Καταλαβαίνω πως κάποιοι θα εκπλαγούν διαβάζοντας ότι ένας άνθρωπος μπορεί να είναι εξαρτημένος ή εθισμένος με την άσκηση – ειδικά εφόσον η πρόσβαση σε καναπέδες και πατατάκια είναι πολύ πιο εύκολη!
Ωστόσο, αυτή μπορεί να είναι μία πραγματική συνθήκη που επηρεάζει πολλούς αθλούμενους. Αρχικά, θα ήθελα να αναφέρω πως ως εξάρτηση (στην άσκηση, αλλά και γενικότερα) ορίζουμε τη συνεχή και καταναγκαστική εκδήλωση μιας συμπεριφοράς, παρά τη βλάβη που προκαλεί στον εαυτό ή/και στους άλλους.
Αλλά ας το πάρουμε από την αρχή
Η άσκηση αποτελεί έναν ζωτικό συντελεστή για τη βελτίωση της υγείας και της ευεξίας. Εντούτοις, όπως συμβαίνει με πολλές δραστηριότητες, ελλοχεύει ο κίνδυνος της εμφάνισης εθιστικής συμπεριφοράς. Πριν λίγο καιρό, είχα μιλήσει σε άρθρο μου για το runner’s high, αναφέροντας τον εθισμό των δρομέων στην άσκηση.
Συνεπώς, δεν θα ήταν παράλογο να σκεφτούμε πως ένας άνθρωπος στην προσπάθειά του να κόψει ανθυγιεινές συνήθειες, όπως το κάπνισμα, την καθιστική ζωή ή την υπερφαγία, ίσως καταλήξει να προσθέσει μία ακόμα εξάρτηση στο βιογραφικό του: Την υπερβολική άσκηση.
Η σχέση άσκησης και ορμονών
Οι ορμόνες παίζουν σημαντικό ρόλο στον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς καταλύουν και ρυθμίζουν πολλές από τις αντιδράσεις του. Κατά τη διάρκεια της άσκησης, ορισμένες ορμόνες, όπως η ενδορφίνη, οι ενδοκανναβινοειδείς ορμόνες και η αδρεναλίνη, αυξάνονται στον οργανισμό μας.
Αυτές οι ορμόνες έχουν συνδεθεί με την αίσθηση ευφορίας και τη μείωση του άγχους. Ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι οι ορμόνες μπορούν να επηρεάσουν την επιρροή της άσκησης στον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά, καθιστώντας την εθιστική για ορισμένους ανθρώπους. Ο εθισμός αυτός μπορεί να εκδηλωθεί μέσα από την υπερβολική ανάγκη για άσκηση, την αδυναμία να τη σταματήσει κανείς ακόμα και όταν υπάρχουν σοβαροί τραυματισμοί ή εξάντληση – καθώς και την απομόνωση από κοινωνικές δραστηριότητες.
Κάπως έτσι, μπορεί από τη μία στιγμή στην άλλη να βάλεις στη ζωή σου το τρέξιμο και μετά το γυμναστήριο. Και χωρίς να το καταλάβεις καν, μπορεί να βρεθείς να κάνεις προετοιμασία για τη συμμετοχή σου σε τρίαθλο. Φυσικά, αυτό είναι τρομερά ωφέλιμο για τη σωματική σου υγεία, ωστόσο θα με βρείς αντίθετη αν επιδιώξεις κάτι τέτοιο ως αρχάριος ή σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Και αυτό, γιατί όλα οφείλουν να γίνονται προοδευτικά είτε σε επιβάρυνση, είτε σε διάρκεια.
Στο πλαίσιο της αυτοβελτίωσης που επιδιώκει ο κάθε άνθρωπος για τον εαυτό του, ίσως γίνει ένα μικρό μπέρδεμα σχετικά με το τι θα πει αυτοβελτίωση και εγωιστικές ανάγκες. Είναι πολύ εύκολο να «κολλήσεις» με τη γυμναστική, καθώς σε βοηθάει να βελτιώσεις τη σχέση που έχεις τόσο με τον εαυτό σου και την εικόνα σου όσο και τη σχέση σου με εθισμούς.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Όταν γυμνάζεσαι, πέρα από την έκλυση ορμονών, θα έχεις παρατηρήσει πως δεν σκέφτεσαι τίποτα άλλο. Το μυαλό σου αδειάζει και η πραγματικότητα (για λίγο) παύει να συμβαίνει. Μαζί της παύουν να σε απασχολούν διάφορα ζητήματα που έχεις στο νου σου όλη την ημέρα. Όλο και κάποιον θα έχεις ακούσει να λέει: «Με τη γυμναστική γλίτωσα τον ψυχολόγο!» ή «Με τη γυμναστική κατάφερα να τη βγάλω καθαρή στην καραντίνα!» και έτσι, σιγά-σίγα, μπαίνει στο μυαλό μας η ιδεά πως η άσκηση αποτελεί πανάκεια σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας.
Εξάρτηση και άσκηση: Ναι μεν, αλλά
Η υπερβολική άσκηση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρούς τραυματισμούς, εξάντληση, αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο και ανισορροπία στο μεταβολισμό. Ως προς την ψυχική σου υγεία, η υπερβολική άσκηση θα μπορούσε να σε μπερδέψει και να εξισώσεις την αξία σου με τα αποτελέσματα που φέρνεις στις προπονήσεις. Κι αν δεν έρθουν τα επιθυμητά αποτελέσματα στο χρονικό πλάισιο που έχεις ορίσει ως φυσιολογικό για τον εαυτό σου; Ένας άνθρωπος με λάθος κριτήρια θα μπορούσε να απογοητευτεί και να τα παρατήσει – έως και να καταρρεύσει ψυχολογικά.
Για να αποφύγεις την εξάρτηση από την άσκηση, είναι σημαντικό να λαμβάνονται τα εξής προληπτικά μέτρα:
– Αναζήτησε τις οδηγίες ενός επαγγελματία προπονητή για να σε αξιολογήσει σωματικά και να σε βοηθήσει να διαμορφώσεις ένα πρόγραμμα άσκησης που είναι κατάλληλο για τις ανάγκες και τις δυνατότητές σου, τη δεδομένη χρονική στιγμή.
– Όρισε ρεαλιστικούς στόχους και απόφυγε την επιδίωξη επίτευξης γρήγορων αποτελεσμάτων εντός σύντομου χρονικού διαστήματος. Προσπάθησε να αυξήσεις σταδιακά την ένταση και τη διάρκεια της άσκησης.
– Δώσε στο σώμα σου το χρόνο που χρειάζεται για ανάπαυση και αποκατάσταση. Πάρε ημέρες ανάπαυσης μεταξύ των προπονήσεων και απόφυγε τις υπερβολικές ώρες άσκησης.
– Ανίχνευσε τα σημάδια εξάρτησης: Εάν αισθάνεσαι υποχρεωμέν@ να ασκηθείς ακόμα και όταν νιώθεις κόπωση ή έχει προκύψει τραυματισμός ή άλλα προβλήματα υγείας, ενδέχεται να φλερτάρεις με τον εθισμό στην άσκηση.
Αυτό, φυσικά, είναι κάτι που μπορεί να λυθεί σχετικά γρήγορα μόλις γίνουν αντιληπτά τα συμπτώματα. Σε αντίθετη περίπτωση, η συμβουλή από κάποιον επαγγελματία σωματικής ή/και ψυχικής υγείας θα σε βοηθήσει να δεις πιο σφαιρικά τι μπορείς να βελτιώσεις ώστε να επιτευχθεί το «νους υγιής εν σώματι υγιή»!