Ένας από τους καλύτερους τρόπους να αντιμετωπιστεί ο αντίκτυπος του στίγματος και των διακρίσεων στην κοινωνία, είναι ο ανοιχτός διάλογος για τις ψυχικές διαταραχές.
Πιο συγκεκριμένα, το να μοιράζονται όσοι και όσες έχουν αντιμετωπίσει κάποια στιγμή της ζωής τους θέματα ψυχικής υγείας ή κάποια διάγνωση, μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα σε μία ενδεχόμενη μεταβολή τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς άλλων ατόμων γύρω από τέτοια ζητήματα.
Η προαναφερθείσα θέση, που αργότερα επιβεβαιώθηκε και από πλήθος ερευνών, βασίζεται στη ιδέα της κοινωνικής επαφής, η οποία υποστηρίζει πως ο αποτελεσματικότερος τρόπος για να τροποποιήσουμε αρνητικές συμπεριφορές και πεποιθήσεις, είναι να ακούσουμε απευθείας κάποιον/α που έχει ζήσει κάτι αντίστοιχο (βιωμένη εμπειρία). Αυτό, βέβαια, μπορεί επίσης να λειτουργήσει με έμμεσο τρόπο, με την ανταλλαγή δηλαδή βιωμένων εμπειριών μέσω βίντεο, podcasts, άρθρων ειδήσεων κ.λπ.
Την τελευταία πενταετία, και στη χώρα μας έχει αρχίσει να γίνεται ανοιχτός διάλογος για θέματα ψυχικής υγείας. Κάτι τέτοιο είναι φυσικό και επόμενο, αν λάβουμε υπόψη και τα πρόσφατα δεδομένα ερευνών, τα οποία υπογραμμίζουν πως 1 στους 3 νέους βιώνουν συμπτώματα κατάθλιψης, ενώ 1 στους 7 συμπτώματα αγχώδους διαταραχής.
Μια από τις μελέτες που επιβεβαιώνουν την υπόθεση της κοινωνικής επαφής, πραγματοποιήθηκε το 2021 στο Πανεπιστημίου του Nottingham. Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν 1.023 άτομα –ο καθένας τους με κοινά προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως διαταραχές διάθεσης ή/και άγχους και διαταραχές που σχετίζονται με το άγχος, από όλο το Ηνωμένο Βασίλειο.
Στη συνέχεια, χρησιμοποιήθηκε μια διαδικτυακή παρέμβαση (Narrative Experiences Online -NEON), όπου στην εφαρμογή της περιλαμβάνει αρχεία από περισσότερες από 600 καταγεγραμμένες αφηγήσεις ατόμων που βιώνουν ή/και ξεπέρασαν ψυχικές διαταραχές. Για να μπορέσουν να ελέγξουν την αποτελεσματικότητα των αφηγήσεων, οι ερευνητές χώρισαν τους συμμετέχοντες σε δύο ομάδες: Η πρώτη είχε πρόσβαση σε αυτά τα αρχεία, ενώ η δεύτερη όχι.
Εν τέλει, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι προσωπικές αφηγήσεις για το πώς οι άνθρωποι ξεπέρασαν τις δυσκολίες τους με τις ψυχικές διαταραχές μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά άλλα άτομα τα οποία έχουν παρόμοιες εμπειρίες, με στόχο να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους.
Ο Mike Slade, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Nottingham και επικεφαλής της μελέτης μεταξύ άλλων είπε: “Είμαστε πολύ ενθουσιασμένοι με τις δυνατότητες των νέων προσεγγίσεων να υποστηρίζουν την ανάρρωση, χρησιμοποιώντας βιωμένες εμπειρίες του πώς είναι πραγματικά να ζεις με προβλήματα ψυχικής υγείας και να ζεις καλά με αυτά”.
Με ποιον τρόπο η εξιστόρηση προσωπικών ψυχικών δυσκολιών βοηθά και εμάς τους ίδιους, αλλά και άλλα άτομα που βιώνουν κάτι αντίστοιχο
Το να μοιράζεται κάποιος τέτοιου είδους προσωπικές ιστορίες, συμβάλλει στην απλή συνειδητοποίηση πως “δεν είμαι μόνος-η”
Αποτελεί συχνό φαινόμενο άτομα που παλεύουν με ψυχικές διαταραχές να θεωρούν πως είναι μόνα τους σε αυτό τον αγώνα, πως κανένας δε μπορεί να τους νιώσει, και πως οι γύρω τους δεν έχουν αντιμετωπίσει κάποια ψυχική δυσκολία. Με αυτό τον τρόπο, λοιπόν, τους προσφέρεται ελπίδα. Αφού γίνουν δέκτες μιας ανάλογης προσωπικής εμπειρίας, τα άτομα συχνά αναφέρουν ότι αισθάνονται λιγότερο “παρείσακτοι” και “περίεργοι”, αφού υπάρχουν και άλλοι σε παρόμοιες καταστάσεις.
Με την ανταλλαγή παρόμοιων εμπειριών μπορεί να δοθεί κίνητρο σε κάποιο άτομο
Για παράδειγμα, οι βετεράνοι πολέμου, συνήθως ενθαρρύνονται να μοιραστούν τις ιστορίες τους σχετικά με το πώς αντιμετώπισαν προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη, άγχος, μετατραυματικό στρες και διαχείριση θυμού. Έχει διαπιστωθεί πως το να ακούσεις πως και κάποιο άλλο άτομο έχει βρεθεί στη θέση σου και τώρα έχει βρει τρόπους να ανταπεξέρχεται, μπορεί να αποτελέσει ισχυρό κίνητρο για την αναζήτηση και λήψη βοήθειας.
Ο διαμοιρασμός ιστοριών μειώνει το στίγμα
Με αυτό τον τρόπο, όχι μόνο εκπαιδεύουμε και υποστηρίζουμε όσα άτομα χρειάζονται υποστήριξη, αλλά συμβάλλουμε στην ενίσχυση της συμμετοχής περισσότερων ανθρώπων σε συζητήσεις γύρω από την ψυχική υγεία. Ως εκ τούτου, συντελούμε στην ελαχιστοποίηση του στίγματος και των διακρίσεων στην κοινωνία. Εξαλείφοντας το στίγμα, οι άνθρωποι θα είναι σε θέση να μιλούν ανοιχτά για την ψυχική τους ασθένεια και θα λαμβάνουν ευκολότερα (και με μεγαλύτερη προθυμία) την υποστήριξη που χρειάζονται, προκειμένου να οδηγηθούν προς την κατεύθυνση της ανάρρωσης.
Η εξομολόγηση μιας προσωπικής ιστορίας ενέχει πλεονεκτήματα και για το ίδιο το άτομο
Πιο συγκεκριμένα, η ενεργητική ακρόαση δημιουργεί έναν χώρο όπου οι άνθρωποι αισθάνονται ότι ακούγονται και ότι γίνονται κατανοητοί, ενισχύοντας την αίσθηση της αυτοεκτίμησής τους. Έτσι, όχι μόνο εμπνέουν άλλους να μοιραστούν και αυτοί της προσωπικές ιστορίες τους ή να αντιμετωπίσουν μια διαταραχή, αλλά ταυτόχρονα βρίσκουν παρηγοριά καταρρίπτοντας τα τείχη της απομόνωσης που μπορούν να χτίσουν οι προκαταλήψεις της ψυχικής υγείας.
Η θεραπευτική δύναμη της αφήγησης βιωμένων εμπειριών λειτουργεί ως μια απόδειξη της ανθρώπινης ανάγκης για σύνδεση, κατανόηση και ενσυναίσθηση, υπενθυμίζοντάς μας πως οι δυσκολίες μας δεν μας καθορίζουν, αλλά αποτελούν μέρος των πολύπλευρων ιστοριών και εμπειριών που μας διαμορφώνουν σε αυτό που είμαστε.