Θα ξεκινήσω με μια αρκετά κλισέ διατύπωση, ότι ως κοινωνικά όντα χαρακτηριζόμαστε από την έμφυτη τάση (ή ακόμα και ανάγκη) να ευχαριστούμε τους πάντες γύρω μας.
Ξέρεις, αυτή την τάση στο να λέμε «ναι» χωρίς δεύτερη σκέψη σε ένα πάρτι, απλά και μόνο για μην στεναχωρήσουμε τ@ φίλ@ μας. Στο να αναλαμβάνουμε περισσότερη δουλειά από ό,τι αντέχουμε (ή πληρωνόμαστε) για να μην απογοητεύσουμε το αφεντικό μας – ή ακόμα και στο να διστάζουμε να μιλήσουμε ανοιχτά για οτιδήποτε μας ενοχλεί, μόνο και μόνο επειδή αυτό θέλουν οι άλλοι να κάνουμε.
Και στο τέλος τι γίνεται;
Καταλήγουμε να αφήνουμε πίσω μας τα όνειρα και τις φιλοδοξίες μας, να γινόμαστε υποχείρια των «θέλω» όλων των υπολοίπων και, μακροπρόθεσμα, να παγιδευόμαστε σε ένα «βουνό» ανασφαλειών μπροστά στην αέναη προσπάθεια του να είμαστε «αποδεκτ@».
Hello, people pleasing.
Ο φόβος του να λέμε «όχι»
Για να δοθεί και μια πιο επιστημονική διατύπωση, το people pleasing είναι το «σύνδρομο» του να καταπιέζουμε τις δικές μας ανάγκες, επιθυμίες, προσδοκίες, συναισθήματα και απόψεις, θέτοντας σε δεύτερη μοίρα τον εαυτό μας, ώστε να κερδίσουμε προσοχή, στοργή, αγάπη και αποδοχή. Για κάποιους αυτό μπορεί να αποτελεί μια μορφή ενσυναίσθησης, ωστόσο η αλήθεια βρίσκεται πολύ πιο μακριά. Το people pleasing δεν δημιουργεί σε καμία περίπτωση υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις, αφού οι άνθρωποι που ευχαριστούν συνέχεια τους άλλους στο βωμό της κοινωνικής αποδοχής, χάνουν τελικά την ίδια την ταυτότητά τους.
Ανακαλύπτοντας τις ρίζες αυτής της συμπεριφοράς
Το σύνδρομο του people pleasing βρίσκει τις ρίζες του στη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ουσιαστικά, τα άτομα που παρουσιάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τη συγκριμένη συμπεριφορά, χτίζουν μια διαστρεβλωμένη εικόνα για τον ίδιο τους τον εαυτό. Μια εικόνα, η οποία όχι μόνο δεν τους βοηθάει να αγαπήσουν πρώτα απ’ όλα τους ίδιους, αλλά τουναντίον τους στρέφει ακόμα πιο μακριά απ’ όσα πραγματικά επιθυμούν.
Οι άνθρωποι «είμαστε συχνά εξαρτημένοι από τους άλλους», σημειώνει η Natalie Lue, συγγραφέας του βιβλίου The Joy of Saying No. Κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο γυναικείο φύλο, τονίζει ότι οι γυναίκες τείνουν να υποβαθμίζουν περισσότερο τις δικές τους ανάγκες για να ευχαριστήσουν τους άλλους. Συγχρόνως, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες πιέσεις όσον αφορά στο να εργαστούν σκληρά, να αποδώσουν καλύτερα στον μητρικό τους ρόλο και να απαντήσουν ένα-ένα στα κοινωνικά στερεότυπα που καλά κρατούν μέχρι σήμερα.
Γιατί είναι προβληματική η συμπεριφορά του people pleasing;
Σε ένα πρώτο επίπεδο, θα μπορούσε να πει κανείς ότι δεν είναι τόσο τραγικό το να θέλουμε να κάνουμε τους ανθρώπους γύρω μας – ειδικά όσους είναι σημαντικοί για εμάς – χαρούμενους. Όντως, η παραπάνω προσέγγιση δεν είναι τόσο λανθασμένη. Ωστόσο, το people pleasing λαμβάνει προβληματική διάσταση όταν η ανησυχία μας για τους άλλους υπονομεύει την ίδια την ευημερία μας.
Και για του λόγου του αληθές, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Psychology το 2020, διαπίστωσε ότι το να χαρακτηρίζεται κάποιος από ένα υγιές επίπεδο εγωισμού, επιφέρει καλύτερη ψυχική κατάσταση από το να δίνει καταναγκαστικά προτεραιότητα στους άλλους – έναντι του εαυτού του. Δεν χρειάζεται να προσποιούμαστε κάτι που δεν είμαστε. Εκεί, βρίσκεται και η αυθεντικότητα της ζωής. Στο να ερχόμαστε πιο κοντά στην καθημερινότητα που ονειρευόμαστε και στο να δημιουργούμε σχέσεις, που δεν βασίζονται στη σπατάλη αμέτρητων ωρών και ενέργειας.
Κι όλα αυτά, προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσουμε τις συμπεριφορές όλων των υπολοίπων ή σκεπτόμενοι συνεχώς τι θα μπορούσε να τους δυσαρεστήσει. Εξάλλου, αυτή η ανισορροπία πέρα από το ότι μπορεί να εντείνει καταστάσεις αγανάκτησης ή μοναξιάς, μπορεί πολύ εύκολα να δημιουργήσει την εικόνα ενός ευάλωτου χαρακτήρα – αλλά και να επιφέρει εκμεταλλευτικές και καταχρηστικές σχέσεις.
Πώς ξεφεύγουμε από αυτή την κατάσταση;
Ο καλύτερος τρόπος για να ξεφύγουμε από μια προβληματική κατάσταση, είναι πρώτα να την αντιληφθούμε και να συνειδητοποιήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει. Τελικά, γιατί επιθυμούμε διακαώς να ευχαριστούμε τους άλλους; Είναι μια εσωτερική μας ανάγκη ή αυτό που μας επιβάλλει άμεσα και έμμεσα η κοινωνία;
Όποια κι αν είναι η απάντηση, η προσοχή/παρατήρηση της συμπεριφοράς και των αναγκών μας είναι ένα πρώτο βήμα προκειμένου να εντοπίσουμε την πηγή του προβλήματος. Προφανώς, όμως, αυτό θέλει χρόνο και προσπάθεια, όπως κάθε φορά που επιχειρούμε να κάνουμε μια αλλαγή στη ζωή μας.
«Πρέπει να δώσουμε στον εαυτό μας λίγη αγάπη, καθώς και να κάνουμε υπομονή», σημειώνει η Lue, «και να προσπαθήσουμε να αναγνωρίσουμε πότε και υπό ποιες συνθήκες καταφεύγουμε στη συμπεριφορά του people pleasing ώστε να πάρουμε μια καλύτερη απόφαση την επόμενη φορά».
Οι μικρές αλλαγές είναι αυτές που κάνουν τη διαφορά.