Η ερμηνεία του metaverse είναι κάπως περίπλοκη. Αντίστοιχη της επεξήγησης του Google, στη δεκαετία του ’50.
Το metaverse, επί της ουσίας αποτελεί μια εικονική πραγματικότητα, η οποία εξελίσσεται παράλληλα με την καθημερινότητα. Θα μπορούσε, ενδεχομένως, να παρομοιαστεί με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά σε πολύ πιο εξελιγμένη μορφή. Δημιουργώντας το δικό τους avatar, οι χρήστες είναι σε θέση να περιηγηθούν σε διάφορα εικονικά περιβάλλοντα –όπως και στην πραγματική ζωή. Όσο εξελιγμένη και εντυπωσιακή κι αν φαντάζει αυτή η δυνατότητα, πάντα ελλοχεύουν ορισμένοι κίνδυνοι. Έρευνες και περιστατικά, έχουν αποδείξει ότι –δυστυχώς– η σεξουαλική κακοποίηση βρίσκει πρόσφορο έδαφος ακόμα και στο metaverse. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Nina Jane Patel, η οποία βιάστηκε από ομάδα χρηστών στο metaverse.
Το metaverse επί τάπητος
Το metaverse προέρχεται από τις λέξεις: Meta (μετά) + Universe (σύμπαν). Έτσι, στα ελληνικά μεταφράζεται ως «μετασύμπαν» και μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε έναν εικονικό κόσμο, προσφέροντας απεριόριστες επιλογές. Αν και προς το παρόν, δεν υφίσταται κάποιο πλήρως διαμορφωμένο metaverse περιβάλλον, υπάρχει μια σειρά από ανεξάρτητα εικονικά περιβάλλοντα, όπως το Horizon Worlds και το Horizon Venues που έχουν κυκλοφορήσει και τα δύο από τη Meta. Οι εφαρμογές αυτές προσφέρουν στους χρήστες πρόσβαση σε μια τεράστια γκάμα εικονικών δραστηριοτήτων, μέσω μιας σύνδεσης στο Facebook. Παραδείγματος χάρη, μπορούν να παρευρεθούν (ψηφιακά) σε συναυλίες, σε escape rooms κ.ά.
Αφού, λοιπόν, δημιουργήσουν ένα avatar, οι χρήστες μετακινούνται στο εν λόγω περιβάλλον σε πραγματικό χρόνο, γνωρίζοντας παράλληλα και άλλους χρήστες απ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Αδιαμφισβήτητα, τα πιθανά οφέλη αυτής της νέας ψηφιακής συνύπαρξης, είναι πολλά. Όμως, όπως γίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρο, τόσοι είναι και οι κίνδυνοι.
Η σεξουαλική κακοποίηση στο μετασύμπαν
Μια έρευνα που διεξήχθη από το Κέντρο Αντιμετώπισης Ψηφιακού Μίσους (CCD) τον Δεκέμβριο αποκάλυψε ότι υπήρξαν 100 πιθανές παραβιάσεις των πολιτικών της Meta, αναφορικά με την εικονική πραγματικότητα, σε διάστημα 11 ωρών και 30 λεπτών. Εκτός από τη σεξουαλική παρενόχληση και την επίθεση, η καταχρηστική συμπεριφορά που εντοπίστηκε περιλάμβανε ρατσισμό, εκφοβισμό, απειλές βίας και «περιεχόμενο που χλευάζει τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου».
«Ήταν ξεκάθαρο από την αρχή της έρευνάς μας ότι το ακραίο σεξουαλικό περιεχόμενο και η σεξουαλική βία είναι κοινά σημεία στο metaverse», λέει ο Callum Hood, επικεφαλής της έρευνας στο CCD. «Είμαστε μάρτυρες ορισμένων χρηστών που πραγματοποιούν εικονική σεξουαλική παρενόχληση άλλων χρηστών, ενώ έχουμε καταγράψει αποδεικτικά στοιχεία χρηστών που δέχτηκαν απειλές βιασμού».
Ανάμεσά τους είναι η ειδικός των μέσων ενημέρωσης, Catherine Allen, η οποία βρισκόταν στο λόμπι του Horizon Venues, προσπαθώντας να βρει σε ποια εκδήλωσει θα πάει, όταν την πλησίασε μια γυναίκα avatar. «Μου είπε ότι ήταν επτά ετών», επισημαίνει η Allen, σημειώνοντας την ανησυχία της δεδομένου ότι το όριο ηλικίας του Horizon είναι τα δεκατρία έτη. Μετά από λίγα λεπτά συνομιλίας, τους πλησίασε μια ομάδα ανδρών. «Μας περικύκλωσαν και άρχισαν να κάνουν αστεία για το πώς θα μπορούσαν να μας βιάσουν ομαδικά», προσθέτει. Αφού η Allen ενημέρωσε τους άνδρες ότι υπήρχε ένα παιδί, αυτοί επέμειναν ότι «απλώς αστειεύονταν».
Στην περίπτωση της Nina Jane Patel, χρειάστηκαν μόλις 60 δευτερόλεπτα για να δεχτεί σεξουαλική επίθεση στο μετασύμπαν. Ειδικότερα, όπως δήλωσε: «Μια ομάδα ανδρών avatar με περικύκλωσε και άρχισαν όλοι μαζί να ψηλαφίζουν το avatar μου, ενώ παράλληλα έβγαζαν selfie. Προσπάθησα να απομακρυνθώ, αλλά με ακολούθησαν γελώντας και φωνάζοντας. Καθώς απομακρύνθηκα, φώναξαν: “Μην προσποιείσαι ότι δεν σ’ άρεσε. Γι’ αυτό ήρθες εδώ”».
Τα θύματα δεν έχουν φύλο
Κι αν υπήρχε έστω και η μικρή υπόνοια ότι στο μετασύμπαν στοχοποιούνται μόνο γυναίκες, τότε ήρθε η ώρα να καταρριφθεί αυτός ο μύθος. Τον Δεκέμβριο, ο δημοσιογράφος, Hugo Rifkind, ανέφερε ότι υπέστη σεξουαλική παρενόχληση κατά τη δεύτερη επίσκεψή του στο Horizon Worlds. Γράφοντας στους Times, δήλωσε ότι πήγε σε μια εικονική συναυλία της Billie Eilish με το φίλο του, Jeremy, όταν «αυτός ο ανατριχιαστικός φαλακρός άντρας έσκυψε τρέχοντας μπροστά μας και άρχισε να κουνάει τα εικονικά του χέρια στο σημείο που βρίσκονταν τα εικονικά γεννητικά μας όργανα».
Όλα αυτά είναι προφανώς ανησυχητικά, αλλά δε σταματούν εδώ. Όταν η Nina Jane Patel έγραψε για πρώτη φορά για την εμπειρία της σε ένα Facebook group, αντιμετώπισε ένα μπαράζ αρνητικών, προσβλητικών και σεξιστικών σχολίων, όπως: «Μην διαλέγεις γυναικείο avatar» και «Μην είσαι ηλίθια, δεν ήταν αληθινό». Ομοίως, όταν διασκορπίστηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αυτές οι ιστορίες, οι απαντήσεις των χρηστών περιείχαν «αστεία» και emojis που ξεκαρδίζονται.
Μήπως η αληθοφάνεια του metaverse είναι επιζήμια;
Η αληθοφάνεια είναι θεμελιώδες χαρακτηριστικό του metaverse και, σαφώς, εκεί οφείλεται και η επιτυχία του. Οι ερευνητές υποστηρίζουν πως το θέμα είναι να δημιουργηθεί ένα πλήρως λειτουργικό εικονικό περιβάλλον, το οποίο να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στην πραγματικότητα. Από ψυχολογικής άποψης, υπάρχουν σαφείς συνέπειες σε αυτό, ιδίως σε ό,τι αφορά στις περιπτώσεις σεξουαλικής βίας.
«Η πρόθεση του virtual reality είναι τελικά να “ξεγελάσει” το ανθρώπινο νευρικό σύστημα, ώστε να βιώσει νοητικές και σωματικές αντιδράσεις μέσα σε αυτό το πλαίσιο», εξηγεί η ψυχολόγος Heather Sequeira. Ως εκ τούτου, σε μια “εικονική επίθεση”, το φυσικό σώμα ενός ατόμου μπορεί να παραμείνει ανέγγιχτο, αλλά η ψυχολογική, νευρολογική και συναισθηματική εμπειρία είναι παρόμοια, επειδή το νευρικό σύστημα δε μπορεί να διακρίνει τη διαφορά.
«Χωρίς συναίνεση, κάθε είδους σεξουαλική δραστηριότητα είναι σεξουαλική βία –αυτό ισχύει για δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στο διαδίκτυο ή στην πραγματικότητα», συμπληρώνει η Jayne Butler, Διευθύνουσα Σύμβουλος της φιλανθρωπικής οργάνωσης, Rape Crisis.
«Υπάρχει μια τάση να ελαχιστοποιείται η διαδικτυακή κακοποίηση ή να θεωρείται λιγότερο επιζήμια από αυτή που διαπράττεται εκτός διαδικτύου, αλλά η σεξουαλική βία, σε οποιαδήποτε μορφή της, μπορεί να είναι τραυματική για τα θύματα και τους επιζώντες. Όπως και με τη σεξουαλική βία που συμβαίνει στην πραγματικότητα, η διαδικτυακή σεξουαλική βία μπορεί να επηρεάσει την αίσθηση της ασφάλειας, με αποτέλεσμα τα θύματα να αισθάνονται αναστατωμένα, φοβισμένα και ευάλωτα. Ο διαδικτυακός κόσμος είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας μας», προσθέτει η Butler. «Και έτσι ο μισογυνισμός και η παρενόχληση που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και τα κορίτσια σε καθημερινή βάση να αντικατοπτρίζεται στο μετασύμπαν».
Η απάντηση της Meta
Η Meta απάντησε σε αναφορές όπως αυτή της Nina Jane Patel, λανσάροντας διάφορα νέα μέτρα ασφαλείας. Μεταξύ άλλων, συμπεριλαμβάνεται ένας κανονισμός, βάσει του οποίου, όταν ένα avatar πλησιάζει ένα άλλο, το χέρι του εξαφανίζεται. Επίσης, προστέθηκε κι ένα χαρακτηριστικό «προσωπικών ορίων», το οποίο βάζει έναν αυτόματο δακτύλιο γύρω από τα avatar για να «αποτρέψει οποιονδήποτε από το να εισβάλει στον προσωπικό του χώρο».
Επιπλέον, όπως και στις άλλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης της Meta, όπως το Facebook και το Instagram, οι χρήστες μπορούν να κάνουν σίγαση, να αναφέρουν και να αποκλείουν άτομα. Ωστόσο, δεν είναι ξεκάθαρο πόσο θα διαφοροποιηθούν οι υφιστάμενες συνθήκες. Ενώ τα προσωπικά όρια μπορεί να αποτρέψουν το ανεπιθύμητο άγγιγμα, δεν θα αποτρέψουν απαραίτητα τη λεκτική κακοποίηση. Και παρ’ όλο που, θεωρητικά, μπορούμε να μπλοκάρουμε κάποιον χρήστη που προβαίνει σε ακατάλληλα ή σεξιστικά σχόλια, μέχρι να γίνει το «block», δεν έχει ήδη γίνει η ζημιά;
Σύμφωνα με τα λεγόμενα της Allen, ναι. Ειδικότερα, δήλωσε: «Δεν νομίζω ότι εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή κάτι τέτοιο θα άλλαζε την κατάστασή μου. Το θέμα δεν ήταν το άγγιγμα, αλλά ο εκφοβισμός και το γεγονός ότι μας περικύκλωσαν και μιλούσαν για ομαδικό βιασμό».
