Η άγνοια στην κοινωνία και η βροχή πληροφοριών στη βάση μιας πυραμίδας αδιαφορίας με κορυφή της, τη χειραγώγηση. Τι συμβαίνει στη σχέση πολίτη-ενημέρωσης;
Εν έτει 2023, η πληροφορία απέχει μόνο μερικά εκατοστά από εμάς. Ωστόσο, παρά την εύκολη πρόσβαση, υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που επιλέγουν να ζουν σε μια κατάσταση άγνοιας. Το να μην γνωρίζεις κοινωνικά και άλλα σημαντικά ζητήματα που μας ταλανίζουν παγκοσμίως, καταλήγει να είναι επιλογή. Επιλέγω, ως ον, να μην ακούσω, να μην ψάξω, να μην μελετήσω, να μην μάθω, να μην αφουγκραστώ, να μην καταλάβω.
Από τον πόλεμο στη Γάζα και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, μέχρι τα δικά μου δικαιώματα ως πολίτης. Πολλοί είναι εκείνοι ακόμη που ισχυρίζονται πως «δεν ήξεραν». Μέχρι πότε, όμως, μπορεί ο ισχυρισμός αυτός να αποτελεί «δικαιολογία» για όσους θα έπρεπε να ξέρουν;
Η αντίληψη στη πληροφορία μέσα από πολλές οπτικές
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η πληροφορία παρέχει απο γνώση μέχρι και εξουσία. Παρ’ όλα αυτά, επιλέγοντας να αγνοήσουν συγκεκριμένα ζητήματα, ορισμένοι εξαιρούνται από το βάρος της ενημέρωσης και της συνειδητοποίησης. Αν και η πρόσβαση σε πληροφορίες είναι ευρύτερη από ποτέ, η επιλεκτικότητα στην πληροφορία διαμορφώνεται από τον ατομικό προσανατολισμό και τις προσωπικές πεποιθήσεις.
Ένας λόγος που ορισμένοι εξακολουθούν να «μην ξέρουν», είναι η υπερβολική ροή πληροφοριών. Η υπερπληροφόρηση μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση και αδυναμία επεξεργασίας, διαμορφώνοντας ένα πλαίσιο εξάντλησης και ολιστικής αδιαφορίας σε τελικό βαθμό.
Στρεφόμενοι, όμως, στο πεδίο του ατόμου, παρατηρούμε ενδεχομένως την κυριότερη αιτία της άγνοιας ή – ακόμη χειρότερα – της παραπληροφόρησης που είναι τελικά η εθελοτυφλία. Στο όνομα μιας ιδεολογίας, μιας θρησκείας, ενός προσώπου, κ.τ.λ, πολλά άτομα επιλεκτικά ακολουθούν έναν δρόμο του να ακούνε, να διαβάζουν και να βλέπουν αυτό που επιθυμούν, αντικρίζοντας στενά και μονόπλευρα τα πάντα. Επομένως, κομβικά γρανάζια της άγνοιας καταλήγουν να είναι η αδιαφορία και ο δογματισμός, δύο έννοιες διαφορετικές, που τελικά φέρνουν όμοια αποτελέσματα.
Οι επιπτώσεις της άγνοιας στον κοινωνικό ιστό
Η άγνοια ως γέννημα δογμάτων ή αδιαφορίας παράγει νέα ζητήματα στη συμμετοχή και την προσφορά του ατόμου στην κοινωνία. Κυρίως σε κρίσιμα ζητήματα της εποχής μας, όπως οι αυξανόμενες ανισότητες, η κλιματική κρίση και η διαφθορά, η μη γνώση και τελικά η απάθεια στο τι συμβαίνει τριγύρω σου, αποτελεί παράγοντας μεγέθυνσης ποικίλων κοινωνικών θεμάτων, που αγγίζουν και εσένα ως άτομο.
Επιπλέον, η άγνοια σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας, επηρεάζει σε τελικό βαθμό και την ίδια την πληροφορία. Εφόσον επιλεκτικά αγνοήσουμε ζητήματα της καθημερινότητας, αλλά επενδύσουμε clicks σε ιστοσελίδες που μιλάνε για gossip και θέματα κυρίως trash ψυχαγωγίας, τότε μακροπρόθεσμα τα αντίστοιχα ειδησεογραφικά μέσα θα εστιάσουν σε τέτοιου είδους θέματα και όχι στην ίδια την καθημερινότητα, επειδή πολύ απλά «αυτό πουλάει».
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μπαίνουν στο περιθώριο τα καθημερινά μας προβλήματα και έχουμε ως ασπιρίνες γι’ αυτά, πρωινά μαγκαζίνο για τη ζωή των celebrities και άλλα λοιπά θέματα.
Η άγνοια στην κοινωνία φέρνει αλυσιδωτά την άγνοια στην ενημέρωση
Ως αποτέλεσμα της υποβάθμισης της πληροφορίας, συχνά πολλοί καταλήγουν θύματα της άγνοιάς τους. Τα παραδείγματα ποικίλουν. Απο τον εργασιακό χώρο μέχρι και την ελληνική πολιτική, μεγάλο ποσοστό εργαζομένων στην Ελλάδα, δεν γνωρίζει πλήρως τα δικαιώματά του και καταλήγει να πέφτει θύμα εργοδοτικής αυθαιρεσίας χωρίς συχνά να το γνωρίζει. Αντίστοιχα, πολιτικοί προερχόμενοι κυρίως από την ακροδεξιά, παράγουν σωρεία ψευδών ειδήσεων και ευρύτερης παραπληροφόρησης βρίσκοντας σημαντική απήχηση σε κοινό που είναι έτοιμο να πιστέψει ακόμη και στην πιο ακραία θεωρία συνωμοσίας.
Αυτό το κοινό δεν είναι λίγα άτομα, είναι χιλιάδες άνθρωποι που εξαιτίας της άγνοιας που στην πραγματικότητα είναι εθελοτυφλία, καταλήγουν να πέσουν θύματα χειραγώγησης πολιτικάντηδων. Κατά συνέπεια, η άγνοια αποτελεί την βάση μιας πυραμίδας που έχει πάνω της, την παραπληροφόρηση, την αδιαφορία και ως κορυφή, την χειραγώγηση.
Δεκτικοί στο να ακούσουμε, επιλεκτικοί στο να πιστέψουμε
Πρώτο βήμα εγκατάλειψης της άγνοιας, είναι η δεκτικότητα στο να δούμε τα πράγματα από όλες τις πιθανές οπτικές. Χρειάζεται να ενημερωνόμαστε καθημερινά για το τι συμβαίνει τριγύρω μας, όχι μόνο από το μέσο που για διάφορους λόγους μας εκφράζει, αλλά από μια πιο ευρεία γκάμα μέσων ενημέρωσης. Εμείς οι ίδιοι, ως άτομα, πρέπει να αποτελέσουμε θετικό παράδειγμα ενεργού πολίτη που καθορίζει αυτόνομα την καθημερινότητα του και δεν πέφτει θύμα κανενός χειραγωγού.
Μπροστά, όμως, στον καταιγισμό πληροφοριών, οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί και τεκμηριωμένοι στην ενημέρωσή μας, καθώς όσο εύκολο είναι να πέσουμε θύματα άγνοιας, άλλο τόσο εύκολο είναι να πνιγούμε στη βροχή της πληροφορίας και να βρεθούμε πομποί fake news, μέσα σε μια αλλοιωμένη πραγματικότητα.
Για να πάψει η φράση «δεν ήξερα», οφείλουμε ο καθένας και η καθεμία να ζήσει και να αντιληφθεί τον κόσμο γύρω του, δίχως ταμπέλες, ιδεοληψίες και ατομικισμούς. Πρέπει να δουλέψουμε πρωτίστως στην βελτίωση και κοινωνικοποίηση του εαυτού μας, ώστε αύριο να κυριαρχεί η ευαισθητοποίηση απέναντι στην αδιαφορία.