Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μπει, κάποια στιγμή, στη διαδικασία να αμφιβάλλουμε για τον εαυτό μας.
Εντούτοις, όταν αυτές οι στιγμές γίνονται ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο, το λεγόμενο self-sabotage, δύνανται να προκαλέσουν συμπεριφορές, σκέψεις ή πράξεις που υπονομεύουν το μέλλον και την ψυχική μας ισορροπία.
Τι είναι το self-sabotage
To self-sabotage, συνήθως, αναφέρεται σε συμπεριφορές ή μοτίβα σκέψης (συνειδητά ή υποσυνείδητα), που παρεμποδίζουν τους μακροπρόθεσμους στόχους και τη συνολική μας ευημερία. Τέτοιες εμπειρίες μπορεί να εμφανιστούν σε πολλούς τομείς, όπως ο εργασιακός ή ο προσωπικός.
Πώς δημιουργείται το self-sabotage
Η νευροψυχολόγος, Dr. Judy Ho, εξηγεί την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά ως βιολογική αντίδραση. Ενώ, λοιπόν, θέτουμε στόχους, τα επίπεδα της ντοπαμίνης (ο νευροδιαβιβαστής που μας κάνει να νιώθουμε καλά) αυξάνονται. Παρ’ όλα αυτά, όταν καλούμαστε να πραγματοποιήσουμε αυτούς τους στόχους, ο φόβος της αποτυχίας πυροδοτεί συμπεριφορές αποφυγής. Δηλαδή, προκειμένου να αποφύγουμε την ενδεχόμενη “απειλή”, υποσυνείδητα αρχίζουμε να αποφεύγουμε τους στόχους μας.
Συμπεριφορές και σκέψεις που μπορεί να υποδηλώνουν self-sabotage
– Αναβλητικότητα: Συνεχής καθυστέρηση ή αποφυγή σημαντικών εργασιών, ακόμη και όταν είναι σημαντικά.
– Έντονη και συνεχής αυτοκριτική: Η εμπλοκή σε έναν επίμονο εσωτερικό διάλογο που είναι ιδιαίτερα επικριτικός ή υποτιμητικός.
– Απομόνωση: Απομάκρυνση από τους φίλους, την οικογένεια ή τους συναδέλφους, κυρίως σε περιόδους με έντονο άγχος ή πεσμένη διάθεση, καθώς επίσης και άρνηση για βοήθεια και υποστήριξη.
– Τελειομανία: Καθορισμός ανέφικτων στόχων και έλλειψη ικανοποιήσης στην περίπτωση που μια κατάσταση δεν είναι “τέλεια”. Πράττοντας με αυτή τη λογική, μπορεί να μένουν πολλές αρμοδιότητες ανολοκλήρωτες ή να καθυστερεί σημαντικά η υλοποίησή τους, καθώς πάντα θα υπάρχει ένα ψεγάδι.
– Αποφυγή απέναντι στην κριτική: Υιοθέτηση αμυντικής στάσης κάθε φορά που δεχόμαστε αξιολόγηση από κάποιο άτομο – ακόμη κι αν είναι καλοπροέραιτη και εποικοδομητική.
Τρόποι αντιμετώπισης
Παρατήρηση
Με ποια μορφή εμφανίζεται το self-sabotage; Πώς επηρεάζει; Αναβάλλονται υποχρεώσεις μέχρι την τελευταία στιγμή; Είναι έντονο το κλίμα με συνεργάτες, φίλους ή/και τη σχέση, χωρίς να έχει συμβεί κάτι ιδιαίτερο; Τα παραπάνω μπορεί να ξεδιαλύνει η παρακάτω πρόταση: “Θέλω να πετύχω (στόχο), αλλά συνεχίζω να κάνω (συμπεριφορά) ή συνεχίζω να σκέφτομαι (σκέψη)”.
Αναζήτηση πιθανών αιτιών
Η συμβολή ενός ειδικού είναι πάντα καταλυτική σε τέτοιες συνθήκες. Μέσω της ψυχοθεραπείας, ενεργοποιείται μια εκ βάθρων εσωτερική αναζήτηση, ούτως ώστε να βρεθούν τα αίτια που δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για το self-sabotage, ενώ παράλληλα προσφέρεται εξατομικευμένη βοήθεια στη διαχείριση του ζητήματος.
Για παράδειγμα, είναι συχνό φαινόμενο, η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά να πηγάζει από το άγχος. Αναλυτικότερα, άτομα τα οποία έχουν αυξημένο άγχος ίσως αποφεύγουν να είναι συνεπή, προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους. Και αυτό, διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος τυχόν αρνητικών συνεπειών.
Καταγράφοντας τις σκέψεις
Αν και η αντίληψη των προσωπικών μοτίβων αποτελεί περίπλοκο θέμα, μια εξαιρετική λύση είναι η καταγραφή ημερολογίου. Καθώς τίθενται επί τάπητος οι στόχοι αυτό συνεπάγεται παρατήρηση του εαυτού, αναφορικά με τους παράγοντες που προκαλούν επαναλαμβανόμενη δυσφορία.
Δρώντας βάσει σχεδίου
Αφού εντοπιστούν τα πρότυπα συμπεριφοράς που θέλετε να θέσετε προς αλλαγή, φυσικό επακόλουθο είναι η δόμηση ενός σχεδίου υλοποίησης. Η εφαρμογή του σχεδίου αποτελεί κρίσιμο βήμα, καθώς η αναβλητικότητα συχνά αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.
Επομένως, όταν τεθεί σε εφαρμογή το σχέδιο, θα διευκολυνθεί η κατεύθυνση ως προς την πραγμάτωση των στόχων. Έτσι, πιθανότατα, θα μειωθεί ο φόβος ή το άγχος, επιδρώντας θετικά στη θωράκιση του εαυτού μέσα από την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης.
Επικοινωνία & δημιουργία υποστηρικτικού δικτύου
Η τελευταία πρόταση είναι η πιο απλή, αλλά και ταυτόχρονα, για ορισμένους, η πιο σύνθετη. Πολλοί από τους ανθρώπους που αυτό-σαμποτάρονται, θα προσπαθήσουν πολύ ώστε να μην γίνει αντιληπτό από τον περίγυρό τους πως αγχώνονται, φοβούνται ή πως αντιμετωπίζουν κάποιες ανασφάλειες.
Ωστόσο, η επικοινωνία, ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να έχει πολλά απροσδόκητα ωφέλη. Κατ’ αρχάς, η εξωτερίκευση ενός φόβου συνδέεται με την αντίληψή του γι’ αυτό που πραγματικά είναι, χωρίς να γιγαντώνεται στο μυαλό μας. Επιπλέον, το να μοιραζόμαστε τους στόχους και τις προσδοκίες μας με τα κοντινά πρόσωπα είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς τους προσφέρεται έτσι η δυνατότητα να μας υποστηρίξουν.
Αν μη τι άλλο, το self-sabotage επηρεάζει την ψυχική μας ευημερία και συχνά είναι αντίθετο με τις επιθυμίες, τα όνειρα και τις αξίες μας.
Τέτοια μοτίβα μπορούν να μειωθούν, παρακολουθώντας τις συμπεριφορές, τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις για τον εαυτό μας και προσπαθώντας να τα ξεπεράσουμε. Όταν εντοπιστεί η γεννεσιουργός αιτία του self-sabotage, καθίσταται εφικτή η υιοθέτηση υγιών συμπεριφορών, οι οποίες θα συμβάλλουν στην επίτευξη των προσδοκιών μας.