Η διαισθητική διατροφή ενθαρρύνει την υγιή σχέση με το φαγητό, τον επαναπροσδιορισμό της απόλαυσης και την απελευθέρωση από την κουλτούρα της δίαιτας.
Αν δεν έχεις ξανακούσει για το intuitive eating (διαισθητική διατροφή) να σου πω πως πρόκειται για μια διατροφική προσέγγιση που δίνει προτεραιότητα στα εσωτερικά σήματα του σώματος για την επιλογή της ποσότητας και ποιότητας της τροφής (πείνα, κορεσμός, απόλαυση). Μπορούν, λοιπόν, να “παντρευτούν” διαισθητική διατροφή και βιγκανισμός; Γιατί όχι; Ένας vegan απλά επιλέγει να απέχει από τα ζωικά προϊόντα.
Τρία είναι τα βασικά κίνητρα που ωθούν ένα άτομο στο βιγκανισμό:
1. Η αντίθετη στάση απέναντι στην εκμετάλλευση των ζώων.
2. Η μείωση του αποτυπώματος άνθρακα και η προστασία του περιβάλλοντος.
3. Η επίτευξη της καλύτερης σωματικής υγείας.
Το πραγματικό ερώτημα που μας απασχολεί είναι το κατά πόσο η υιοθέτηση μιας vegan διατροφής κρύβει πίσω της μια διαταραγμένη σχέση με το φαγητό.
Τι λέει η επιστήμη;
Η βιβλιογραφία συνδέει τη χορτοφαγική και vegan διατροφή με χαμηλότερο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, καλύτερους δείκτες υγείας και χαμηλότερη θνησιμότητα από κάθε νόσο.
Βέβαια, όταν διερευνάται η σχέση μεταξύ χορτοφαγίας και διαταραχών λήψης τροφής, φωτίζεται μια σχέση που καθόλου δεν πρέπει να αγνοήσουμε, που αφορά πιο ειδικά τη διαταραχή που ονομάζεται “νευρογενής ορθορεξία”.
Όταν μιλάμε για ορθορεξία αναφερόμαστε στη διατροφική διαταραχή κατά την οποία το άτομο εστιάζει εμμονικά στην υγιεινή διατροφή όπως αυτή ορίζεται από κάποια διατροφική θεωρία. Οι διατροφικοί περιορισμοί κλιμακώνονται με την πάροδο του χρόνου και μπορεί να περιλαμβάνουν την εξάλειψη ολόκληρων ομάδων τροφίμων ή/και, προοδευτικά, πιο σοβαρούς «καθαρισμούς» που θεωρούνται εξαγνιστικοί ή αποτοξινωτικοί, βλ. νηστεία, water fasting, φρουτοφαγία κτλ.
Η παραβίαση των διατροφικών κανόνων προκαλεί συναισθηματική δυσφορία και υπερβολικό φόβο για ασθένεια. Η απώλεια βάρους μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα διατροφικών επιλογών, αλλά δεν είναι ο πρωταρχικός στόχος. H επιθυμία για απώλεια βάρους απουσιάζει, κρύβεται ή υποτάσσεται στον ιδεασμό για υγιεινή διατροφή.
Τι σχέση έχει ο βιγκανισμός με την ορθορεξία;
Οι χορτοφαγικές δίαιτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να νομιμοποιήσουν την αποφυγή ομάδων τροφίμων, να διευκολύνουν τον συνεχή περιορισμό και να συγκαλύψουν περιοριστικά διατροφικά πρότυπα που στοχεύουν στον έλεγχο του βάρους, με έναν κοινωνικά αποδεκτό τρόπο.
Η βιβλιογραφία δείχνει πως τόσο γυναίκες όσο και άντρες που υιοθετούν χορτοφαγική διατροφή, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν διαταραγμένες διατροφικές συμπεριφορές, σε σχέση με άτομα που καταναλώνουν κρέας.
Τα αλληλοεπικαλυπτόμενα χαρακτηριστικά της χορτοφαγικής (vegetarian & vegan) διατροφής με την ορθορεξία φαίνονται στην παρακάτω λίστα.
-Χορτοφαγική διατροφή
Ενασχόληση με την κατανάλωση γευμάτων χωρίς ζωικά προϊόντα (κυρίως με ηθικά κίνητρα)
-Ομοιότητες
- Κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών (θρεπτικά πυκνών, συχνά βιολογικών)
- Θέματα σχετιζόμενα με το φαγητό αποτελούν σημαντικό τομέα της ζωής
- Έμφαση στην ποιότητα της προσλαμβανόμενης τροφής
- Μείωση της προσλαμβανόμενης τροφής, βάσει συγκεκριμένων διατροφικών κανόνων
- Διατροφικοί κανόνες που προσδιορίζουν ποιες τροφές επιτρέπονται και ποιες απαγορεύονται
- Άκαμπτοι διατροφικοί κανόνες και ανικανότητα ευελιξίας στις διατροφικές συνήθειες
-Νευρογενής ορθορεξία
Ενασχόληση με την κατανάλωση υγιεινών, ακατέργαστων, “καθαρών” τροφών (βασικός στόχος: Η υγεία)
Tips για να “παντρευτούν” διαισθητική διατροφή και βιγκανισμός
- Ξεφορτώσου τη νοοτροπία της δίαιτας, plant-based ή μη
Η vegan διατροφή δεν είναι μια δίαιτα απώλειας βάρους. Η υιοθέτηση μιας χορτοφαγικής διατροφής με σκοπό την απώλεια βάρους την κάνει μη βιώσιμη και αποσπά την προσοχή από τα άλλα οφέλη της, στο περιβάλλον και το animal welfare.
Οι δίαιτες σπάνια δουλεύουν, ανεξάρτητα από το αν περιέχουν ζωικά προϊόντα ή όχι, και μπορούν να δηλητηριάσουν τη σχέση με το φαγητό. Η κουλτούρα της δίαιτας είναι παντού, δυστυχώς και μέσα στην vegan κοινότητα.
- Χορτοφαγική διατροφή δεν σημαίνει “καθαρή” διατροφή
Δεν υπάρχει πιο συγκαλυμμένη ορθορεξία από το “clean eating”. Όπως έχουμε πει και σε προηγούμενο άρθρο (βρες το εδώ) μια προσέγγιση 80/20 στη διατροφή, που περιλαμβάνει όλες τις τροφές και ενθαρρύνει τη διατροφική ελευθερία, μπορεί να είναι ευεργετική για την υγεία, σωματική και ψυχική.
Μία vegan διατροφή δε χρειάζεται να είναι low-fat, low-carb, sugar-free, oil-free, gluten-free, ωμοφαγική ή να αποτελείται αποκλειστικά από ακατέργαστες τροφές. Οι περιορισμοί οδηγούν μόνο σε λαχτάρα για τις απαγορευμένες τροφές, ακολουθούμενη από υπερφαγία και ενοχές. Δώσε στον εαυτό σου άνευ όρων άδεια να τρώει όλα τα (vegan) τρόφιμα.
Απόλαυσε ποικιλία από vegan προϊόντα και μη φοβάσαι να συμπεριλάβεις τροφές που απολαμβάνεις (εναλλακτικές κρέατος/τυριού ή το εκάστοτε junk food). Η άρση των περιορισμών μπορεί να κάνει μια vegan διατροφή πιο συναρπαστική, πιο βολική και εν τέλει πιο βιώσιμη μακροπρόθεσμα.
- Σεβάσου το πως αισθάνεσαι (άκου το αίσθημα πείνας και κορεσμού σου)
Αυτό αποτελεί θεμέλια αρχή της διαισθητικής διατροφής
Για να γίνει αυτό, είναι σημαντικό να αποτινάξεις τη νοοτροπία της δίαιτας, ώστε να δώσεις προτεραιότητα στις ανάγκες του σώματος και όχι στο τι νομίζεις ότι είναι “σωστό”. Ο βαθμός δυσκολίας μπορεί να είναι υψηλότερος αν έχεις ταλαιπωρηθεί με δίαιτες στο παρελθόν.
- Τίμησε την υγεία σου με μια ευγενική για το σώμα σου διατροφή
Μία από τις μεγαλύτερες παρανοήσεις σχετικά με τη διαισθητική διατροφή είναι ότι αγνοεί τη φροντίδα της υγείας. Η απομάκρυνση από τη ζυγαριά και τους αυστηρούς διατροφικούς κανόνες δεν αμελεί την υγεία, απλά αφήνει ελεύθερο χώρο για την καλλιέργεια μιας υγιούς σχέσης με το φαγητό και επιτρέπει την υιοθέτηση καλών συνηθειών με έναν τρόπο που είναι πραγματικά βιώσιμος.
Κατανάλωσε ποικιλία φυτικών τροφών και φρόντισε για τη λήψη των συμπληρωμάτων που χρειάζεσαι (συνήθη απαραίτητα συμπληρώματα στη vegan διατροφή; Β12, vitamin D, DHA, ιώδιο). Αν το έχεις ανάγκη, συμβουλέψου έναν non-diet διαιτολόγο, εξειδικευμένο στην vegan διατροφή.
Διαισθητική διατροφή και βιγκανισμός: Τα συμπεράσματα
Η απάντηση στο αν μπορεί ο βιγκανισμός να συνυπάρξει με το intuitive eating, η απάντηση είναι ναι! Προϋπόθεση είναι η vegan διατροφή να μην αντιμετωπιστεί ως “δίαιτα”.
Αφενός για να μην απομακρυνθεί το focus από το βασικό κίνητρο του vegan τρόπου ζωής, που είναι η ευζωία των ζώων και αφετέρου για να μην καλλιεργηθεί μια διαταραγμένη σχέση με το φαγητό ή στίγμα βάρους, σε ένα κίνημα που, στον πυρήνα του, αφορά την απελευθέρωση και τα ίσα δικαιώματα.
Γράφει η Έρικα Νταουτίδου, Msc (Κλινική Διατροφολόγος / Διαιτολόγος)