Είτε που θα το ρίξουμε στο χιούμορ, είτε στα ζάναξ.
Πολύ συχνά, καλούμαστε να ανταπεξέλθουμε σε ιδιαίτερα απαιτητικές καταστάσεις, οι οποίες, εύλογα, μας φθείρουν – ειδικά όταν είναι αλλεπάλληλες. Από μία πιεστική μέρα στη δουλειά, έναν εργοδότη που ξεσπάει τα νεύρα του πάνω μας, έναν αγενή πελάτη, έναν τοξικό συνεργάτη, μια προσβολή, μέχρι ένα απρόσμενο οικονομικό πρόβλημα και ένα θέμα υγείας, κάθε επιμέρους κατάσταση χρειάζεται ειδική διαχείριση, προκειμένου να βγούμε αλώβητοι απ’ όλο αυτό.
Οι αντιξοότητες μπορεί να είναι πολλές και να διαφέρουν μεταξύ τους, αλλά στον πυρήνα τους, υπάρχει ένα βασικό κοινό χαρακτηριστικό: Χρειάζεται να αντιμετωπιστούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, χωρίς αντίκτυπο στην ψυχική μας υγεία. Και αυτό, όσο ουτοπικό κι αν ακούγεται, είναι απολύτως εφικτό χάρη σ’ ένα, φαινομενικά συνηθισμένο, όπλο στη φαρέτρα μας: Το χιούμορ.
Αμυντικός μηχανισμός: Πώς το χιούμορ μας θωρακίζει
Οι αμυντικοί μηχανισμοί, ως επιστημονικός όρος, προέρχονται από την ψυχαναλυτική θεωρία του Sigmund Freud και υποστηρίζεται ότι πρόκειται, επί της ουσίας, για μηχανισμούς που χρησιμοποιούμε χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, με στόχο την αποφυγή της οδύνης ή/και του άγχους. Βέβαια, το πρόσημο των αμυντικών μηχανισμών δεν είναι πάντα θετικό, αφού μία πιθανή άρνηση μπορεί να οδηγήσει σε αποφυγή ευθυνών ή διεξόδων προς μία καλύτερη προοπτική.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συνεχής άρνηση των εξαρτημένων από ουσίες – και όχι μόνο – ανθρώπων για απεξάρτηση και ομαλή επανένταξη στην κοινωνία, μετέπειτα. Ωστόσο, το χιούμορ, μπορεί κάλλιστα να λειτουργήσει ως προσαρμοστική άμυνα του εαυτού, επιτρέποντάς μας να εντοπίσουμε με κωμικό τρόπο εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις. Υπό αυτό το πρίσμα, πράγματι το χιούμορ χρησιμεύει τόσο ως αμυντικός μηχανισμός, όσο και ως τρόπος αντιμετώπισης των αντιξοοτήτων.
Η προαναφερθείσα ιδέα, μάλιστα, φαίνεται να στηρίζεται και να ενισχύεται από μια μελέτη των Samson, Glassco, Lee και Gross (2014). Ειδικότερα, η εν λόγω μελέτη έδειξε πως η χιουμοριστική αντιμετώπιση που εφαρμόστηκε μετά την προβολή αρνητικών εικόνων στους συμμετέχοντες, αύξησε τα θετικά τους συναισθήματα.
To χιούμορ ως μέσο αντιμετώπισης προβλημάτων υγείας
Αν και η βιβλιογραφία χρειάζεται περισσότερα στοιχεία ώστε να είμαστε σε θέση να μιλήσουμε για 100% ασφαλή τα συμπεράσματα, είναι αποδεδειγμένο ότι το χιούμορ συμβάλλει θετικά στην ενίσχυση θετικών συναισθημάτων των ασθενών. Εντούτοις, τα περισσότερα στοιχεία που προτείνουν σύνδεση μεταξύ του χιούμορ και των προβλημάτων υγείας είναι οι αστείες ιστορίες ή/και τα ανέκδοτα.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με τα λεγόμενα των γιατρών που παρακολουθούν ασθενείς με καρκίνο, το χιούμορ έχει αναφερθεί ως ευεργετικό για τους ασθενείς, τους γιατρούς, αλλά και τις μεταξύ τους σχέσεις.
Κεφάλαιο ψυχική δύναμη
Γενικά, δεν υπάρχει λόγος να τα παίρνουμε όλα τοις μετρητοίς. Κατά διαστήματα, γινόμαστε δέκτες πολύ μεγάλης τοξικότητας, με αποτέλεσμα να βάλλεται η αυτοεκτίμησή μας. Το χιούμορ, λοιπόν, μπορεί να λειτουργήσει ως προστατευτική ασπίδα απέναντι στις τοξικές επιθέσεις, άμεσες ή έμμεσες, προς το πρόσωπό μας.
Διότι, με τη σωστή διαχείριση κάθε τοξικό σχόλιο μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ στον πομπό του ή, απλώς, να περάσει δίχως να μας «αγγίξει».
Χιούμορ και εργασία
Ενδεχομένως, μετά τα προβλήματα υγείας, ο εργασιακός χώρος να είναι ο αμέσως επόμενος που επιτάσσει εκτενή χρήση του χιούμορ για πολλούς και διάφορους λόγους. Καταρχάς, σηματοδοτεί βελτιωμένη διάθεση και, κατ’ επέκταση, αυξημένη απόδοση στην εργασία. Εκτός αυτού, τα αστεία μεταξύ των συναδέλφων είναι μια εξαιρετική πρακτική για την ανάπτυξη υγιών σχέσεων και, συνεπώς, ενός ευχάριστου εργασιακού περιβάλλοντος.
Συν τοις άλλοις, έχει διαπιστωθεί σύνδεση ανάμεσα στο χιούμορ και στα χαμηλότερα επίπεδα άγχους και εξάντλησης στη δουλειά, καθώς επίσης και χαμηλότερο ποσοστό παραιτήσεων.
Το χιούμορ ως πηγή ενδυνάμωσης των ηλικιωμένων
Κατά γενική ομολογία, οι ηλικιωμένοι υποφέρουν – εκτός από ποικίλα θέματα υγείας – από μοναξιά και θλίψη. Και σε αυτή την περίπτωση, όμως, οι έρευνες δείχνουν πως το χιούμορ μπορεί να επιδράσει θετικά στην ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων.
Κι αυτό συμβαίνει, διότι το χιούμορ έχει συσχετιστεί με αυξημένη κοινωνική υποστήριξη, οπότε και οι ηλικιωμένοι παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα ευτυχίας.
Καταπολέμηση του στρες
Είναι αρκετά διαδεδομένη πια η αντίληψη, βάσει της οποίας το χιούμορ μπορεί να αποτελέσει έναν εξαιρετικό σύμμαχο στην αντιμετώπιση του στρες – που ταλαιπωρεί τους περισσότερους εξ ημών.
Συγκεκριμένα, μια μελέτη του Abel (2002), εξέτασε στρατηγικές αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων, αξιοποιώντας το χιούμορ. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη αυτή χωρίστηκαν σε ομάδες με ανεπτυγμένη ή χαμηλή αίσθηση του χιούμορ. Εν τέλει, διαπιστώθηκε ότι όσοι ανήκαν στην ομάδα με την ανεπτυγμένη αίσθηση του χιούμορ είχαν χαμηλότερα επίπεδα στρες και άγχους.
Ακόμη, μια ιατρική μελέτη του 2003 από τους Bennett, Zeller, Rosenberg, & McCann, ήρθε να επιβεβαιώσει το παραπάνω αποτέλεσμα ως συμπληρωματική θεραπεία για τους ασθενείς με καρκίνο. Κατά τη διάρκεια της πειραματικής διαδικασίας, οι ασθενείς, αφού παρακολούθησαν ένα αστείο βίντεο, αποκαλύφθηκε ότι διέθεταν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα άγχους.
Η ζωή θέλει χιούμορ και το χιούμορ θέλει μαεστρία
Εν κατακλείδι, η ζωή σπάνια είναι στρωμένη με ροδοπέταλα. Οι καθημερινές προκλήσεις, η ρουτίνα και το στρες καραδοκούν και απειλούν να τραυματίσουν την ψυχική μας υγεία. Αντί, λοιπόν, να πέσουμε στα ζάναξ, θα ήταν προτιμότερο να απελευθερωθούμε από τις συστολές μας και να υιοθετήσουμε μια πιο χαλαρή στάση ζωής.
Ας απεγκλωβιστούμε από τα στενά «καλούπια» και τα «πρέπει» της κοινωνίας, καθώς επίσης και την τάση μας να τα θέλουμε όλα στην εντέλεια. Κάνοντας ένα βήμα πίσω και παίρνοντας μια βαθιά ανάσα, σίγουρα θα ανακαλύψουμε ότι υπάρχουν πολλές καταστάσεις που μπορούμε να διακωμωδήσουμε. Κι αν το καταφέρουμε αυτό να το ενσωματώσουμε στη γενικότερη αντιμετώπισή μας απέναντι στα πράγματα, τότε θα έχουμε επιτύχει κάτι πολύ σημαντικό: Την τέχνη του να πασπαλίζουμε κάθε δυσμενή συνθήκη με χιούμορ.