Αν κάτι σου μαθαίνει η έκθεση στο ίντερνετ, είναι πως κινδυνεύεις άμεσα από τα πολυάριθμα προβλήματα υγείας που μέχρι πρότινος δεν γνώριζες ότι έχεις. Άγνωστοι με διέγνωσαν με νευρική ανορεξία, αυτοάνοσα νοσήματα, αυτισμό και καρδιοπάθεια και αυτό δεν πήγε και πολύ καλά.
Φέτος το καλοκαίρι, ενώ ήμουν διακοπές, έλαβα ένα προσωπικό μήνυμα, στο οποίο ένας γυμναστής με συμβούλευε να κοιτάξω την καρδιά μου, γιατί όπως είπε «αναπνέω παράξενα». Το μήνυμα αυτό ήρθε να συμπληρώσει ένα βουνό μηνυμάτων που λαμβάνω κατά καιρούς σαν content creator, τα οποία με παροτρύνουν να προσέξω την υγεία μου, γιατί όπως λένε φαίνομαι υποτονική, κουρασμένη, άλλες φορές πρησμένη, ενώ φυσικά όλα πάντα καταλήγουν στο ότι έχω κάποιο πρόβλημα υγείας που σχετίζεται με τα λίγα – σύμφωνα με εκείνους/ες – κιλά μου.
Σχόλια περί νευρικής ανορεξίας έχει κληθεί να αντιμετωπίσει κάθε άτομο σε αυτό τον κόσμο που έχει λιγότερα κιλά από αυτά που τα κοινωνικά πρότυπα ορίζουν ως φυσιολογικά. Στην πραγματικότητα, η νευρική ανορεξία είναι μια διατροφική διαταραχή και ψυχική νόσος, όπου η διαστρεβλωμένη εικόνα για το σώμα του ασθενούς οδηγεί σε μειωμένη πρόσληψη τροφής και σε κάποιες περιπτώσεις – όχι πάντα – σε σημαντική απώλεια βάρους. Υπάρχουν, ωστόσο, ασθενείς με νευρική ανορεξία, των οποίων τα κιλά βρίσκονται εντός των «φυσιολογικών ορίων».
Είναι γνωστό, άλλωστε, πως ο Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI), στον οποίο στηρίζονταν οι γιατροί για πολλά χρόνια προκειμένου να διαγνώσουν νόσους που σχετίζονται με το βάρος, έχει θεωρηθεί αναξιόπιστος και παρωχημένος, αφού δεν λαμβάνει υπόψη το φύλο, τους μύες, το λίπος, την οστική πυκνότητα και άλλους παράγοντες. Θεωρείται, επομένως, ακατάλληλος σαν αποκλειστικό μέσο για την διάγνωση διατροφικών διαταραχών όπως επίσης και της παχυσαρκίας. Άρα το επιχείρημα που χρησιμοποιούν πολλοί/ές πως η εικόνα είναι αρκετή για να διαγνώσεις μια ασθένεια σχετιζόμενη με το βάρος, αυτομάτως και επιστημονικώς καταρρίπτεται.
Ακόμα όμως αν κάποιος/α που ακολουθούμε στα Social Media και που δεν γνωρίζουμε προσωπικά, έχει κάποιο σύμπτωμα που δικαιολογημένα κινεί τις υποψίες μας, το να τον παροτρύνουμε να προσέξει την υγεία του μπορεί να είναι ωφέλιμο μόνο σε εξαιρετικά σπάνια περιπτώσεις.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση του Alex Griswold, ενός χρήστη του TikTok, που όταν ανέβασε ένα κωμικό βιντεάκι, στο οποίο φαινόταν η πλάτη του, έλαβε δύο σχόλια που τον παρότρυναν να πάει στο γιατρό για να ελέγξει μια ύποπτη – όπως είπαν – ελιά του. Τελικά, αποδείχτηκε πως η ελιά του ήταν πράγματι καρκινική, την αφαίρεσε νωρίς ενώ όπως είπε «χρωστάει την ζωή του σε δύο αγνώστους».
Κακή διάγνωση και αρρωστοφοβία
Δυστυχώς, καθημερινά, οι ιατρικές διαγνώσεις του διαδικτύου γίνονται ως επί το πλείστον από αδαή άτομα που συγκρίνουν ένα σύμπτωμα με το σύμπτωμα που είχε κάποιο συγγενικό τους πρόσωπο, υπεραπλουστεύουν καταστάσεις, αγνοούν σημαντικούς παράγοντες και τελικά ενώ έχουν καλές προθέσεις, κάνουν μεγαλύτερο κακό, ιδίως όταν απευθύνονται σε άτομα με άγχος, όπως εγώ.
Μηνύματα όπως «Οι ιδρωμένες παλάμες σου είναι πιθανότατα ένδειξη αυτοάνοσου νοσήματος», «Μάλλον είσαι στο φάσμα του αυτισμού για να μιλάς με αυτό τον τρόπο» για κάποιον/α μπορούν να φανούν αδιάφορα, για ένα αγχώδες άτομο ωστόσο, μπορούν να πυροδοτήσουν κύματα πανικού.
Στην δική μου περίπτωση, το σχόλιο περί καρδιακού προβλήματος με οδήγησε στην καρδιολόγο, η οποία με διαβεβαίωσε πως η καρδιά μου είναι υγιής. Ένα άτομο, όμως, με αρρωστοφοβία, είναι πιθανό να μην καθησυχαστεί ούτε όταν ο/η γιατρός το σιγουρεύσει πως όλα είναι εντάξει.
Η αρρωστοφοβία, ή αλλιώς υποχονδρίαση, προκαλεί αδικαιολόγητο φόβο στο άτομο που την βιώνει με αποτέλεσμα να παρατηρεί συνεχώς το σώμα του, να προβαίνει πολύ συχνά σε εξετάσεις, να μεταφράζει οτιδήποτε νιώθει σε απειλητική για τη ζωή ασθένεια, να μην πιστεύει τους γιατρούς με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται η ποιότητα της ζωής του. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο, κουραστικό και εξαιρετικά επίπονο.
Ο δρ. Google μπήκε για τα καλά στην ζωή μας και ανέλαβε τα καθήκοντα γιατρού ήδη από τότε που αρχίσαμε όλοι να χρησιμοποιούμε εντατικά το διαδίκτυο. Παρόλο που οι πραγματικοί γιατροί συστήνουν να μην ψάχνουμε τα συμπτώματά μας σε μηχανές αναζήτησης, είναι ένας πειρασμός στον οποίο πολλοί/ές μπαίνουμε κατά καιρούς.
Ταυτόχρονα, η πανδημία και η αβεβαιότητα που συνόδευσε την παγκόσμια απειλή ενός νέου ιού, ώθησαν πολλά άτομα στο να ψάχνουν γρήγορες απαντήσεις οπουδήποτε, χωρίς να υπολογίζουν την αναξιοπιστία των όσων γράφονταν και δίνοντας τελικά ώθηση στην αναπαραγωγή αμέτρητων θεωριών συνωμοσίας σχετιζόμενων με την υγεία.
Η αυτοδιάγνωση βλάπτει σοβαρά την υγεία
Έρευνες δείχνουν πως το 89% των ασθενών αναζητούν στο διαδίκτυο τα συμπτώματά τους, πριν επισκεφθούν τον/ην γιατρό τους. Αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν «cyberchondria», δηλαδή η επαναλαμβανόμενη αναζήτηση κοινών συμπτωμάτων που οδηγεί τελικά σε αβάσιμη κλιμάκωση της ανησυχίας σχετικά με την υγεία, προβληματίζει, αφού δυσχεραίνει την δουλειά των γιατρών και ενδέχεται να επηρεάσει την ικανότητα τους να καταλήξουν σε σωστή διάγνωση.
Εκτός από το περιττό άγχος που μπορεί να αποκτήσει ένα υγιές άτομο μετά το «γκουγκλάρισμα», κάποιος/α με σοβαρό πρόβλημα υγείας ενδέχεται να αποκτήσει ψευδή επιβεβαίωση από την ιντερνετική αναζήτηση και να θεωρήσει πως ένα σύμπτωμα είναι ασήμαντο, και τελικά να χάσει πολύτιμο χρόνο στη διάγνωση του προβλήματός του.
H αυτοδιαγνωστική κουλτούρα του διαδικτύου αποτελεί δίκοπο μαχαίρι. Παρόλο που η ανοιχτή συζήτηση γύρω από θέματα σωματικής και ψυχικής υγείας δίνει χώρο για ευαισθητοποίηση και μεγαλύτερη κατανόηση γύρω από αυτά, αν δεν είμαστε προσεκτικοί μπορεί να θέσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους σε κίνδυνο.
Ακόμα και με ένα μόνο σχόλιο που αφήνουμε «για το καλό τους».