς των Ελλήνων πολιτών, οξύνοντας παράλληλα την κριτική ματιά τους απέναντι στα πράγματα και προσφέροντας απλόχερα ψυχαγωγία.
Εν έτει 2024, πόσες τηλεοπτικές εκπομπές διαθέτουν ανάλογο περιεχόμενο;
Αντί επιλόγου
Τελευταία, παρατηρείται έντονα μια τάση στρέβλωσης ως προς τα προβλήματα βαρύνουσας σημασίας, καθώς επίσης κι ένας αποπροσανατολισμός από αυτά. Οι επίμαχοι στίχοι που έγραψε ο Πάνος Βλάχος απασχόλησαν έντονα την κοινή γνώμη, προκαλώντας σφοδρό διχασμό, αλλά, την ίδια στιγμή, δεν προκλήθηκε τόσο μεγάλη θύελλα αντιδράσεων για την 15χρονη που κακοποιούταν συστηματικά ή την καταδικαστική απόφαση της ΕΕ για τη χώρα μας.
Η τέχνη δεν χωράει σε καλούπια και σε στεγανά, ούτε μπορεί να λογοκριθεί. Δεν απευθύνεται σε ατσαλάκωτα κουστούμια και σε υποκριτικές τοποθετήσεις, αλλά σε ελεύθερους ανθρώπους που σκέφτονται, κριτικάρουν, καυτηριάζουν και μπαϊλντίζουν με τα όσα συμβαίνουν γύρω τους.
Κι αν κάτι μας ωθεί, ως κοινωνικό σύνολο, στα όρια της παράνοιας, σίγουρα δεν είναι οι στίχοι του Πάνου Βλάχου.