Το παράλογο έγινε κανονικότητα. Όλοι/ες μπορεί να αναγκαστούμε να εγκαταλείψουμε το σπίτι, την περιουσία μας, το σημείο που βρισκόμαστε ανά πάσα ώρα και στιγμή, αφήνοντας τη φύση στο έλεος της πυρκαγιάς.

Οι φωτιές που καίουν τη χώρα μας όλο και αυξάνονται, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κομμάτι του καλοκαιριού μας. Παράλληλα, ο συνδυασμός των πυρομετεωρολογικών συνθηκών, της αποδεδειγμένα προβληματικής στρατηγικής για πρόληψη και ετοιμότητα εδώ και δεκαετίες, της αμέλειας ή του εμπρησμού, λειτουργούν επιβαρυντικά στην αύξησή τους. 

Φωτιές από αμέλεια, φωτιές από εμπρησμούς, φωτιές από κολώνες ρεύματος ή ενίοτε από κεραυνούς, αυθαίρετη δόμηση, ανεπαρκής πρόληψη, ασυδοσία σκουπιδιών, μηδαμινοί έλεγχοι και εξοπλισμός και άλλα πολλά δεινά καταλήγουν να καταστρέφουν τη φύση και τις ζωές μας. 

Μια πραγματικότητα στην οποία δεν μπορούμε να είμαστε αμέτοχοι, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όλοι οι πολίτες μπορεί να βρεθούμε σε αυτή τη συνθήκη και να αναγκαστούμε να εγκαταλείψουμε το σπίτι, την περιουσία μας, το σημείο που βρισκόμαστε ανά πάσα ώρα και στιγμή, αφήνοντας τη φύση στο έλεος της πυρκαγιάς.

Με τις φωτιές να βρίσκονται πλέον στη καθημερινότητα μας και την αντιπυρική περίοδο να διευρύνεται, το ερώτημα σχετικά με το αν μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε με τα μέσα και το υπάρχον σύστημα διοίκησης που διαθέτουμε ως χώρα παραμένει. Παράλληλα, διακρίνεται ένας φάρος ελπίδας μέσα από το εθελοντικό κίνημα της χώρας, που ενδυναμώνεται και διαμορφώνει το νέο σκηνικό.

Η πυρκαγιά στη Βορειοανατολική Αττική μας θύμισε την αξία του εθελοντισμού

Για ακόμη μια φορά, το λεκανοπέδιο βρέθηκε στο έλεος της φωτιάς, ενώ ακόμη δεν έχουμε πλήρη εικόνα για το πόσα πράγματα δεν λειτούργησαν σωστά και η φωτιά έφτασε μέχρι το Χαλάνδρι. 

Από την άλλη πλευρά, είναι γεγονός πως η οικολογική κρίση προχωράει εξαιρετικά δυναμικά, μαζί με την ευρύτερη αδιαφορία της πολιτείας. Ταυτόχρονα, μια έντονη κοινωνική ανάγκη παρέμβασης των πολιτών είναι όλο και πιο έντονη και δείχνει ελπιδοφόρα σημάδια αλλαγής στη νοοτροπία μας.

Το βίωμα της αλληλεγγύης που αναζωπυρώνει την ελπίδα 

Και ενώ υπάρχουν αρκετές στιγμές στη καθημερινότητα μας που δεν είναι φωτεινές, η εθελοντική προσφορά του κόσμου -και συγκεκριμένα των νέων ανθρώπων, εκείνων που επανειλημμένα λιθοβολούνται ως η αδρανής γενιά των social media- που σε κάθε δύσκολη στιγμή βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, εκεί που δίνουν τη μάχη για να σώσουν ό,τι τελικά σώζεται, αποδεικνύει ότι ο ρόλος του εθελοντή είναι καθοριστικός. Η συνεισφορά του κόσμου μοιάζει αξιοσημείωτη και συγκινητική. 

Μέσα από εκκλήσεις στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης για στήριξη και βοήθεια, άνθρωποι που υπο άλλες συνθήκες δεν θα γνωρίζονταν γίνονται μια ομάδα, δημιουργούνται πυρήνες εθελοντών που προσφέρουν στο πεδίο, δράσεις για περισυλλογή και περίθαλψη ζώων, κοινωνικές κουζίνες. Πολίτες συνδράμουν με αγροτικά, υδροφόρες, γεννήτριες και άλλα πολλά, τα οποία αποδεικνύουν πως η ανθρωπιά μας ακόμα ζει και η ενότητα ανοίγει πεδία ευρύτερης κοινωνικής αλλαγής. 

Αυτή η σπουδαία κινητοποίηση των ανθρώπων υπενθυμίζει πως η συμβολή της εθελοντικής προσπάθειας μέσα από τη συλλογική δράση με κοινό σκοπό παίζει καθοριστικό ρόλο στην προστασία του περιβάλλοντος και στην ανακούφιση των πυρόπληκτων ανθρώπων και ζώων. 

Για την Ελλάδα του σήμερα, ο εθελοντισμός θα μπορούσε να αναδειχθεί σε ένα επιτυχημένο μοντέλο συμβολής και προστασίας του περιβάλλοντος -οριζόντια- σε όλη τη χώρα, λαμβάνοντας υπόψη και επιτυχημένα παραδείγματα, όπως αυτό της Γερμανίας ή της Πορτογαλίας.

Στις παραπάνω χώρες, υπάρχει σε κάθε πόλη ή χωριό αντίστοιχη οργανωμένη εθελοντική ομάδα με συνεχείς εκπαιδεύσεις των πολιτών, ενημερώσεις, παροχή σύγχρονου εξοπλισμού με στόχο την πρόληψη και την αντιμετώπιση πυρκαγιών. 

Μέσα από τον εθελοντισμό, η αλληλεγγύη διευρύνεται και η προσφορά γίνεται τρόπος ζωής. 

Δεν πρέπει να μπερδεύεται η Πολιτική Προστασία με την πολιτική αδιαφορία 

Σε καμία περίπτωση, όμως, ο εθελοντισμός δεν μπορεί και δεν πρέπει να αντικαταστήσει τον κρατικό μηχανισμό, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να ανταπεξέρχεται σε αυτές τις συνθήκες. Οφείλει να διαμορφώνει εκείνα τα σύγχρονα πλάνα ενεργειών και να δίνει τα μέσα, με τα οποία θα αποτρέπονται, στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, οι επιβλαβείς επιπτώσεις των πυρκαγιών. Άλλο η Πολιτική Προστασία και άλλο η πολιτική αδιαφορία που έχουμε δει επανειλημμένα τις τελευταίες δεκαετίες.  

Ενδεικτικά στατιστικά

Από το 2017 μέχρι και τις 13 Αυγούστου 2024, 13 μεγάλες πυρκαγιές έχουν κάψει περισσότερα από 700.000 στρέμματα στην Αττική σύμφωνα με τις αναφορές που παρουσίασαν το Meteo και η Υπηρεσία Ταχείας Χαρτογράφησης Copernicus και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS).

To 2023, η Ελλάδα είχε αρνητικό ρεκόρ στην Ευρώπη, αφού σημειώθηκε η μεγαλύτερη πυρκαγιά που έχει καταγραφεί, με καμένη έκταση περίπου 935.000 στρέμματα στην Αλεξανδρούπολη. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τις πυρκαγιές στην  Ελλάδα ήταν στην τρίτη υψηλότερη θέση που έχει καταγραφεί, μετά από αυτές του 2007 και του 2021, όταν η Ελλάδα βίωνε παρατεταμένους και έντονους καύσωνες. 

ΙΣΩΣ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ

Η Ελλάδα καίγεται για ακόμη μία φορά αλλά ο παραλογισμός «καλά κρατεί»

Αυτά τα δεδομένα έρχονται να επιβεβαιώσουν τις χρόνιες παθογένειες στη γενικότερη λειτουργία των αρμόδιων φορέων. Η αρνητική πρωτιά της χώρας μας σε καμένες εκτάσεις θα έπρεπε να μας απασχολήσει πολύ σοβαρά, τώρα πιο πολύ από ποτέ.

Πρόσφατη Έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ προβλέπει παγκόσμια αύξηση των «ακραίων πυρκαγιών» έως και 14% μέχρι το 2030 και μέχρι 50% μέχρι το τέλος του αιώνα. Και ενώ οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα για τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στις ζωές μας, με τα ακραία καιρικά φαινόμενα να είναι έντονα σε παγκόσμιο επίπεδο, η συνολική πολυετής απραξία παραμένει. Η WWF σε πρόσφατη έρευνα τονίζει πως το 90% των πυρκαγιών προέρχονται από ανθρώπινο παράγοντα. 

Και ενώ έγιναν κάποιες ενέργειες προς τη σωστή κατεύθυνση, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΓΙΣ από το αρμόδιο υπουργείο, όπως η στοχευμένη εκπαίδευση αξιωματικών της Πυροσβεστικής στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, η αγορά νέου τεχνολογικού εξοπλισμού για την άμεση ανίχνευση της φωτιάς (drones) και η αυστηροποίηση του νομοθετικού πλαισίου, έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε. 

Η Γεωργία Παράσχου είναι ιδρύτρια της εθελοντικής οργάνωσης Humanity Greece 

Μαύροι αρχαιολόγοι «βυθίζονται» στον Ατλαντικό Ωκεανό, βλέπουν το υγρό νεκροταφείο των προγόνων τους, εκείνων των ανθρώπων που οι ζωές τους είχαν υποβαθμιστεί σε απλά εμπορεύματα, ενώ στη Μεσόγειο «χτίζεται» σήμερα άλλο ένα υγρό νεκροταφείο που μεγαλώνει τρομακτικά.

«Το νερό είναι ταυτόχρονα πηγή θεραπείας και τόπος τρόμου, λίκνο της ελευθερίας και τόπος ανάπαυσης του θανάτου, προάγγελος καταστροφής και τόπος καταφυγής και ασφάλειας» γράφει η δημοσιογράφος Omnia Saed στο atmos που μίλησε με μαύρες αρχαιολόγους της θάλασσας που ανασκάπτουν ναυάγια από το υπερατλαντικό δουλεμπόριο.

«Όταν ανασκάπτουμε, επισκεπτόμαστε και παρακολουθούμε αυτά τα ναυάγια, δεν νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι βρισκόμαστε σε ένα νεκροταφείο» λέει η Gabrielle Miller,

δύτρια και θαλάσσια αρχαιολόγος από το Slave Wrecks Project, το οποίο αποτελεί ένα εγχείρημα του Ιδρύματος Smithsonian να μελετήσει το παγκόσμιο δουλεμπόριο με την ανασκαφή βυθισμένων δουλεμπορικών πλοίων. 

Η Gabrielle Miller, η 31χρονη δύτρια και θαλάσσια αρχαιολόγος, σχολιάζει: «Ως μελετήτρια που ασχολείται με αυτό το έργο και ως μία από τους ελάχιστους μαύρους αρχαιολόγους στον κόσμο –ιδιαίτερα όσοι από εμάς κάνουν καταδύσεις και μελετούν τον Μαύρο Ατλαντικό– δεν μπορώ να σκεφτώ ούτε ένα άτομο από εμάς που να μην μιλάει για το πόσο βαθιά συνδέεται αυτό το έργο με τις δικές μας προγονικές πρακτικές. Πρόκειται για την απόδοση τιμής σε εκείνους που ήρθαν πριν από εμάς και την αναζήτηση δικαιοσύνης για εκείνους των οποίων οι φωνές και οι ιστορίες έχουν υποβαθμιστεί σε απλά εμπορεύματα».

View this post on Instagram

A post shared by Slave Wrecks Project (@slavewrecksproject)

Έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο κοινοτήτων, επιστημόνων και ιδρυμάτων από όλη τη διασπορά, από τη Μοζαμβίκη έως το Σεν Κρουά, όπου μεταξύ άλλων καθοδηγούν και εκπαιδεύουν τις/τους μελλοντικές/ούς θαλάσσιες/ους αρχαιολόγους σε έναν τομέα που παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστος και απρόσιτος.

Τον Ιούνιο που μας πέρασε, η Gabrielle Miller βοήθησε στην καθοδήγηση της Ακαδημίας του Slave Wrecks Project στη Σενεγάλη, όπου οι σπουδαστές βούτηξαν στα ανοικτά της ακτής του νησιού Gorée, που κάποτε ήταν το μεγαλύτερο κέντρο δουλεμπορίου στις αφρικανικές ακτές. 

«Οι άνθρωποι πετάγονταν στη θάλασσα σαν σκουπίδια. Πολλοί πέθαναν στο ταξίδι και έγιναν μόνιμο κομμάτι της θάλασσας. Έτσι, όταν κάνουμε ανασκαφές, επισκεπτόμαστε και παρακολουθούμε αυτά τα ναυάγια, δεν νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι στεκόμαστε σε ένα νεκροταφείο», δήλωσε στο atmos η 31χρονη Miller που φροντίζει αυτά τα νεκροταφεία. 

View this post on Instagram

A post shared by Slave Wrecks Project (@slavewrecksproject)

«Αυτά τα υφάσματα, που απορρίπτονται ως σκουπίδια από τις ευρωπαϊκές αγορές και καταλήγουν στον ωκεανό, κυριολεκτικά τυλίγονται γύρω από τα ναυάγια», σημείωσε η ίδια. «Μέρος της φροντίδας του χώρου είναι ο καθαρισμός του». 

Η Diana Baird N’Diaye, πρώην ανώτερη επιμελήτρια του Κέντρου Λαϊκής Ζωής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Smithsonian, συνεργάστηκε με τη Miller στη Σενεγάλη και με τους σπουδαστές/στριες, με στόχο να κατασκευάσει ένα μνημείο για τα ναυάγια, κατασκευασμένο από πλαστικό και υφάσματα που ανασύρθηκαν από το νερό.

Το έργο όλων αυτών των μελετητών αυτών, των δυτών και καλλιτεχνών που έχουν αναλάβει να αποκαλύψουν τις φρικτές πραγματικότητες του υπερατλαντικού δουλεμπορίου είναι ζωτικής σημασίας για την αποτροπή επανάληψης τέτοιων καταστροφών.

Γιατί η ιστορία επαναλαμβάνεται αν δεν μάθουμε από αυτήν, κάτι που βλέπουμε ήδη τα τελευταία χρόνια στη Μεσόγειο που έχει μετατραπεί στον μεγαλύτερο τάφο μεταναστών στον κόσμο.

View this post on Instagram

A post shared by Forensis (@counterinvestigations)

Πάνω από 30.000 μετανάστ(ρι)ες έχουν πεθάνει ή αγνοηθεί την τελευταία δεκαετία, αριθμός που ολοένα και αυξάνεται. 

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο αντιρατσισμός και η αποαποικιοποίηση τίθενται όλο και πιο επιτακτικά. Ο κόμπος στο χτένι όμως δεν έφτασε τώρα. Ούτε χτες. Το χτένι έχει υπερχειλίσει με κόμπους και ανθρώπινες ζωές που χάνονται κάθε δευτερόλεπτο άδικα δίπλα μας εδώ και χρόνια. Κι εμείς απλώς κοιτάμε το δράμα αυτό να συνεχίζεται. Κάποιες λίγες διασωστικές βάρκες κάνουν το σπουδαίο έργο της διάσωσης ανθρώπων. 

Δεν αρκεί όμως. 

Όσο η Ευρώπη εμμένει πεισματικά και αντιανθρωπιστικά σε ένα κυνικό φρούριο που νοιάζεται μόνο για τους λευκούς, δυτικούς ανθρώπους και αδιαφορεί για οποιαδήποτε άλλη ζωή, τόσο θα μετράμε θύματα στις θάλασσές μας. Ναι, δίπλα στις ακτές μας, στα νησιά που –εμείς έχουμε την τύχη να– κολυμπάμε. 

Τα αποικιοκρατούμενα άτομα προσπαθούν να πάρουν πίσω την εξουσία από τους αποικιοκράτες. 

Ο ευρωκεντρισμός και η λευκότητα πρέπει να πεθάνουν. Να ζήσουν οι άνθρωποι.  

Τα λείψανα όσων υποδουλώθηκαν στο παρελθόν έχουν γίνει μέρος του Ατλαντικού ωκεανού, κομμάτι των θαλασσών αυτού του κόσμου. Η μνημόνευση της ύπαρξής τους είναι ο τρόπος επιβεβαίωσης της ύπαρξής τους και της ανθεκτικότητας αυτών των ανθρώπων, μια απόδειξη της ικανότητάς τους να επιβιώνουν ακόμη και μπροστά σε αφάνταστες αντιξοότητες.

Η Miller αναρωτιέται «Αυτό που πραγματικά με ενδιαφέρει είναι τι ακολουθεί –πώς επιβιώσαμε. Είμαστε ακόμα εδώ, οπότε τι συμβαίνει μετά την καταστροφή;».