Αν έχεις παρατηρήσει κάποιο φίλο ή συγγενή να ξημεροβραδιάζεται στα γυμναστήρια, να έχει εμμονή με το τι ή πόσο τρώει ή δεν τρώει, να έχει ψιλοχαθεί από την παρεα ή να έχει χάσει όλα του τα ενδιαφέροντα… we need to talk.
Πιθανότατα έχει πάρει το αυτί σου τη διατροφική διαταραχή που ακούει στο όνομα «βουλιμία». Αντίστοιχα, και στην άσκηση έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο της γυμναστικής βουλιμίας.
Η γυμναστική βουλιμία είναι μία ψυχογενής πάθηση, στην οποία το άτομο γυμνάζεται σε βαθμό που δεν λαμβάνει ευχαρίστηση, παρά μόνο το αντιμετωπίζει ως καταναγκαστικό έργο. Γι’ αυτο και οι αρχικές της ονομασίες ήταν καταναγκαστική/ψυχαναγκαστική άσκηση.
Παρόλο που, επίσημα, δεν συγκαταλέγεται στις διατροφικές διαταραχές, η γυμναστική βουλιμία έχει σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή και την υγεία των ασκουμένων, οι οποίοι καταλήγουν να υπερβαίνουν το μέτρο και να υπερ-προπονούνται για να απαλλαχθούν από τις θερμίδες που έχουν ήδη καταναλώσει ή που σκοπεύουν να καταναλώσουν.
Σήμερα, έχουμε δύο κριτήρια για τη διάγνωσή της:
-Υπερβολική άσκηση με εμμονικό τρόπο ή/και με άκαμπτη προσκόλληση στους κανόνες, σε συνδυασμό με τη θεώρηση από τον ίδιο τον ασκούμενο πως αυτό προάγει την πρόληψη τρομακτικών συνεπειών για την υγεία και τη διαχείριση του βάρους αλλά και του άγχους του – πράγματα που προκύπτουν από εσφαλμένες πεποιθήσεις σχετικά με την άσκηση.
-Μεγάλη διάρκεια προπόνησης χωρίς να αντλείται ικανοποίηση από την άσκηση, σε συνδυασμό με αποφυγή κοινωνικών συναναστροφών ή/και επαγγελματικών υποχρεώσεων, ακόμα και κατά τη διάρκεια αδιαθεσίας ή ασθένειας.
Τα όρια της υπερπροπόνησης αρχίζουν να αναγνωρίζονται στο σημείο εκείνο όπου ο ασκούμενος νιώθει ενοχές, όταν σκιπάρει μία προπόνηση ή όταν έχει ως μοναδικό προπονητικό στόχο την εμφάνισή του.
Ως επαγγελματίας της άσκησης και της σωματικής υγείας, πιστεύω ακράδαντα πως μέσα από τη συζήτηση μπορούμε όλοι – αν θέλουμε – να παρατηρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο ένας άνθρωπος αντιλαμβάνεται το ρόλο της άσκησης στη ζωή του αλλά και τις σκέψεις που κάνει γύρω από αυτήν.
Σε ποια άτομα εμφανίζεται συχνότερα;
Χωρίς να έχουμε εκτενή ευρήματα για τη βουλιμία της άσκησης, φαίνεται ότι ανάμεσα σε νέους ανθρώπους, όπως οι φοιτητές, από αυτούς που πάσχουν από κάποια διατροφική διαταραχή, ένα ποσοστό 90-95% ασχολείται εντατικά με τη γυμναστική.
Έρευνες δείχνουν επίσης, ότι η πλειοψηφία των ασθενών με Ψυχογενή Ανορεξία εμφανίζουν συμπεριφορές υπερβολικής άσκησης. Υπάρχει, λοιπόν, ισχυρός σύνδεσμος μεταξύ των επίσημων διατροφικών διαταραχών και της βουλιμίας της άσκησης.
Μελέτες έχουν δείξει ότι ένα ποσοστό 40-80% των ανορεξικών ασθενών έχει χρησιμοποιήσει την υπερβολική άσκηση σαν μία προσπάθεια να αποφύγει την πρόσληψη βάρους. Τέλος, έχει βρεθεί ότι το 3-45% των ατόμων που πηγαίνει στο γυμναστήριο έχει μία καταστροφική σχέση με τη γυμναστική.
Πρόκειται, βέβαια, για εξαιρετικά ευρεία δεδομένα, όμως σε κάθε περίπτωση είναι καλό να αναρωτηθεί κανείς – ή ακόμη και να συμβουλευτεί κάποιον ειδικό – σχετικά με το εάν η σχέση του με τη γυμναστική είναι υγιής.
Αν θέλεις να προστατέψεις τα αγαπημένα σου άτομα, παρατίθενται τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς των ατόμων που πάσχουν από Ψυχαναγκαστική Άσκηση, σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Οργανισμό για τις Διατροφικές Διαταραχές (NEDA):
- Ενασχόληση με τη γυμναστική, αμελώντας σημαντικές δραστηριότητες της καθημερινότητας συνδυαστικά με επιλογή εντελώς ακατάλληλων ωρών άσκησης.
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση, στρες και αισθήματα ενοχής που προκύπτουν από την αίσθηση ότι ο αθλούμενος δε γυμνάζεται όσο θα έπρεπε.
- Η ρουτίνα της άσκησης τηρείται απαράβατα, ανεξαρτήτως καιρού, κούρασης, ασθενείας ή τραυματισμού.
- Η ξεκούραση ή ο χρόνος κατά τον οποίο το άτομο δεν ασκείται αποτελούν μία δυσάρεστη κατάσταση, όπου το άτομο δεν αισθάνεται άνετα.
- Συχνά θα αποτραβηχτεί από τον περίγυρό του και θα προτιμά να ζει απομονωμένο.
- Η διάρκεια της άσκησης είναι υπερβολική – το ίδιο και η συχνότητα.
- Η άσκηση χρησιμοποιείται ως αντιρροπιστικός μηχανισμός, με τον ίδιο τρόπο που άλλοι άνθρωποι με διατροφικές διαταραχές χρησιμοποιούν τον έμετο ή τα καθαρτικά, μετά από ένα γεύμα.
- Το άτομο επιτρέπει στον εαυτό του να φάει, με την προϋπόθεση ότι έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμα γυμναστικής του.
- Η άσκηση μπορεί να γίνεται κρυφά από τους γύρω του. Μάλιστα, εάν κάποιος αναφέρει στον άνθρωπο αυτόν ότι ίσως υπερβάλλει με την άσκηση, τότε εκείνος πιθανόν να εκφραστεί με θυμό ή/και αμυντικά.
- Η άσκηση χρησιμοποιείται ως ένας τρόπος να ελέγξει τα συναισθήματα του.
- Βλέπει το σώμα του διαφορετικά σε σχέση με αυτό που βλέπει ο περίγυρος.
Κανείς δεν αμφισβητεί ότι το να τηρούμε ένα πρόγραμμα γυμναστικής μέτριας έντασης και διάρκειας είναι μία υγιής συνήθεια που βελτιώνει αισθητά την ποιότητα ζωής μας. Η υπερβολή, όμως, μπορεί να μετατρέψει ακόμα και μία υγιεινή συνήθεια σε ανθυγιεινή.
Πιο συγκεκριμένα μπορεί να επηρεαστούν τα κάτωθι:
- Περίοδος
- Οστεοπόρωση/οστεοπενία, που προκύπτουν από την απώλεια οστικής μάζας
- Τραυματισμός/ κάταγμα
- Λειτουργία της καρδιάς και του ανοσοποιητικού συστήματος
- Χρόνιοι μυϊκοί ή οστικοί πόνο ή/και πόνοι στις αρθρώσεις
- Ασθένειες και λοιμώξεις του άνω αναπνευστικού
- Χρόνια κόπωση
- Κίνδυνος εμφράγματος
Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και την ψυχολογική επιβάρυνση του ατόμου… Τι άλλο αφήσαμε ανεπηρεάστο; Μάλλον τίποτα! Ωστόσο, να τονίσω εδώ πως αν κάποια χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς των ατόμων που πάσχουν από ψυχαναγκαστική άσκηση τα έχεις παρατηρήσει 1-2 φορές και σε εσένα, αυτό μπορεί να μη σημαίνει και κάτι.
Η συχνότητα των πράξεών μας είναι που πρέπει να παρατηρηθεί, για να καταλάβουμε εάν έχουμε μια υγιή σχέση με τον εαυτό μας. Και επειδή η ψυχαναγκαστική άσκηση συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση κάποιας διατροφικής διαταραχής, θα χρειαστεί να απευθυνθούμε σε έναν σύμβουλο ψυχικής υγείας.
Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι η εμπειρία μου μου έχει δείξει πως επιτυγχάνουμε τον προπονητικό μας στόχο μόνο όταν είμαστε καλά μέσα μας, καθώς τότε κάνουμε ό,τι κάνουμε για να εξελιχθούμε και να γίνουμε καλύτεροι – και όχι για να τιμωρήσουμε τον «ατίθασο» εαυτό μας γι’ αυτά που έφαγε!