Στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, οι γυναίκες περιορίζονταν σε μια «χούφτα» στερεοτυπικών επαγγελματικών επιλογών.
Δασκάλα, γραμματέας, αεροσυνοδός: Αυτά ήταν τα λιγοστά μονοπάτια που μπορούσαν να ακολουθήσουν οι γυναίκες. Ωστόσο, το να γίνεις αεροσυνοδός δεν ήταν τόσο απλό, καθώς τα κριτήρια επιλογής ήταν σοκαριστικά συγκεκριμένα: Να είσαι λευκή, να πληροίς ορισμένα πρότυπα ύψους και βάρους, να είσαι ανύπαντρη και – φυσικά να είσαι νέα και συμβατικά ελκυστική. Αυτή ήταν η σκληρή πραγματικότητα του επαγγέλματος της αεροσυνοδού στη δεκαετία του ‘60.
Η εποχή του «sexy stewardess»
Στα μέσα του 20ου αιώνα, η εικόνα της «sexy stewardess» διαιωνιζόταν από τις αεροπορικές εταιρείες, ως εργαλείο marketing. Εξώφυλλα περιοδικών, διαφημίσεις και τηλεοπτικά spot παρουσίαζαν τις γυναίκες αεροσυνοδούς ως «αντικείμενο» του συστημικού σεξισμού που υπήρχε βαθιά στη βιομηχανία των αερομεταφορών.
«Air Hostesses: A Coveted Career», ήταν ο τίτλος στο εξώφυλλο του περιοδικού Life το 1958, στο οποίο οι αεροσυνοδοί αποκαλούνταν «τα γκλαμουράτα κορίτσια του αέρα».
«Ο γάμος είναι καλός! Αλλά δεν θα έπρεπε πρώτα να δείτε τον κόσμο;», ήταν μία ατάκα από διαφήμιση της United Airlines το 1967.
Με λίγα λόγια; Οι γυναίκες αεροσυνοδοί κάτι σαν «καραμέλα» για τα μάτια των ανδρών επιβατών. Οι επιβάτες περίμεναν άψογα ντυμένες, νεαρές γυναίκες να εξυπηρετούν τις ανάγκες τους με χαμόγελο, τονίζοντας τον ρόλο τους στη δημιουργία μιας ευχάριστης αεροπορικής εμπειρίας.
Το στερεότυπο της «σέξι αεροσυνοδού» δεν ήταν απλώς ένα ακόμα κλισέ, αλλά ένα σύμβολο που διαιώνιζε την αντικειμενοποίηση των γυναικών. Η απαίτηση του να παραμένουν νέες και ανύπαντρες, αποτελούσε κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ η αξία τους ήταν ευθέως ανάλογη με την ηλικία και την οικογενειακή τους κατάσταση.
Οι αεροπορικές εταιρείες έψαχναν για μοντέλα και όχι για επαγγελματίες που θα εξασφάλιζαν την ασφάλεια των επιβατών. Ωστόσο, τα δεδομένα κάποια στιγμή άλλαξαν – γιατί πάντα αλλάζουν. Για την ακρίβεια, εμείς τα αλλάζουμε.
Αναδιαμορφώνοντας το status quo
Στις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70, οι γυναίκες αεροσυνοδοί άρχισαν να ξεφεύγουν από το καλούπι που τους είχε επιβάλει η κοινωνία. Ξεκίνησαν να ασκούν οργανωμένη πίεση ενάντια στις εργασιακές πρακτικές και στις διακρίσεις των εργοδοτών τους.
Το 1968, το σωματείο AFA-CWA, αξιοποίησε τον νόμο του 1964 για τα πολιτικά δικαιώματα προκειμένου να ακυρώσει τις πολιτικές των αεροπορικών εταιρειών, οι οποίες απαγόρευαν στις αεροσυνοδούς να παντρεύονται και τις ανάγκαζαν να συνταξιοδοτούνται από τη στιγμή που έφταναν τα 30 έτη. Γυναίκες, όπως η Mary Pat Laffey και η Edith Lauterbach, βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του κινήματος των αεροσυνοδών και πολέμησαν, κυριολεκτικά, τις διακρίσεις στον εργασιακό χώρο. Αλλά δεν ήταν μόνο εκείνες.
Η μάχη ήταν δύσκολη, ωστόσο αποτέλεσε επίσης σημείο καμπής στην ιστορία. Οι αεροσυνοδοί δεν αμφισβήτησαν μόνο τις αεροπορικές εταιρείες, αλλά και τις κοινωνικές νόρμες. Ο αγώνας τους δεν αφορούσε μόνο τη διασφάλιση των δικών τους δικαιωμάτων, αλλά και την κατάργηση των φραγμών για τις μελλοντικές γενιές.
Το στερεότυπο της «σέξι αεροσυνοδού» κατέρρευσε σιγά-σιγά και οι ουρανοί άρχισαν να αντικατοπτρίζουν έναν κόσμο χωρίς αποκλεισμούς. Ο ρόλος των αεροσυνοδών επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει ένα ευρύτερο σύνολο αρμοδιοτήτων, αναδεικνύοντας τον επαγγελματισμό, την εκπαίδευση και την τεχνογνωσία τους σε θέματα ασφάλειας.
Οι αεροπορικές εταιρείες άρχισαν να δίνουν προτεραιότητα στην ποικιλομορφία και τη συμμετοχικότητα, αναγνωρίζοντας τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν στη διασφάλιση ενός ασφαλούς και άνετου ταξιδιού.
Και τι γίνεται σήμερα;
Ιστορίες όπως αυτές πρέπει να ακούγονται. Ιστορίες όπως αυτές μάς αποδεικνύουν ότι η αλλαγή είναι εφικτή, ακόμη και στις πιο παγιωμένες βιομηχανίες, και μας υπενθυμίζουν ότι η κατάρριψη των στερεοτύπων απαιτεί επιμονή, αλληλεγγύη και θάρρος.
Αυτές οι γυναίκες δεν αγωνίστηκαν απλώς για την καριέρα τους, αλλά για να αλλάξουν πλήρως τις αντιλήψεις. Στάθηκαν απέναντι σε μια βιομηχανία που εκμεταλλευόταν την εικόνα τους για πάρα πολύ καιρό και η ιστορία τους είναι μια απόδειξη της δύναμης, της ανθεκτικότητας και της ενότητας.
Σήμερα, η εικόνα της αεροσυνοδού έχει εξελιχθεί πέρα από κάθε αναγνώριση, με το στερεότυπο του «sexy stewardess» να αποτελεί κατάλοιπο του παρελθόντος. Η μετατροπή από γοητευτικά σύμβολα σε αξιοσέβαστους επαγγελματίες της βιομηχανίας των αερομεταφορών μάς δείχνει ότι οι κοινωνικές αντιλήψεις μπορούν να αλλάξουν.
Όμως, παρά το γεγονός ότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, θα ήταν αφελές να πιστεύουμε ότι η μάχη κατά των στερεοτύπων έχει κερδηθεί πλήρως. Η ισότητα των φύλων στην αεροπορική βιομηχανία (κι όχι μόνο) είναι μια διαρκής μάχη, όπως και ο αγώνας ενάντια στις διακρίσεις για την εικόνα του σώματος ή τον ηλικιακό ρατσισμό. Ο αγώνας για την ισότητα θα συνεχίζεται πάντα, και απαιτεί το ίδιο θάρρος και την ίδια αποφασιστικότητα που επέδειξαν αυτές οι αεροσυνοδοί.