Από την πρώτη κιόλας ημέρα που ερχόμαστε στον κόσμο, οι πρώτες μας προσλαμβάνουσες προέρχονται από τους γονείς μας.
Μέσα από τα μάτια τους μαθαίνουμε να βλέπουμε τη ζωή, μιμούμενοι τις συμπεριφορές τους και ενστερνιζόμενοι τις αξίες τους. Γι’ αυτό και η επίδραση των συμπεριφορών, των πεποιθήσεων και των λαθών τους σ’ εμάς είναι αδιαμφισβήτητη. Στην ψυχολογία, υπάρχουν πολλές θεωρίες για την ανάπτυξη των παιδιών από τη βρεφική ηλικία μέχρι την εφηβεία. Σύμφωνα με τις περισσότερες από αυτές, η ανάπτυξη του ψυχισμού ενός παιδιού ολοκληρώνεται μέχρι την ηλικία των 12 ετών, στην πρώιμη εφηβεία.
Ιδιαίτερα η συμβολή των Sigmund Freud, Erik Erikson, Jean Piaget και Lev Vygotsky στην κατανόηση της ανάπτυξης και της συμπεριφοράς των παιδιών, καθώς και του καθοριστικού γονεϊκού ρόλου καθ’ όλη τη διάρκεια, είναι κάτι παραπάνω από πολύτιμη.
Ο κύκλος των διαγενεακών προτύπων συμπεριφοράς
Τα διαγενεακά πρότυπα αντικατοπτρίζουν συμπεριφορές, πεποιθήσεις και μηχανισμούς αντιμετώπισης που μεταφέρονται και επαναλαμβάνονται από τη μια γενιά στην άλλη. Αυτά τα πρότυπα μπορεί να περιλαμβάνουν στιλ επικοινωνίας, πρακτικές γονικής μέριμνας, συναισθηματικές εκφράσεις και στάσεις απέναντι στις σχέσεις, τα χρήματα και την επιτυχία. Μπορεί να είναι τόσο θετικά όσο και αρνητικά, αλλά είναι τα αρνητικά πρότυπα που συχνά οδηγούν στην αναζήτηση αλλαγής.
Ένας από τους λόγους που αυτά τα μοτίβα επαναλαμβάνονται, είναι ότι τα παιδιά τείνουν να μοντελοποιούν τις συμπεριφορές των γονιών τους. Εάν ένα παιδί μεγαλώσει σε ένα σπίτι όπου οι συγκρούσεις αντιμετωπίζονται επιθετικά, μπορεί να υιοθετήσουν αυτή τη συμπεριφορά στις δικές τους σχέσεις. Ομοίως, εάν ένας γονέας κουβαλάει κάποιο συναισθηματικό τραύμα που δεν έχει αντιμετωπιστεί, αυτό μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που αλληλεπιδρά με τα παιδιά του, διαιωνίζοντας ακούσια έναν φαύλο κύκλο πόνου.
Τα λάθη των γονιών και ο αντίκτυπός τους
Η επιρροή των διαγενεακών προτύπων μπορεί να είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτή, αλλά διαμορφώνει τις πεποιθήσεις που έχουμε για τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας. Για παράδειγμα, εάν οι γονείς ενός ατόμου πάλεψαν με οικονομικά ζητήματα και του ενστάλαξαν την πεποίθηση ότι τα χρήματα είναι λιγοστά και δύσκολο να αποκτηθούν, το άτομο μπορεί ασυνείδητα να σαμποτάρει την οικονομική του επιτυχία, πιστεύοντας ότι η ευημερία είναι απρόσιτη.
Επιπλέον, τα συναισθηματικά μοτίβα παίζουν συχνά σημαντικό ρόλο. Εάν ένας γονέας ήταν συναισθηματικά απόμακρος ή είχε θέματα διαχείρισης θυμού, το παιδί μπορεί να θεωρήσει δύσκολη ή ακατόρθωτη τη δημιουργία υγιών συναισθηματικών δεσμών αργότερα στη ζωή. Αυτά τα μοτίβα μπορούν να ριζώσουν βαθιά και να επηρεάσουν τις σχέσεις μας με τους συντρόφους, τους φίλους, ακόμα και με τα ίδια μας τα παιδιά.
Απαλλαγή από μοτίβα και λάθη γονιών
Αν και μπορεί να φαίνεται τρομακτική η διαφυγή από το τέλμα των διαγενεακών προτύπων, είναι εφικτή – με ενδοσκόπηση, προθυμία για αλλαγή και επαγγελματική υποστήριξη. Ακολουθούν ορισμένες στρατηγικές που μπορούν να φανούν χρήσιμες σε αυτό το ταξίδι:
Αυτοστοχασμός
Ξεκινήστε εξετάζοντας τις δικές σας πεποιθήσεις, στάσεις και συμπεριφορές. Προσδιορίστε μοτίβα που μπορεί να προήλθαν από τα λάθη των γονιών σας. Η κατανόηση του πως αυτά τα μοτίβα επηρεάζουν τη ζωή σας, είναι το πρώτο βήμα προς την αλλαγή.
Αναζητήστε βοήθεια
Εάν θεωρείτε ότι είναι δύσκολο να αναγνωρίσετε ή να απελευθερωθείτε από τα διαγενεακά πρότυπα, η αναζήτηση της καθοδήγησης ενός θεραπευτή ή ψυχολόγου μπορεί να είναι απίστευτα ωφέλιμη. Μπορούν να σας βοηθήσουν να εξερευνήσετε ανεπίλυτα ζητήματα και να αναπτύξετε πιο υγιείς μηχανισμούς αντιμετώπισης.
Επιλέξτε διαφορετικές απαντήσεις
Μόλις αναγνωρίσετε ένα πρότυπο που θέλετε να αλλάξετε, επιλέξτε συνειδητά μια διαφορετική απάντηση ή συμπεριφορά. Για παράδειγμα, εάν έχετε την τάση να αντιδράτε επιθετικά κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, εργαστείτε για την υιοθέτηση πιο υγιών δεξιοτήτων επικοινωνίας.
Καθιέρωση ορίων
Ο καθορισμός ορίων με τα μέλη της οικογένειας μπορεί να είναι δύσκολος, αλλά θεωρείται απαραίτητος για να σπάσει τα επιβλαβή πρότυπα. Σας επιτρέπει να προστατεύσετε την ψυχική και συναισθηματική σας ευεξία, ενώ παράλληλα δημιουργείτε χώρο για προσωπική ανάπτυξη.
Αγκαλιάστε την αλλαγή και την ανάπτυξη
Κατανοήστε ότι η αλλαγή απαιτεί χρόνο και προσπάθεια. Να είστε υπομονετικοί με τον εαυτό σας και να γιορτάσετε την πρόοδο που κάνετε στην πορεία. Αγκαλιάστε την προσωπική ανάπτυξη ως ένα ταξίδι εφ’ όρου ζωής.
Η απελευθέρωση από τα λάθη των γονιών μας και τα διαγενεακά πρότυπα είναι μια προκλητική αλλά ικανοποιητική διαδικασία
Αναγνωρίζοντας αυτά τα μοτίβα και τον αντίκτυπό τους στη ζωή μας, μπορούμε να ξεκινήσουμε το ταξίδι της αυτο-ανακάλυψης και της μεταμόρφωσης. Με αυτογνωσία, αποφασιστικότητα και υποστήριξη, μπορούμε να διαμορφώσουμε τους δικούς μας δρόμους, διασφαλίζοντας ένα πιο φωτεινό, πιο ικανοποιητικό μέλλον για εμάς και τις μελλοντικές γενιές.
Θυμηθείτε: Έχουμε τη δύναμη να επαναπροσδιορίσουμε τις αφηγήσεις μας και να δημιουργήσουμε θετικές αλλαγές.