Ο εκφοβισμός είναι ένα σύνηθες φαινόμενο που όπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες, πλέον έχει αυξηθεί και στην χώρα μας.
Συγκεκριμένα, έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 2.293 μαθητές σε όλη την Ελλάδα κατά το σχολικό έτος 2022-2023, έδειξε πως 1 στα 3 παιδιά δηλώνουν πως έχουν δεχτεί σχολικό εκφοβισμό, ενώ 1 στα 6 παιδιά δηλώνουν ότι αισθάνονται πως το σχολείο δεν τους μαθαίνει να μην εκφοβίζουν τους συμμαθητές τους.
Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός;
Ο εκφοβισμός είναι ένα είδος επιθετικής συμπεριφοράς όπου ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων στοχεύει επίμονα στο να βλάψει κάποιον/α συναισθηματικά ή/ και σωματικά. Επιπλέον, ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να λάβει πολλές μορφές, όπως για παράδειγμα σωματική επαφή, λεκτικές προσβολές ή πιο έμμεση συμπεριφορά – όλες με σκοπό να προκαλέσουν πόνο (σωματικό ή ψυχικό).
«Δυστυχώς, ο εκφοβισμός θα επηρεάσει όλους τους νέους κάποια στιγμή, είτε είναι στόχος του εκφοβισμού, είτε μάρτυρας κάποιου περιστατικού, είτε θύτης», λέει η Dr. Anisha Patel-Dunn, επικεφαλής ιατρός της LifeStance Health.
Ο σχολικός εκφοβισμός σε κατηγορίες
Λεκτικός εκφοβισμός
Ο λεκτικός εκφοβισμός είναι η χρήση επιθετικού λόγο με στόχο να πληγώσει κάποιον/α.
Αυτό περιλαμβάνει:
– Πειράγματα
– Xλευασμό κάποιου/ας
– Aκατάλληλα σχόλια
– Απειλές
«Ο λεκτικός εκφοβισμός είναι χαρακτηρισμοί, ειδικά για τη σωματική εμφάνιση ή κάποια αντιληπτή αδυναμία κάποιου ατόμου», λέει η Gabrielle A. Carlson, MD, καθηγήτρια ψυχιατρικής και παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο Stony Brook στη Νέα Υόρκη. «Ακόμη, περιλαμβάνει σχόλια σχετικά με τη φυλή, την εθνικότητα ή την καταγωγή του παιδιού. Γενικότερα, οτιδήποτε μπορεί να λεχθεί ώστε να ταπεινώσουν το παιδί».
Κοινωνικός εκφοβισμός
Ο κοινωνικός εκφοβισμός είναι η προσπάθεια «βλάβης» της κοινωνικής εικόνας ενός ατόμου ή των σχέσεών του με άλλους.
Αυτό περιλαμβάνει:
– Το κουτσομπολιό
– Το να ντροπιάζει κάποιον/α μπροστά σε άλλους
– Τον αποκλεισμό κάποιου/ας από την ομάδα
Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), περισσότερες μαθήτριες λυκείου στις Ηνωμένες Πολιτείες βιώνουν εκφοβισμό σε σχέση με τους συμμαθητές τους που είναι αγόρια. «Ο κοινωνικός εκφοβισμός παρατηρείται κυρίως στα κορίτσια, ιδίως όταν αυτά βρίσκονται στην εφηβεία», λέει η Carlson.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως και ο διαδικτυακός εκφοβισμός εμπίπτει επίσης σε αυτή την κατηγορία (λεκτικός και κοινωνικός εκφοβισμός με χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης). Αυτή η κατηγορία εκφοβισμού είναι εξίσου σημαντική και τραυματική για την αυτοεκτίμηση των νέων. Μάλιστα, ένα από τα χαρακτηριστικά του διαδικτυακού εκφοβισμού που τον καθιστούν ιδιαίτερα τοξικό είναι ότι συχνά είναι ανώνυμος και δεν μπορείς να γνωρίζεις ποιοι είναι οι «δράστες».
Σωματικός εκφοβισμός
Σωματικός εκφοβισμός είναι η πρόκληση βλάβης στο σώμα ή στα προσωπικά αντικείμενα κάποιου.
Αυτό περιλαμβάνει:
– Χτύπημα
– Σπρώξιμο
– Σκουντήγματα
– Το να πάρεις τα πράγματα κάποιου άλλου ατόμου χωρίς την άδειά του
– Σπάσιμο ή πρόκληση βλάβης σε πράγματα άλλου ατόμου
Οι επιπτώσεις του εκφοβισμού στην ψυχική υγεία
Πλέον, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ερευνητικών στοιχείων που αποδεικνύουν μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ του εκφοβισμού και των διαταραχών της ψυχικής υγείας. Η επανειλημμένη έκθεση στον εκφοβισμό επηρεάζει τη σωματική, την ψυχική και την κοινωνική λειτουργικότητα ενός παιδιού, και είναι πολύ πιθανό αυτές οι συνέπειες του εκφοβισμού να το συνοδεύουν και κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του.
Ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις
Οι επιπτώσεις αυτές, αρχικά, μπορούν να διαχωριστούν σε προβλήματα εσωτερίκευσης και εξωτερίκευσης. Τα συμπτώματα εσωτερίκευσης περιλαμβάνουν προβλήματα που κατευθύνονται προς το εσωτερικό του ατόμου, όπως κατάθλιψη, άγχος, φόβος και απόσυρση από τις κοινωνικές επαφές. Τα εξωτερικευμένα συμπτώματα αντανακλούν συμπεριφορές που συνήθως κατευθύνονται προς τους άλλους, όπως ο θυμός, η επιθετικότητα και τα προβλήματα συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένης της τάσης για επικίνδυνη και παρορμητική συμπεριφορά, καθώς και τη χρήση ουσιών.
Ο σχολικός εκφοβισμός σε μορφή σωματικών συμπτωμάτων
Οι συναισθηματικές συνέπειες του εκφοβισμού μπορούν να εκφραστούν μέσω σωματικών διαταραχών, οι οποίες, παρόμοια με τη σωματοποίηση, είναι σωματικά συμπτώματα που προέρχονται από το στρες ή μια συναισθηματική κατάσταση. Τα συνήθη συμπτώματα που σχετίζονται με το στρες ή το άγχος περιλαμβάνουν διαταραχές του ύπνου, γαστρεντερικές ανησυχίες, πονοκεφάλους, αίσθημα παλμών και χρόνιο πόνο.
Νευροενδοκρινολογία του στρες
Οι στρεσογόνοι παράγοντες, όπως το να είσαι στόχος εκφοβισμού, ενεργοποιούν το σύστημα του στρες με επίκεντρο τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων. Ο ρόλος αυτού του συστήματος αλλά και άλλων ορμονών, είναι να προάγουν την προσαρμογή και την επιβίωση. Ωστόσο, οι χρόνια αυξημένες ορμόνες μπορούν επίσης να προκαλέσουν προβλήματα. Το στρες που δημιουργείται από τη βίωση τέτοιων εμπειριών, έχει επιπτώσεις στη φυσιολογία και τον εγκέφαλο, μεταβάλλει τα επίπεδα πολλών ορμονών και άλλων βιοδεικτών και τελικά επηρεάζει τη συμπεριφορά.
Σχολικός εκφοβισμός και διατροφικές συνήθειες
Όταν η ψυχική μας κατάσταση έχει επιβαρυνθεί με άγχος και ανησυχία, το φαγητό μπορεί να γίνει ένα ασήμαντο γεγονός. Ως εκ τούτου, μπορεί να σταματήσουμε να τρώμε ορισμένα γεύματα ή να τρώμε μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού, ως μια μορφή παρηγοριάς. Εκτός από αυτό, το άτομο μπορεί να έχει πέσει θύμα εκφοβισμού που έχει στόχο την εικόνα του σώματός του, και γι’ αυτό το λόγο, μέσω της αλλαγής των διατροφικών του συνηθειών, να προσπαθεί να μην είναι πλέον στόχος.