Τρία στοιχεία χρειάζονται για να χαρακτηρίσουμε μια συζήτηση ως κουτσομπολιό:
Πρώτον, πρέπει να είναι προσωπικής φύσης, να υπάρχει δηλαδή μια αίσθηση οικειότητας που μοιράζονται άτομα με κοινά ενδιαφέροντα. Δεύτερον, το κουτσομπολιό αφορά ένα τρίτο πρόσωπο που απουσιάζει. Τέλος, όταν κάποιος μοιράζεται ένα κουτσομπολιό, μεταβιβάζει την προσωπική του κρίση (δηλαδή την αξιολόγηση) για το θέμα, είτε είναι θετική είτε αρνητική.
Το κουτσομπολιό είναι ένα φαινόμενο που αναμφίβολα του έχει αποδοθεί αρνητικό πρόσημο. Από την άλλη, νέες έρευνες επισημαίνουν ότι η πρόθεση δεν είναι πάντα κακή και το αβλαβές κουτσομπολιό μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα.
Ένα είναι όμως σίγουρο: Ότι το κουτσομπολιό λέει πιο πολλά για το άτομο που το κάνει, παρά για τα άτομα που βρίσκονται στον πυρήνα του κουτσομπολιού. Εφόσον, όμως, έχει κυρίως αρνητική φήμη γιατί συνεχίζουμε να το κάνουμε;
Γιατί κάποιος ασχολείται με το κουτσομπολιό ή διαδίδει φήμες;
Αν έχεις πιάσει τον εαυτό σου να συμμετέχει στην διάδοση κάποιας φήμης ή σκανδαλώδους ιστορίας, τότε υπάρχει μεγάλη περίπτωση να αισθάνεσαι άσχημα με τον εαυτό σου, να νιώθεις ανασφάλεια ή χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Αντί να εστιάσεις στα δικά σου συναισθήματα, στοχεύεις άλλους ανθρώπους με σκοπό να νιώσεις καλύτερα και να απαλύνεις την προσωπική δυσφορία που βιώνεις. Έτσι, επιλέγεις να μιλάς για τους άλλους ως έναν τρόπο να αποσπάσεις την προσοχή τόσο των γύρω σου, όσο και την δική σου, από τον εαυτό σου.
Από την άλλη, μπορεί να βρέθηκες σε παρέα που συζητάνε για κάποιον τρίτο και αποφάσισες να συμμετέχεις γιατί ήθελες να νιώσεις αποδεκτή. Πολλές φορές η πίεση που νιώθουν οι άνθρωποι για να συμμετέχουν, παίζει σημαντικό ρόλο στη διάδοση φημών.
Επίσης, υπάρχει σημαντική πιθανότητα, κάποιος που του αρέσει να διαδίδει ζουμερές λεπτομέρειες για την ζωή άλλων ανθρώπων, να διψάει για προσοχή. Οι άνθρωποι, μπορεί να χρησιμοποιήσουν κουτσομπολιά και φήμες ως εργαλείο για να βρεθούν στο επίκεντρο της συζήτησης και να κερδίσουν δημοτικότητα.
Οπότε αφενός κερδίζουν την προσοχή του κοινού, αφετέρου αποκτούν μια ψευδή αίσθηση εξουσίας. Θεωρούν πως μειώνοντας κάποιον άλλον άνθρωπο, ή δυσφημώντας τον, εκείνοι μπορούν να ανελιχθούν στην κοινωνική κλίμακα και να ανυψωθούν όχι λόγω των δυνατοτήτων τους, αλλά της αδυναμίας των ατόμων που βάζουν στο στόχαστρο.
Ενώ τα παραπάνω είναι αληθή, ο πιο σημαντικός λόγος που κάποιος κουτσομπολεύει είναι η βαρεμάρα
Δεν είναι τυχαίο ότι οι άνθρωποι που επιδίδονται πιο συχνά σε αυτό το σπόρ, είναι άνθρωποι που έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο και λίγα ενδιαφέροντα. Κάποιοι αναζητούν λίγο δράμα στη ζωή τους και αν δεν το βρουν, ξεκινούν να ασχολούνται με τις ζωές άλλων ανθρώπων και έτσι να κάνουν και τη δική τους ζωή λίγο πιο συναρπαστική.
Στον αντίποδα, αξίζει να σημειωθεί ότι το κουτσομπολιό δεν γίνεται πάντα κακόβουλα αλλά μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να συσχετιστεί με συμπόνια, ενσυναίσθηση, ή παρατήρηση της ταλαιπωρίας, που περνάει κάποιος γνωστός. Το κουτσομπολιό είναι ένα μέσο διάδοσης πληροφοριών και η πρόθεση μπορεί να ποικίλει, από καλόβουλη ως κακόβουλη, ωστόσο δεν αλλάζει το γεγονός ότι αυτός που συμμετέχει επιλέγει συνειδητά να το κάνει πίσω από την πλάτη ενός τρίτου ανθρώπου.
Κουτσομπολιό και Αρχαία Ελλάδα
Το κουτσομπολιό δεν είναι κάτι σύγχρονο, για την ακρίβεια, υπάρχουν αναφορές για αυτό από την αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης είχε περιγράψει το γεγονός ως μια ελαφριά και ευχάριστη ασχολία, που όμως θα μπορούσε να έχει κακόβουλη αφετηρία, ειδικά όταν μιλούσε κάποιος που είχε αδικηθεί.
Σε άρθρο περιγράφεται πως το κουτσομπολιό χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο επιβίωσης των αδύναμων και επισημαίνεται πως οι φήμες μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και στο δικαστήριο για να δυσφημίσουν τον χαρακτήρα κάποιου. Άντρες ή γυναίκες, πλούσιοι ή φτωχοί, ελεύθεροι ή σκλάβοι, νέοι ή ηλικιωμένοι, όλοι φαίνεται ότι αγαπούσαν το κουτσομπολιό στην Αρχαία Αθήνα: Μπορεί κανείς να πει ότι ήταν το κοινό σημείο μεταξύ των πολιτών που γεφύρωνε όλα τα ταξικά και οικονομικά χάσματα.
Φαίνεται ότι το κουτσομπολιό είχε γίνει επάγγελμα, καθώς ο καθένας μπορούσε να προσλάβει επαγγελματίες της δυσφήμισης και να τους στείλει στις αγορές με την ελπίδα ότι θα επηρεάσουν την κοινή γνώμη προς όφελός τους. Ταυτόχρονα, στα δικαστήρια εκείνης της εποχής παρουσιάζονταν γυναίκες – επαγγελματίες κουτσομπόλες με σκοπό να βοηθήσουν τον εργοδότη τους να κερδίσει τη δίκη.
Το κουτσομπολιό και οι γυναίκες
Ο κακόβουλος σχολιασμός και η διάδοση φημών είναι πράξεις που στερεοτυπικά συνδέονται με τις γυναίκες. Μια άτυπη ανάλυση 100 εικόνων της Google με κουτσομπολιά αποκάλυψε ότι το 62% έδειχναν μόνο γυναίκες, το 7% μόνο άνδρες και το 31% έδειχνες άνδρες και γυναίκες να κουτσομπολεύουν.
Αυτό ενισχύει την πεποίθηση ότι το κουτσομπολιό είναι γένος θηλυκού. Ακόμα και οι ίδιοι οι άνδρες δεν παραδέχονται ότι το κάνουν. Επιστημονικές έρευνες, ωστόσο, έχουν δείξει ότι άνδρες και γυναίκες κουτσομπολεύουν στον ίδιο περίπου βαθμό αλλά για διαφορετικά θέματα.
Πολλές φορές, έχουμε δει το κουτσομπολιό να χρησιμοποιείται ως μέσο δυσφήμισης μιας γυναίκας ή και ως εργαλείο με σκοπό το slut-shaming ή το body-shaming είτε από γυναίκα προς γυναίκα, είτε από άνδρα προς γυναίκα.
Σύμφωνα με μια νέα δημοσίευση στο Journal of Experimental Social Psychology, οι γυναίκες μπορεί να χρησιμοποιήσουν το κουτσομπολιό ως όπλο, η μία εναντίον της άλλης για να κερδίσουν τον ανταγωνισμό απέναντι στους άνδρες. Για την ακρίβεια, οι συμμετέχουσες, στην έρευνα, ήταν πιο πιθανό να κουτσομπολέψουν μια γυναίκα όταν ήταν ελκυστική ή φορούσε αποκαλυπτικά ρούχα.
Η προσωπική μου εμπειρία
Έχω υπάρξει σε παρέες που χάλασαν επειδή κάποιος μίλησε πίσω από την πλάτη κάποιου “φίλου”. Ίσως το θέμα του κουτσομπολιού να ήταν ασήμαντο, αλλά η πραγματικότητα είναι πως το να σχολιάζεις τρίτους, έχει την δύναμη να κλονίσει τις ανθρώπινες σχέσεις και να γκρεμίσει την εμπιστοσύνη που με κόπο χτίστηκε.
Επίσης, έχω υπάρξει το αντικείμενο του κουτσομπολιού (όπως οι περισσότεροι) το οποίο έφτασε στα αυτιά μου και σε κάποιες περιπτώσεις, το ομολογώ, μου στοίχισε. Θυμάμαι χαρακτηριστικά πως μια από τις πρώτες μου σχέσεις, ήταν ένας άντρας πιο κοντός από ‘μένα. Όταν κάποια φίλη μου είπε ότι μας σχολιάζουν άσχημα και γελάνε πίσω από την πλάτη μας, μια παρέα κοριτσιών που μέχρι πρότινος δεν τους έδινα καμία σημασία, καταρρακώθηκα.
Ακόμα δεν είχα χτίσει την άμυνα μου απέναντι στα σχόλια του κόσμου και το γεγονός ότι με χλεύαζαν εν αγνοία μου, πλήγωσε την αυτοπεποίθηση μου και μου δημιούργησε έντονα μια απέχθεια προς την παρέα αυτή. Φυσικά, δεν μπορούσα να γίνω πιο κοντή, ούτε εκείνος να ψηλώσει για να μην γελάνε μαζί μας, οπότε απλά τις αγνόησα. Σήμερα, μπορεί να τις αντιμετώπιζα κατά πρόσωπο αλλά τότε δεν είχα το θάρρος, μπορούσα απλά να τις αποφεύγω και να τις αγνοώ.
Θα σταματήσει ποτέ το κουτσομπολιό;
Το να διαδίδεις ζουμερές ιστορίες και φήμες μπορεί να προσβάλει τους ανθρώπους και δικαίως. Ως αποτέλεσμα, αργά ή γρήγορα, πιθανότατα θα βρεθείς αντιμέτωπος με κάποιον από τους ανθρώπους που σχολίασες.
Επιπλέον, σε κανέναν δεν αρέσει το προσωνύμιο “κουτσομπόλης”, οπότε ακόμα και αν δεν αντιμετωπίζεις τις συνέπειες κατά πρόσωπο, κάποιοι άνθρωποι δεν θα εγκρίνουν τις συζητήσεις που κάνεις, θα χάσουν την εμπιστοσύνη τους και τελικά θα απομακρυνθούν. Άρα, είτε άμεσα, είτε έμμεσα, οι συνέπειες θα σου χτυπήσουν την πόρτα. Αξίζει το ρίσκο;
Επειδή ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον, και το κουτσομπολιό είναι μια κοινωνική δραστηριότητα, όλοι, λοιπόν, έχουν την τάση να το κάνουν. Το κουτσομπολιό είναι αναπόφευκτο, αλλά αυτό που κάνει το κουτσομπολιό να ευδοκιμεί δεν είναι απλώς η κοινωνική φύση του ανθρώπου αλλά η κοινωνική υποστήριξη που λαμβάνει από την ομάδα ή το δίκτυο το οποίο το αποδέχεται και το μοιράζεται.
Επομένως, αν η κοινωνική υποστήριξη πληγεί, το κουτσομπολιό θα σταματήσει. Έτσι, ακόμα και αν η πρόθεση είναι καλή, αντί να σχολιάζεις τους άλλους δεν θα ήταν πιο ωφέλιμο να επικεντρωθείς στη δική σου ζωή;