Η ιστορική διαδρομή προς το Πολυτεχνείο, ο εθνικός και διεθνής αντίκτυπος και η Ελλάδα 50 χρόνια μετά. Τι άλλαξε, τελικά;
Η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία της Ελλάδας. Χιλιάδες φοιτητές και καθηγητές που στο πλάι τους στάθηκαν αυθόρμητα απλοί πολίτες, αντιτάχθηκαν με θάρρος στη Χούντα των συνταγματαρχών, με αποτέλεσμα να προκαλέσουν μια αλυσιτελή εξέγερση που επηρέασε βαθιά την Ελλάδα σε μακροπρόθεσμο βαθμό.
Σήμερα, 50 χρόνια μετά, η επέτειος του Πολυτεχνείου διατηρεί έντονο κοινωνικό έρεισμα, με την εξέγερση να αποτελεί συχνά πολιτικό σημείο αφετηρίας και αναφοράς για κόμματα και κινήματα.
Πολυτεχνείο: Η εξέγερση ως γέννημα του αντιδικτατορικού αγώνα και κινητήρας πολιτικής επανάστασης στην Ελλάδα
Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου δεν ήρθαν από το πουθενά. Η Χούντα των Συνταγματαρχών, με ηγέτη τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, κατέλαβε το 1967 με πραξικοπηματικό τρόπο την εξουσία μέσα σε μια ταραχώδη κοινωνικοπολιτική συγκυρία, εγκαθιδρύοντας ένα καθεστώς τρομοκρατίας και αυθαιρεσίας μέσα σε ένα πλαίσιο πλήρους κατάλυσης της δημοκρατίας.
Η Χούντα άνοιξε ακόμη περισσότερο τις φρέσκες πληγές της Ελλάδας από τον εμφύλιο πόλεμο, εξορίζοντας, φυλακίζοντας και βασανίζοντας εκατοντάδες χιλιάδες αντιφρονούντες πολίτες, στην ισχυρή πλειοψηφία τους απο τον πολιτικό χώρο της Αριστεράς.
Στην επταετία του 1967-1973 το βιοτικό επίπεδο του ελληνικού λαού ουσιαστικά υποβαθμίστηκε μέσω του υψηλού πληθωρισμού και της γιγαντιαίας αύξησης του δημόσιου χρέους.
Δεν άργησε έτσι η δημιουργία διεθνών λαϊκών κινημάτων, κυρίως από εξόριστους Έλληνες αγωνιστές, ενάντια στη δικτατορία, με πιο γνωστό από αυτά, το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα «ΠΑΚ» με ηγέτη τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Μέσα από τις σταδιακά αυξανόμενες διαμαρτυρίες και διεθνείς καταδίκες εις βάρος της Χούντας, η εξέγερση του Πολυτεχνείου και το αίμα των εξεγερθέντων αποτέλεσαν την αρχή του τέλους ενός εκ των σκοτεινότερων κεφαλαίων της ελληνικής ιστορίας.
Η μεταπολίτευση, η δημιουργία νέων πόλων εξουσίας και η προοδευτική στροφή της Ελλάδας
Η πολιτική επίδραση της εξέγερσης του Πολυτεχνείου είναι αναμφίβολα αξιοσημείωτη. Μετά την επαναφορά της δημοκρατίας το 1974, η ελληνική πολιτική σκηνή υπέστη σημαντικές αλλαγές. Η περίοδος αυτή σηματοδότησε την εμφάνιση νέων πολιτικών δυνάμεων εξουσίας.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ως ηγέτης του συντηρητικού χώρου, επέλεξε να προχωρήσει στην ίδρυση νέου κόμματος, της «Νέας Δημοκρατίας». Με κεντρικούς άξονες την εδραίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος και την ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ. – σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση – η ΝΔ κερδίζει τις πρώτες εκλογές της μεταπολίτευσης με 54.37% και διατηρεί την εξουσία μέχρι το 1981.
Στην αντίπερα όχθη, ο Ανδρέας Παπανδρέου, παρά τις ισχυρές πιέσεις που δεχόταν για να αναλάβει την ηγεσία του κόμματος «Ένωσις Κέντρου», της οποίας ηγούταν ο πατέρας του μέχρι τον θάνατο του, επέλεξε να προχωρήσει αριστερόστροφα και να ιδρύσει το ΠΑΣΟΚ.
Στις εκλογές του 1974, το ΠΑΣΟΚ εκλέγεται τρίτο με 13.58%. Εντούτοις, 7 χρόνια μετά, το κόμμα του Παπανδρέου προκαλεί πολιτικό σεισμό λαμβάνοντας στις εκλογές του 1981, 48.07%. Για πρώτη φορά, κόμμα αριστερών καταβολών εκλέγεται στην εξουσία της χώρας. Επιπλέον, νομιμοποιείται το ΚΚΕ που βρισκόταν εκτός νόμου για πάνω από 50 χρόνια, με χιλιάδες φυλακισμένα και εκτελεσμένα στελέχη.
Η περίοδος της μεταπολίτευσης σηματοδότησε την κατεύθυνση της Ελλάδας προς εθνική συμφιλίωση, εκσυγχρονισμό και εξευρωπαϊσμό της χώρας, ενώ με την πάροδο του χρόνου γεννήθηκαν νέα κινήματα στην εργασία, την παιδεία, τον φεμινισμό και την οικολογία.
Η πολιτική σκηνή στην Ελλάδα 50 χρόνια μετά το Πολυτεχνείο
Η ανοδική ευμάρεια της Ελλάδας ξεκίνησε να καταρρέει από την οικονομική κρίση του 2008, όπου η Ελλάδα μπαίνει σε έναν δεκαετή λαβύρινθο κρίσης και μνημονίων που φτωχοποίησαν σε επικίνδυνα επίπεδα την ελληνική κοινωνία και έφεραν ριζικές αλλαγές στην πολιτική σκηνή.
Απο την έναρξη της οικονομικής κρίσης μέχρι και σήμερα, η επέτειος του Πολυτεχνείου μνημονεύεται ακόμη πιο έντονα. Η κυρίαρχη φράση του εξεγερμένου ελληνικού λαού το 1973 «Ψωμί-Παιδεία -Ελευθερία», είναι δικαιώματα που στην Ελλάδα, εν έτει 2023, υποβαθμίζονται με την αισχροκέρδεια, την υποχρηματοδότηση της δημόσιας παιδείας, την λογοκρισία και την χειραγώγηση μεγάλου μέρους των ΜΜΕ.
Οι πολιτικοί απόγονοι της δικτατορίας δηλώνουν για σχεδόν 20 χρόνια «παρόντες» στο κοινοβουλευτικό προσκήνιο (ΛΑΟΣ, Χρυσή Αυγή, Σπαρτιάτες). Μια παρουσία που δεν περιορίζεται μόνο στην ρητορική μίσους και φασισμού, αλλά αποτυπώνεται σε ξυλοδαρμούς και δολοφονίες ανθρώπων. Τα βασανιστήρια της Χούντας στους αντιφρονούντες είναι η κληρονομιά της προς φασιστικές εγκληματικές οργανώσεις, όπως η Χρυσή Αυγή που σκότωσε τον Παύλο Φύσσα και τον Σαχζάτ Λούκμαν.
Συνεπώς, το ψωμί, η παιδεία και η ελευθερία, βρίσκονται σε διαρκή υποτίμηση που αγγίζει για χρόνια το ίδιο το δημοκρατικό πολίτευμα.
Το παράδειγμα του Πολυτεχνείου σήμερα
Μισό αιώνα μετά το Πολυτεχνείο, το παράδειγμα προς τις νέες γενιές του σήμερα και του αύριο είναι ένα: Να μην αποδεχόμαστε ποτέ την καταπίεση και την υποβάθμιση. Όχι, δεν είναι φυσιολογικό να ζούμε σε χειρότερες συνθήκες από αυτές των γονιών μας, δεν είναι κανονικότητα η καταστολή και η λογοκρισία, δεν είναι απατηλό όνειρο ο αγώνας για να ζούμε εμείς και τα παιδιά μας σε μια σοβαρά οργανωμένη χώρα, αντί ενός κατεστραμμένου «χωραφιού».