Ο πληθωρισμός πρωταγωνιστεί στην καθημερινότητά μας, άμεσα και έμμεσα.
Κυρίαρχος είναι πλέον ο ρόλος του πληθωρισμού στις ζωές μας, αφού μονοπωλεί το ενδιαφέρον σε όλα τα κανάλια επίσημης και ανεπίσημης επικοινωνίας. Από τα δελτία ειδήσεων και τα λοιπά ΜΜΕ, τις ιδιωτικές συζητήσεις που διεξάγονται στα καφέ, μέχρι και τις απόψεις που εκφράζονται στο δημόσιο διάλογο, τα περισσότερα θέματα αρχίζουν και τελειώνουν με τον πληθωρισμό.
Ένα μείζον κοινωνικοπολιτικό ζήτημα της χώρας, το οποίο συμπαρασύρει κάθετα τις τιμές στα τρόφιμα, τα είδη πρώτης ανάγκης, στα καύσιμα, αλλά και στις κατοικίες προς ενοικίαση. Παρά την καθοριστική του επιρροή σε όλους τους τομείς, για πολλούς, τα αίτια και η υπόσταση του εγχώριου πληθωρισμού, κατατάσσονται σε αχαρτογράφητα νερά.
Τι εστί πληθωρισμός, τελικά;
Ο πληθωρισμός είναι η συνεχής αύξηση του γενικού επιπέδου τιμών μιας οικονομίας σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, η οποία προκαλεί πτώση στην αγοραστική δύναμη, καθώς κάθε μονάδα χρήματος (π.χ. €) ανταποκρίνεται στην αξία λιγότερων αγαθών και υπηρεσιών. Αναγκαία συνθήκη για την ύπαρξη του πληθωρισμού είναι η μεταβολή των τιμών. Δεν υφίσταται, δηλαδή, όταν οι τιμές παραμένουν σταθερές, ανεξαρτήτως αν είναι υψηλές ή όχι. Εκτός αυτού, ο πληθωρισμός επηρεάζει τις… τσέπες όλων μας, ειδικά όταν οι τιμές αυξάνονται ενώ οι μισθοί παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα.
Η ανάλυση του πληθωρισμού ξεκινά ήδη από τον 16ο αιώνα, όταν ο Γάλλος φιλόσοφος, Ζαν Μποντέν, επιχείρησε να εξηγήσει τις αυξήσεις των τιμών με βάση την αύξηση της προσφοράς σε χρυσό και ασήμι. Σύμφωνα με την κλασική θεωρία του πληθωρισμού, το χρήμα είναι το περιουσιακό στοιχείο που χρησιμοποιείται από τους ανθρώπους για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών σε τακτική βάση. Ο πληθωρισμός εμφανίζεται σε μια οικονομία όταν το συνολικό επίπεδο τιμών αυξάνεται και η ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών αυξάνεται επίσης.
Παράγοντες που ωθούν μια οικονομία σε κατάσταση πληθωρισμού αποτελούν η αύξηση του κόστους παραγωγής ή η αύξηση της ζήτησης σε προϊόντα και υπηρεσίες. Στην πρώτη περίπτωση, συναντάμε τον λεγόμενο «πληθωρισμό ώθησης κόστους», στον οποίο η ζήτηση για αγαθά παραμένει αμετάβλητη, ενώ η προσφορά αγαθών μειώνεται λόγω του υψηλότερου κόστους παραγωγής.
Ως αποτέλεσμα, το πρόσθετο κόστος παραγωγής «περνά» στους καταναλωτές με τη μορφή υψηλότερων τιμών για τα τελικά προϊόντα. Και αφού κατανοήσουμε τη σημασία του, είναι εξίσου ενδιαφέρον και σημαντικό να κατανοήσουμε πως εισήχθη, λοιπόν, στην Ελλάδα και ποιοι είναι εκείνοι που κατέφυγαν σε μεθόδους αισχροκέρδειας, εκμεταλλευόμενοι την καλπάζουσα ακρίβεια.
Κεφάλαιο 1ο: Οι συνέπειες της πανδημίας
Ο κορωνοϊός και ο κοινωνικός αποκλεισμός που επέβαλε, μπορούμε να ομολογήσουμε πως επηρέασε καθοριστικά τον πληθωρισμό.
Οι περιορισμοί που τέθηκαν στις μετακινήσεις και στην παγκόσμια βιομηχανική δραστηριότητα είχαν ως αποτέλεσμα όχι μόνο την κατακόρυφη πτώση της ταξιδιωτικής κίνησης σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και τη μεγάλη μείωση της ζήτησης του πετρελαίου και του φυσικού αερίου – και κατά συνέπεια την αύξηση των τιμών τους.
Ωστόσο, η σταδιακή ομαλοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας κατά το τρέχον έτος, έχει οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης, η οποία τροφοδοτεί την άνοδο των τιμών. Ο πληθωρισμός, δηλαδή, εντάθηκε εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης της ζήτησης σε αγαθά και υπηρεσίες που ακολούθησε μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων για την αναχαίτιση της πανδημίας.
Κεφάλαιο 2ο: Οι πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και ο τραγικός πόλεμος που ξέσπασε ανάμεσά τους αποτελεί ορόσημο για την παγκόσμια οικονομία, αλλά κυρίως για την Ευρώπη. Ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας-Ουκρανίας είχε πολλές οικονομικές επιπτώσεις και συνέβαλε στην αύξηση του πληθωρισμού.
Μάλιστα, επηρέασε ιδιαίτερα τις αγορές ενέργειας και τροφίμων, συμπιέζοντας την προσφορά και ανεβάζοντας τις τιμές σε πρωτοφανή επίπεδα. Συν τοις άλλοις, αφού η ζώνη του ευρώ εξαρτάται από εισαγωγές ενέργειας, ήταν λογικό και επόμενο να κλονιστεί η οικονομία της. Εξάλλου, η Ρωσία ήταν βασικός προμηθευτής ενέργειας στην Ευρώπη πριν από τον πόλεμο, ενώ διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο – μαζί με την Ουκρανία – στις εισαγωγές τροφίμων και λιπασμάτων πριν από την εισβολή.
Κεφάλαιο 3ο: Πανευρωπαϊκό ζήτημα ο πληθωρισμός;
Είναι μια πραγματικότητα πως δεν υποφέρει μόνο η Ελλάδα από τη μάστιγα του πληθωρισμού.
Αντιθέτως, όλες οι ευρωπαϊκές χώρες βίωσαν μέχρι το μεδούλι το συλλογικό αυτό πρόβλημα, αν και οφείλουμε να εξετάσουμε ποιες εξ αυτών το αντιμετώπισαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, όπως επίσης κατά πόσο η κυβερνητική διαχείριση στην περίπτωση της Ελλάδας ήταν αποτελεσματική. Διότι, υπάρχουν πολλές πολιτικές που θα μπορούσαν να εφαρμόσουν οι εθνικές κυβερνήσεις για να μην υποστούν σε μεγάλο βαθμό οι πολίτες τις συνέπειες της αύξησης του πληθωρισμού.
Πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ο πληθωρισμός;
Όπως αναφέρεται και σε έρευνα του eteron, οι κυβερνητικές αποφάσεις θα μπορούσαν να στηρίξουν προγράμματα διατήρησης θέσεων εργασίας και επιδοτήσεις προς τις επιχειρήσεις, ώστε να είναι σε θέση να αντέξουν αυτό το προσωρινό, αν και όχι βραχύβιο σοκ.
Επίσης, θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν δημοσιονομικά μέτρα για να στηρίξουν τα νοικοκυριά, ιδίως τα πιο ευάλωτα, έναντι των επιπτώσεων των αυξημένων τιμών ενέργειας και τροφίμων στους πραγματικούς προϋπολογισμούς. Για να μειωθεί ο δημοσιονομικός αντίκτυπος αυτών των μέτρων, θα μπορούσαν να επιβληθούν φόροι στα έκτακτα κέρδη των εταιρειών καυσίμων. Επιπλέον, κεφάλαια από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα μπορούσαν να βοηθήσουν, ιδίως σε χώρες με μεγαλύτερα δημοσιονομικά ελλείμματα, όπως η Ελλάδα, στη διατήρηση της συνολικής ζήτησης μέσω αυξημένων επενδύσεων.
Εντούτοις, ο υψηλός πληθωρισμός μπορεί να έχει αντίκτυπο και στην πραγματική αξία των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Τέλος, η στήριξη της ενεργειακής ανακαίνισης των οικιστικών κτιρίων, ιδίως αυτών όπου ζουν νοικοκυρια με χαμηλότερο εισόδημα, θα μπορούσε να συμβάλλει μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στη μείωση των επιπτώσεων του πληθωρισμού στους προϋπολογισμούς τους και, κατ’ επέκταση, και στη ζήτηση για αξιοποίηση.