Λίγα πράγματα μπορούν να συγκριθούν με το αίσθημα απελπισίας που μπορεί να αισθανθεί κανείς στην όψη ενός αγαπημένου του ανθρώπου που υποφέρει.
Όλοι σε αυτές τις στιγμές προσπαθούμε να βρούμε τις κατάλληλες λέξεις, να σχεδιάσουμε ένα πλάνο ή να καθοδηγήσουμε τον αγαπημένο μας μακριά από το σκοτάδι, δείχνοντάς του τον δρόμο. Μακάρι, όμως, τα πράγματα να ήταν τόσο απλά. Περίπου ένας στους τέσσερις ανθρώπους έχει βιώσει κατάθλιψη, έντονη ή ήπιας μορφής, σε κάποια περίοδο στην ζωή του.
Η κατάθλιψη έχει πολλές μορφές, σε άλλους εμφανίζεται σαν αποστροφή προς το φαγητό ή τον ύπνο, κάποιος άλλος μπορεί να έχει έντονα ξεσπάσματα θυμού ή θλίψης ή να είναι ευέξαπτος συνεχώς. Αν προσπαθούσαμε να την φανταστούμε, θα την περιγράφαμε ως «κενότητα» λόγω της έλλειψης αναγνώρισης συναισθημάτων και του κινήτρου για ζωή.
Ακριβώς λόγω της δυσκολίας που υπάρχει στον εντοπισμό της, είναι πολύ πιθανό όλοι μας να έχουμε υπάρξει κοντά σε άτομα που αντιμετωπίζουν κατάθλιψη ή να ήμασταν εμείς αυτό το άτομο. Κρυφή ή φανερή, η κατάθλιψη μπορεί να «χρωματίσει» τις σκέψεις, τα συναισθήματα και την αντίληψή μας για τον κόσμο, ακόμα και τις σχέσεις μας με τους άλλους.
Γι’ αυτό και ο χειρισμός μας, όταν θέλουμε να βοηθήσουμε ένα άτομο που αντιμετωπίζει κατάθλιψη, θα πρέπει να διέπεται από κάποιες αρχές ψυχικής υγείας.
Οι οδηγίες αυτές είναι περισσότερο συναισθηματικής φύσης, με σκοπό το άτομο που αντιμετωπίζει δυσκολίες, να νιώσει ότι «εμπεριέχεται» στο κοινωνικό σύνολο, ότι είναι αποδεκτό και ότι μπορεί να μιλήσει για τα συναισθήματά του ελεύθερα.
Λειτουργούν περισσότερο σαν ένα δίχτυ ασφαλείας παρά σαν μια σανίδα σωτηρίας, και καλό θα ήταν να σημειώσουμε ότι οι θεραπευτικές προσεγγίσεις θα πρέπει να αφήνονται στους επαγγελματίες υγείας και τους ψυχολόγους. Αυτή είναι και η πρώτη συμβουλή.
Αναγνωρίστε τα όριά σας
Η αγάπη για τα αγαπημένα μας πρόσωπα μπορεί να μας ωθήσει στην ένδειξη υπερβολικού ενδιαφέροντος και ζήλου να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα που έχει. Παρά τις καλές μας προθέσεις, τίποτα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με την συνεχή υπενθύμιση.
Ανάλογα και με την προσωπικότητα του πάσχοντα, μπορεί η υπερβολική αγάπη μας να έχει αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που θέλουμε. Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι πάντα μπορούμε να συμβουλευτούμε κάποιον ειδικό και να τον συστήσουμε στον αγαπημένο μας, όταν οι δικές μας δυνάμεις μοιάζουν ανεπαρκείς.
Αποφύγετε το “tough love”
Αν και ορισμένοι ψυχολόγοι προωθούν τη «σκληρή αγάπη» ως θεραπεία για προβλήματα συμπεριφοράς, είναι μια επικίνδυνη προσέγγιση για κάποιον που αντιμετωπίζει έντονη κατάθλιψη. Ας μην χρησιμοποιούμε φράσεις του τύπου «ξεκόλλα» ή «απλώς ξεπέρασέ το» και ας μην ελαχιστοποιούμε τα συναισθήματα του ατόμου.
Το να ισχυριστούμε ότι η συναισθηματική του κατάσταση δεν έχει αξία ή υπόσταση, επειδή δεν υπάρχει αντικειμενική αιτία – π.χ. «Έχεις μια υπέροχη δουλειά και μια οικογένεια που σε αγαπά!» – δεν πρόκειται να τον απαλλάξει από την κατάθλιψη. Αντίθετα, μπορεί να τον απομακρύνει από εμάς λόγω της έλλειψης κατανόησης. Καλό είναι να επικυρώνουμε τα συναισθήματά του ατόμου, αναγνωρίζοντας ότι η κατάθλιψη είναι πραγματική και δύσκολα διαχειρίσιμη.
Επικοινωνήστε εις βάθος
Μια από τις βασικές αρχές της επικοινωνίας είναι ότι η επικοινωνιακή σχέση αποτελείται από δύο μέρη, τον πομπό και τον δεκτή. Μια αποτελεσματική επικοινωνία προωθείται περισσότερο από έναν καλό αποδέκτη, ακροατή, παρά από έναν χαρισματικό ομιλητή, μιας και δεν κάνουμε μονόλογο. Η αρετή της ενεργούς ακρόασης είναι πολύ διαδεδομένη στις μέρες μας γιατί είναι πραγματικά σπάνια.
Είναι σπάνιο φαινόμενο οι άνθρωποι να φαντάζονται τον εαυτό τους στον ρόλο του ομιλητή και να διακατέχονται από την απαιτούμενη ενσυναίσθηση για να αντιληφθούν την ευθραυστότητα της ύπαρξης του Άλλου.
Ξεκινήστε κάνοντας ειλικρινείς ερωτήσεις. Όχι μόνο για το πως νιώθουν στο παρόν, αλλά για τη γενικότερη εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους και την κατάθλιψη. Μπορείτε να ρωτήσετε επίσης, αν το νιώθετε ειλικρινά, τους τρόπους που μπορείτε να βοηθήσετε.
Οργανώστε μαζί νέες δραστηριότητες
Είναι σημαντικό να νιώθει κανείς ότι μια δυσκολία που μπορεί να αντιμετωπίζει σε ψυχολογικό επίπεδο, δεν είναι ικανή για να του στερήσει τις απολαύσεις της καθημερινής ζωής, της επαφής με τους ανθρώπους και με την φύση.
Δυστυχώς, η κατάθλιψη πολλές φορές δημιουργεί στους πάσχοντες διαστρεβλωμένη εικόνα της εξωτερικής και εσωτερικής πραγματικότητας, οδηγώντας σε χάσματα και αδιέξοδα. Η επαφή με τη φύση και τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μας είναι πάντα μια «βασιλική οδός» για την επαφή μας με την πραγματικότητα και με το «Dasein»* της ύπαρξης κατά Heidegger*, το εδώ και τώρα που είναι λυτρωτικό.
Με αφορμή αυτό, θα ήθελα να σημειώσω ότι όταν το άτομο δεν μπορεί να αισθανθεί απόλυτα ζωντανό στο παρόν του, τότε καταφεύγει σε μέρη όπου ήταν κάποτε ζωντανό – ακόμα και αν αυτά τα μέρη είναι γεμάτα τρόμο και δυστυχία, κάτι που μπορεί να φανερώσει κάποιες πτυχές της επανάληψης μοτίβων δυστυχίας, ακόμα και αν αυτά οδηγούν νομοτελειακά σε καταστροφικές συνέπειες.
Τέλος, θεωρώ ότι αξίζει να σημειωθεί μια φράση του καθηγητή ψυχιατρικής του Χάρβαρντ, Μπέσελ Α. βαν ντερ Κολκ, που λέει ότι αν προσπεράσουμε τα εξειδικευμένα συμπτώματα που χρήζουν ψυχιατρικές διαγνώσεις, θα διαπιστώσουμε ότι «σχεδόν όλα τα προβλήματα ψυχικής υγείας σχετίζονται είτε με την αδυναμία δημιουργίας λειτουργικών σχέσεων, είτε με δυσκολίες στη ρύθμιση της διέγερσης», κάτι που φανερώνει την σημαντικότητα των Άλλων στην δημιουργία, αλλά και την θεραπεία ενός ψυχικού νοσήματος.
*Στα γερμανικά: Η ύπαρξη. Επίσης, βασικός όρος στην φιλοσοφία του Heidegger, για την περιγραφή της συνειδητότητας του να ανήκει κανείς στο ανθρώπινο γένος.
*Γερμανός φιλόσοφος. Θεωρείται θεμελιωτής του Υπαρξισμού, ενώ γνωστό είναι και το έργο του στην Φαινομενολογία.