Το ΝΑΤΟ… για αρχάριους
Την περίοδο 20 με 26 Φεβρουαρίου τα google searches σχετικά με το ΝΑΤΟ στην Ελλάδα εκτοξεύτηκαν. Από τότε μέχρι και σήμερα παραμένουν σε υψηλά επίπεδα με ανθρώπους καθημερινά να google-άρουν “τι είναι το ΝΑΤΟ”. Σίγουρα ο πόλεμος στην Ουκρανία που ακόμη μαίνεται είναι ο βασικός λόγος πίσω από τα τόσα google searches, αλλά είναι μόνο αυτό; Ισως μαρτυρά και ένα γενικότερο ενδιαφέρον του ελληνικού κοινού να καταλάβει τι ακριβώς είναι το ΝΑΤΟ, τι σκοπούς έχει στον σύγχρονο κόσμο και γιατί ασχολούμαστε μαζί του κάθε φορά που ξεσπάει ένας πόλεμος;
Τα πρώτα χρόνια
Το ΝΑΤΟ, ή αλλιώς Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου, είναι μια πολιτική και στρατιωτική συμμαχία. Ιδρύθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1949, με σκοπό να διατηρήσει την ειρήνη που μόλις είχε επιτευχθεί στην Ευρώπη και να προωθήσει την συνεργασία και την ελευθερία ανάμεσα στα κράτη μέλη του.
Αυτά αρχικά ήταν 12 και συγκεκριμένα οι ΗΠΑ, το Βέλγιο, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Δανία, η Ισλανδία, η Ιταλία, ο Καναδάς, το Λουξεμβούργο, η Νορβηγία, η Πορτογαλία και η Ολλανδία. Βέβαια, αυτές οι χώρες ήθελαν να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα απέναντι στον νέο μεγάλο εχθρό της εποχής, την Σοβιετική Ένωση. Έτσι, το ΝΑΤΟ έγινε o ένας από τους δύο αντιπάλους συνασπισμούς του Ψυχρού Πολέμου, με τον δεύτερο να είναι το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, ενός στρατιωτικού συνασπισμού που επηρέαζε η Ε.Σ.Σ.Δ.
Αρχικός σκοπός του ΝΑΤΟ λοιπόν ήταν να περιορίσει την Σοβιετική Ένωση και την ναζιστική ιδεολογία έτσι ώστε να φέρει κοντά τα ευρωπαϊκά κράτη και λαούς με σκοπό να αποτραπούν νέες συγκρούσεις την επαύριο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Βασική αρχή του ΝΑΤΟ είναι αυτή της συλλογικής άμυνας. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι εάν μια χώρα εκτός ΝΑΤΟ επιτεθεί σε μια χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, θα είναι σαν να κηρύττει πόλεμο σε ολόκληρη την συμμαχία. Να σημειωθεί ότι η συμμαχία δεν έχει δικό της ξεχωριστό στρατό, αλλά εάν χρειαστεί μαζεύει στρατιωτικές δυνάμεις και εφόδια από όλα τα κράτη μέλη. Αυτά με την σειρά τους υποχρεούνται να δίνουν ένα ποσοστό του ΑΕΠ τους – το σύνολο των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια χώρα για μια περίοδο – για τις ανάγκες της συμμαχίας.
Εξ’ αρχής το ΝΑΤΟ επέτρεψε και σε άλλα κράτη να ενταχθούν σε αυτό, αν συμφωνούσαν όλα τα μέλη του. Εδώ είναι που αρχίζουν τα προβλήματα, τα οποία μας συνοδεύουν ακόμα και σήμερα.
Τέλος εποχής
Όταν το 1991 κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση και σταμάτησε ο Ψυχρός Πόλεμος, ουσιαστικά έπαψε να υπάρχει και ο λόγος ύπαρξης του ΝΑΤΟ. Όμως, η συμμαχία ήταν ακόμα ισχυρή και μάλιστα επεκτάθηκε προς τα ανατολικά, εντάσσοντας χώρες που ήταν πρώην μέλη της Σοβιετικής Ένωσης – του μέχρι πρότινος εχθρού δηλαδή. Ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας (1991-1999) έφερε στο προσκήνιο και πάλι το ΝΑΤΟ. Τότε η συμμαχία πρωτοπόρησε, αφού διέπραξε την πρώτη εισβολή σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Συγκεκριμένα, με πρωτοβουλία των ΗΠΑ, βομβάρδισε πόλεις της Γιουγκοσλαβίας, και κυρίως το Βελιγράδι, με πρόσχημα την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον πρόεδρο της Γιουγκοσλαβίας, Μιλόσεβιτς – sounds familiar?
Επειδή όμως όλα αυτά ίσως φαίνονται κάπως πολύπλοκα, ας προσπαθήσουμε να τα απλοποιήσουμε. Ουσιαστικά, μια συμμαχία που ιδρύθηκε με σκοπό την προστασία της Ευρώπης και του δυτικού κόσμου από την σοβιετική απειλή, βομβάρδισε εν έτει 1999 μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα σκοτώνοντας και τραυματίζοντας αμάχους. Είναι, ομολογουμένως, μία (από τις πολλές) μελανές στιγμές στην ιστορία του ΝΑΤΟ. Από τότε έχει κάνει και άλλες “ανθρωπιστικές παρεμβάσεις” στο Αφγανιστάν, στην Λιβύη και αλλού.
Και σήμερα;
Σήμερα το ΝΑΤΟ αριθμεί 30 μέλη. Τα τελευταία 20 περίπου χρόνια επεκτείνεται προς την ανατολική Ευρώπη και έχει εντάξει πολλά κράτη που παλαιότερα στήριζαν την Σοβιετική Ένωση. Αυτή η εξέλιξη δεν αρέσει καθόλου στη Ρωσία, η οποία νιώθει πως απειλείται εάν το ΝΑΤΟ πλησιάζει τα σύνορά της. Μην ξεχνάμε ότι αρχικός σκοπός της συμμαχίας ήταν να καταπολεμήσει την Σοβιετική Ένωση, τον (περίπου) πρόγονο της σημερινής Ρωσίας.
Και επειδή στην Ρωσία δεν άρεσε καθόλου η στενή σχέση που ανέπτυξε η Ουκρανία με το ΝΑΤΟ, και την Δύση γενικότερα, επέλεξε την εισβολή για να την αναγκάσει να απομακρυνθεί από αυτή. Είναι λοιπόν καθοριστικής σημασίας ο ρόλος του ΝΑΤΟ στην υπόθεση του πολέμου της Ουκρανίας και να γιατί εκτοξεύθηκαν και τα google searches στην χώρα μας. Το ΝΑΤΟ επηρεάζει την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ιστορία από την δημιουργία του.
Έχει παρέμβει σε κάποιους πολέμους και έχει προκαλέσει άλλους, εκπροσωπώντας κυρίως τα συμφέροντα της μεγαλύτερης στρατιωτικής δύναμης στο εσωτερικό του, των ΗΠΑ. Είναι σημαντικό για τους λαούς όλου του κόσμου να γνωρίσουν την ιστορία και τον ρόλο του ΝΑΤΟ στον σύγχρονο κόσμο και να διδαχθούν από αυτά.