Τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά που μας κάνουν – τελικά – τους ανθρώπους που είμαστε, τα έχουμε ως ένα βαθμό κληρονομήσει από τους προγόνους μας.
Από ‘κει και πέρα, η διαμόρφωση της καλύτερης δυνατής εκδοχής του εαυτού μας, αποτελεί ξεκάθαρα δική μας επιλογή και απαιτεί τεράστια προσπάθεια. Οι πρόγονοί μας, γενιές ανθρώπων που υπήρχαν πολύ πριν εμείς έρθουμε στη ζωή, μάς κληροδότησαν επιμέρους χαρακτηριστικά, τα οποία εμείς, με τη σειρά μας, θα τα περάσουμε, ενδεχομένως, στις επόμενες γενιές.
Εκτός, όμως, από το χρώμα ματιών, το σχήμα προσώπου, την ομάδα αίματος και τα γνωρίσματα της προσωπικότητας, υπάρχει και ένα άλλο στοιχείο που μπορούμε πιθανά να κληρονομήσουμε – άγνωστο σε πολύ κόσμο: Το τραύμα των γενεών.
Πώς ορίζεται το το τραύμα των γενεών ή, αλλιώς, το διαγενεακό τράυμα;
Με τον όρο “διαγενεακό” ή “μεταγενεαλογικό” τραύμα ορίζεται η μετάδοση των τραυματικών εμπειριών και των ψυχολογικών και συναισθηματικών τους επιπτώσεων από μια γενιά σε μια άλλη. Αυτό μπορεί να συμβεί όχι μόνο στους απογόνους μιας συγκεκριμένης οικογένειας, αλλά και εντός μεγάλων κοινοτήτων ή/και ολόκληρων πληθυσμών.
Το τραύμα που έχει βιώσει μια ομάδα ανθρώπων, συχνά προερχόμενο από γεγονότα όπως πόλεμος, γενοκτονία, καταπίεση, διακρίσεις ή άλλες μορφές βίας, μπορεί να αφήσει ψυχολογικές και συναισθηματικές πληγές. Και, με τη σειρά τους, αυτές οι πληγές μπορεί να εκδηλωθούν στις επόμενες γενιές μέσω συγκεκριμένων προτύπων συμπεριφοράς και πεποιθήσεων.
Αξίζει να αναφερθεί, επιπλέον, ότι ακόμη και άτομα που δεν έχουν βιώσει κάποιο τραυματικό γεγονός, δύνανται να επηρεαστούν σε μεγάλο βαθμό από το τραύμα που κληρονομούν από τους προγόνους τους. Αν και τα τραυματικά αυτά γεγονότα συνέβησαν πριν καν γεννηθούμε, μπορούν κάλλιστα να μας επηρεάσουν χωρίς ποτέ να το αντιληφθούμε, αφού δεν πρόκειται για δικές μας εμπειρίες που μπορούν να αναγνωριστούν, έχουν, όμως, την τάση να εισχωρούν στη συνείδησή μας και να επηρεάζουν την ψυχοσύνθεσή μας.
Το τραύμα γενεών και τα σημάδια
Το διαγενεακό τραύμα μπορεί να εμφανιστεί με πάρα πολλούς τρόπους στην εκάστοτε γενιά που επηρεάζεται από αυτό. Τα συνηθέστερα σημάδια του τραύματος, ωστόσο, μοιάζουν πολύ με άλλες διαταραχές, γι’ αυτό δεν είναι μια κατάσταση πάντα ξεκάθαρη και άρα εύκολα αντιμετωπίσιμη:
– Υψηλά επίπεδα άγχους και στρες
Οι επόμενες γενιές μπορεί να αντιμετωπίζουν ιδιαιτέρως υψηλά επίπεδα άγχους, στρες και ανασφάλειας που σχετίζονται με το τραύμα που έχει κληρονομήσει η οικογένειά τους.
– Διαταραχές ψυχικής υγείας
Σε επόμενες γενιές που έχουν κληρονομήσει το τραύμα, υπάρχει πάντα η πιθανότητα εμφάνισης διαταραχών ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη, άγχος, PTSD (μετατραυματικό στρες), και διαταραχές συμπεριφοράς.
– Επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς
Τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς μπορεί να εμφανιστούν στις σχέσεις μεταξύ των ατόμων της οικογένειας, όπως έντονη ανάγκη για προστασία, υπερβολικός έλεγχος ή και απομόνωση.
– Δυσκολίες στις σχέσεις
Τα άτομα που επηρεάζονται από διαγενεακό τραύμα δύνανται να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις τους, είτε αυτές είναι με την οικογένειά τους, είτε με άλλους.
– Δυσκολίες στην αντιμετώπιση των συναισθημάτων
Δεν αποκλείεται το τραύμα να κάνει την εμφάνισή του μέσα από την αυξημένη δυσκολία για αναγνώριση, έκφραση και διαχείριση των συναισθημάτων – αλλά και την επεξεργασία τους.
Μπορεί να θεραπευτεί το τραύμα γενεών;
Η απάντηση είναι αρκετά πολύπλοκη σε ό,τι αφορά το κληρονομικό τραύμα και τη θεραπεία του. Θεωρητικά, ναι… Μπορείς να αντιμετωπίσεις τα τραύματα, ακόμη κι αν αυτά πέρασαν στο DNA σου. Εντούτοις, το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση των τραυμάτων αυτών – και είναι πολύ απαιτητικό.
Το να αναγνωρίσεις πως αυτό που μπορεί να νιώθεις (τόσο σωματικά, όσο και συναισθηματικά) οφείλεται, ενδεχομένως, σε κάτι που συνέβη και ήταν πέρα από τον έλεγχο σου, παρά σε αυτό που είσαι. Ως εκ τούτου, είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπίσεις με συμπόνια τον εαυτό σου. Όπως δουλεύεις για να εξελίξεις τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς σου, αντίστοιχη μπορεί να είναι και η αντιμετώπιση του τραύματος.
Εξάλλου, χρειάζεται να έχεις πάντα κατά νου ότι, συνήθως, τα τραύματα που περνούν από γενιά σε γενιά, τείνουν να συνδέονται με την ανάγκη για επιβίωση.
Ίσως εσύ να ξέρεις ήδη να επιβιώνεις, ακόμη κι αν δεν το συνειδητοποιείς…