Η νέα χρονιά ήρθε πριν λίγες μόνο μέρες κι εμείς, παρατηρώντας την έτσι “νεογέννητη” και “εύθραυστη”, τη φορτώνουμε ευχές για καλοτυχία και ευημερία.
Ελπίζουμε να είναι λιγότερο κουραστική και περισσότερο ανάλαφρη, καταλήγοντας πάντα σε αυτό που λέμε “υγεία” – και μιας τα παθήματα γίνονται μαθήματα – κοτσάρουμε δίπλα της και το “σωματική και ψυχική”.
Χρόνια πολλά, λοιπόν, και με υγεία προς αμφισβήτηση, όπως όλα δείχνουν, εδώ και χρόνια, όσο κι αν τη μελετάμε.
Με αφορμή την έκθεση της Focus Bari, η οποια πραγματοποιήθηκε σε 27 χώρες μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, είχαμε τα εντυπωσιακά αποτελέσματα – αν σκεφτείς το ποσοστό που απέσπασε το κυβερνών κόμμα στις τελευταίες εκλογές – με 5 στους 10 Έλληνες (47%) να πιστεύουν ότι το ελληνικό σύστημα υγείας βρίσκεται σε κρίση. Το ποσοστό αυτό είναι το δεύτερο υψηλότερο πίσω από την Ιρλανδία (53%).
Από την ίδια έρευνα, προέκυψε ότι 4 στους 10 πιστεύουν ότι για το “χάλι” της υγείας στη χώρα ευθύνεται η ανεπαρκής χρηματοδότηση στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Οι αριθμοί και τα ποσοστά που προκύπτουν από την έρευνα, επιβεβαιώνουν με τον πιο τραγικό τρόπο, ότι μια χαρά τα καταλαβαίνουμε όλα, κανείς δεν μας κοροϊδεύει και μια χαρά λειτουργεί η πολιτεία, αφού δεν αντιδράμε.
Με τους μισθούς των γιατρών στα δημόσια νοσοκομεία να βρίσκονται στα Τάρταρα, παρέα με κάμποσες απλήρωτες και αδήλωτες υπερωρίες – που μοιάζουν αναπόφευκτες μπροστά σε αυτό που λέμε “καθήκον” – υποδεχτήκαμε και το 2024 με τις μνημονιακές περικοπές των γιατρών να μη θεωρούνται πια ξεπερασμένες, αλλά αντίθετα να παραμένουν αμετακίνητες. Εντούτοις, για να μην τα παρουσιάζουμε όλα “μαύρα” κι “άραχνα”, ας θυμηθούμε ότι στις 7 Νοεμβρίου του 2023, ο τότε Υπουργός Υγείας, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, δήλωσε επίσημα στην ΟΕΝΓΕ ότι μπορεί το οικονομικό επιτελείο να αρνείται τις αυξήσεις στους μισθούς, όμως θα υπάρξει γενναία αύξηση στην εφημεριακή αποζημίωση. Έτσι κι έγινε.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, βρέθηκε στην ευχάριστη θέση να αυξήσει ούτε λίγο-ούτε πολύ κατά 1 ευρώ την ώρα στις εφημερίες των γιατρών
Μπορεί ο Πρωθυπουργός να είχε δεσμευτεί μετά τις εκλογές του Ιουνίου για πρόσληψη 10.000 ανθρώπων στο Δημόσιο Σύστημα Περίθαλψης και να μην έγινε καμία, όμως το ιλιγγιώδες ποσό που δόθηκε στις εφημερίες, ηρέμησε τα πνεύματα. Η πολυετής λιτότητα και η πολύμηνη υγειονομική πανδημία – που οδήγησε σε burnout χιλιάδες εργαζόμενες κι εργαζόμενους στον χώρο της Υγείας – ανέδειξε με τον πιο σκληρό τρόπο το τεράστιο πρόβλημα της υποστελέχωσης του Δημοσίου Συστήματος Περίθαλψης.
Δηλαδή, είναι απορίας άξιο τι περισσότερο χρειάζεται να ειπωθεί όταν στον Άγιο Σάββα, το μεγάλο αντικαρκινικό νοσοκομείο της πόλης, ο μαγνητικός τομογράφος λειτουργεί μόνο με έναν ειδικευόμενο γιατρό. Σε αυτό το σημείο είναι αξιοσημείωτη η υπενθύμιση της δήλωσης του Παναγιώτη Παπανικολάου, νευροχειρούργου στο Γενικό Κρατικό Νίκαιας και Γενικού Γραμματέα της ΟΕΝΓΕ, σε ραδιοφωνική εκπομπή του Athina 9,84:
“Γίνεται σκόπιμα. Η τραγική υποστελέχωση στα απεικονιστικά εργαστήρια σχεδόν όλων των νοσοκομείων της χώρας και η πολιτική μη πρόσληψης ιατρικού προσωπικού σε αυτά, γίνεται σκόπιμα, για να εκχωρηθεί αυτή η δραστηριότητα σε ιδιωτικές εταιρείες διάγνωσης εξ’ αποστάσεως, οι οποίες θα χρησιμοποιούν την υποδομή του δημοσίου και θα πληρώνονται αδρά”.
Στο σημερινό χάος πάντα χωράει και λίγο από το μακρινό παρελθόν, εκεί δηλαδή που ανέτρεξα για να παρακολουθήσω τον σημερινό – αλλά και τον τότε Υπουργό Υγείας – Άδωνι Γεωργιάδη, να επιβαρύνει περαιτέρω το ήδη ταλανισμένο σύστημα υγείας, με την πίεση που μπορεί κανείς να ανεβάσει ακούγοντας τον, ακόμη και αν τον έχει στο mute.
O κύριος Γεωργιάδης, λοιπόν, χλευάζει και απειλεί μέσω τηλεοπτικού σταθμού εργαζόμενους του νοσοκομείου Αμαλία Φλέμινγκ, λέγοντάς τους: “Άμα δεν αντέχετε, να παραιτηθείτε, να προσλάβουμε άλλους”.
Γενικά, κύριε Υπουργέ, παραιτούνται. Όχι για να σας κάνουν τη χάρη, αλλά γιατί πράγματι δεν αντέχουν. Από την 01/01-31/03/2023, είχαν αναρτηθεί στη “Διαύγεια” 47 πράξεις αποδοχής παραίτησης μόνιμων γιατρών του ΕΣΥ, αναζητώντας μια καλύτερη, πιο ανθρώπινη εργασιακή συνθήκη, με πολλές και πολλούς να μπαίνουν στα αεροπλάνα δίχως να κοιτάξουν πίσω.
Πρόσφατη ανάλυση του ΟΟΣΑ έδειξε ότι 6.800 απόφοιτοι ελληνικών ιατρικών σχολών, εργάζονται αυτήν τη στιγμή στο εξωτερικό. Να αναφέρουμε εδώ, ότι στο νοσοκομείο της Άρτας, στο τμήμα αξονικής τομογραφίας, ο διοικητής του νοσοκομείου υπέγραψε έκνομη εντολή ώστε ακτινοδιαγνώστρια να κάνει την 11η εφημερία της μέσα στον Δεκέμβρη.
Γι’ αυτό το σύστημα υγείας μιλάμε
Γι’ αυτό που ο μέσος όρος ηλικίας των νοσηλευτών είναι γύρω στα 50 και πάνω. Άνθρωποι κουρασμένοι, απαξιωμένοι. Χωρίς κίνητρο. Κάνοντας μια γρήγορη αναζήτηση στα sites σήμερα, εύκολα παρατηρεί κανείς να πυκνώνουν τα ανήσυχα άρθρα για νέα υπερφόρτωση των νοσοκομείων λόγω Covid-19, γρίπης και λοιμώξεων του αναπνευστικού.
Όλα αυτά έρχονται να προστεθούν σε μια σταθερά φθίνουσα πορεία, αν αναλογιστεί κανείς ότι η ιδέα για την κατάργηση της μάσκας στα νοσοκομεία ήταν μάλλον ένας από τους πανηγυρισμούς μιας από τις κάμποσες φορές που “νικήσαμε” τον κορωνοϊό.
Ας ευχηθούμε λοιπόν για τη νέα χρονιά, άμεσα μέτρα στήριξης για το σύστημα υγείας και την ενίσχυσή του με προσωπικό
Οι πιο τολμηρές και τολμηροί να ευχηθούμε να επιβληθεί στα μεγάλα ιδιωτικά θεραπευτήρια να νοσηλεύουν κι αυτά περιστατικά Covid-19, μιας και τέσσερα χρόνια έχουν περάσει από το 2020 με την Ελλάδα να παραμένει η μοναδική χώρα της Ε.Ε., στην οποία οι ιδιοκτήτες των μεγάλων ιδιωτικών θεραπευτηρίων έχουν απαλλαγεί τελείως από τη νοσηλεία τέτοιων περιστατικών.
Κι επειδή τίποτα δεν άλλαξε ποτέ με ευχές, να κρατήσουμε το μυαλό και τη συνείδησή μας όσο πιο συγκροτημένη γίνεται, να διεκδικούμε μαζί με αυτούς που αγωνίζονται στο πεδίο κι όχι να τους χειροκροτάμε στα μπαλκόνια όταν καταρρέουν, στρώνοντας το έδαφος για ακρονεοφιλελεύθερους πειραματισμούς και για επικοινωνιακά πυροτεχνήματα.
Ποια είναι η ιστορία πίσω από τη γραφή και τα βιβλία; Πώς η ανακάλυψη αυτή συνέβαλε στο να γίνουμε περισσότερο «άνθρωποι»;
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η γραφή εφευρέθηκε στο Νότιο Ιράκ πριν από το 3000 π.Χ. Τι συνέβη, όμως, αργότερα; Όποιος ενδιαφέρεται για την απάντηση σε αυτό το ερώτημα, θα βρει το: «How Writing Made Us Human» του Walter Stephens, ένα ευχάριστο και συγκινητικό ανάγνωσμα. Οι πιο λεπτομερείς ενότητες του βιβλίου αφορούν την Αναγέννηση και την Πρώιμη Σύγχρονη περίοδο, όπου η γνώση του συγγραφέα και η ευρεία ενασχόλησή του με τις πηγές είναι αισθητή.
Μια από τις μεγάλες συζητήσεις που διήρκεσαν μέχρι την Αναγέννηση, ήταν για το ποιος επινόησε τη γραφή
Ο Ρωμαίος ιστορικός, Φλάβιος Ιώσηπος (37 μ.Χ. έως 100 μ.Χ.) έδωσε μια εξήγηση για την εφεύρεση της γραφής πριν από τον μεγάλο Βιβλικό κατακλυσμό. Είτε οι μεταγενέστεροι ιστορικοί/ερευνητές την αποδέχτηκαν, είτε δεν την αποδέχτηκαν, η εξήγηση του εμφανίζεται εντυπωσιακά συχνά στις μελέτες της γλώσσας ανά τους αιώνες. Η ιστορία της γραφής δεν είναι απλώς μια καταγραφή τεχνικών καινοτομιών – από τα ιερογλυφικά έως τους υπολογιστές – αλλά κάτι πολύ πιο πλούσιο: Ένα χρονικό της συναισθηματικής ενασχόλησης με τον γραπτό πολιτισμό του οποίου το εύρος δείχνει γιατί οι ανθρωπιστικές επιστήμες είναι ζωτικής σημασίας για την κοινωνία.
Για πέντε χιλιετίες, οι μύθοι και οι θρύλοι παρείχαν συναρπαστικές εξηγήσεις για την προέλευση και τις χρήσεις της γραφής
Αυτές οι ιστορίες ξεχείλισαν από ενθουσιασμό για μυθικές προσωπικότητες, τόσο ανθρώπινες όσο και θεϊκές, και τις περιπέτειές τους με την καταγραφή του λόγου και τη διατήρηση της μνήμης. Οι ιστορίες αφηγούνταν πώς και γιατί ένας αρχαίος Σουμερίος βασιλιάς, σύγχρονος του Γκιλγκαμές, εφηύρε τη σφηνοειδή γραφή ή εναλλακτικά, πώς οι πρώτοι Μεσοποτάμιοι έμαθαν τα πάντα από έναν υβριδικό άνθρωπο-ψάρι. Για αιώνες, οι Εβραίοι και οι Χριστιανοί συζητούσαν αν ο Μωυσής ή ο Θεός έγραψαν για πρώτη φορά τις Δέκα Εντολές. Σε όλη την ιστορία, μερικοί μύθοι γραφής ήταν λογοτεχνικές φαντασιώσεις. Η ιστορία του Πλάτωνα για την Ατλαντίδα υποτίθεται ότι προέκυψε από ένα τεράστιο αιγυπτιακό αρχείο της παγκόσμιας ιστορίας.
Το όραμα του Δάντη για τον Θεό ως ένα άπειρο βιβλίο ενέπνευσε τη φαντασία του Μπόρχες για τον κόσμο ως μια απεριόριστη βιβλιοθήκη, ενώ ο 19ος αιώνας μας κληροδότησε την αποκαλυπτική ιστορία της Mary Shelley για έναν κόσμο που έμεινε με αναρίθμητα βιβλία, αλλά μόνο έναν επιζώντα αναγνώστη. Ο τίτλος: «How Writing Made Us Human» είναι εμπνευσμένος από τον ρόλο που έπαιξε η εκμάθηση ανάγνωσης και γραφής στη χειραφέτηση των σκλαβωμένων ανθρώπων στη Βόρεια Αμερική του 19ου αιώνα. Η απόκτηση δεξιοτήτων ανάγνωσης και γραφής από τον αμερικανικό λαό προώθησε πραγματικά την πρόοδο του ανθρωπισμού.
Έδωσε τη δυνατότητα στους σκλαβωμένους ανθρώπους, που πλέον κέρδισαν την ελευθερία τους, να μοιραστούν τις εμπειρίες τους από αυτή την φρικτή κατάσταση που βίωναν με το αναγνωστικό κοινό. Βασική προϋπόθεση για την κατάργηση της δουλείας ήταν να γνωρίσει το τότε μορφωμένο κοινό τα επιχείρηματα των σκλαβωμένων ανθρώπων.
Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων δεν ήξερε να διαβάζει ή να γράφει
Ωστόσο, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στο βιβλίο το παράδειγμα της δουλείας/σκλαβιάς για να περιγράψει την επίδραση της έλλειψης γνώσης γραφής και ανάγνωσης στη ζωή των «υποδεέστερων» ανθρώπων. Η επίδραση αυτή, γίνεται ακόμα πιο αντιληπτή αν σκεφτεί κανείς το σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισαν η γραφή και η ανάγνωση στη διαμόρφωση και τη δόμηση των περισσότερων ανθρώπινων κοινωνιών.
Σε διάφορες εποχές, η γραφή υπήρξε εργαλείο αντίστασης, αλλά και μέσο κοινωνικού ελέγχου. Αυτές οι πτυχές, όπου η γραφή επηρεάζει πραγματικά (σχεδόν) όλους τους ανθρώπους, δεν διερευνώνται πολύ στο βιβλίο, το οποίο εξετάζει την ιστορική πλευρά και όχι την ανθρωπολογική. Αυτό σημαίνει ότι οι τρέχουσες εθνογραφικές έρευνες για την γραφή και τον γραμματισμό δεν εμπίπτουν στο πεδίο έρευνας και ανάλυσής του.
Το βιβλίο στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη συλλογή και την ανάλυση ενός μεγάλου αριθμού δηλώσεων που λόγιοι και λογοτεχνικοί ανά τους αιώνες έκαναν για τη γραφή
Μια συμπληρωματική προσέγγιση θα ήταν η εργασία με συμπεράσματα, όπως η εξέταση των ορθογραφικών επιλογών και των παραδόσεων. Και θα ήταν χρήσιμο να δούμε περισσότερα για την πρακτική της μετάδοσης μέσω της υπαγόρευσης και της απομνημόνευσης, όπου η γραφή και οι προφορικές παραδόσεις συγχωνεύτηκαν σε μία.
Παρ’ ότι η ανάλυση του βιβλίου είναι κάπως περιορισμένη σε σύγκριση με τη γενικότερη ιστορία της γραφής, ο Stephens, προσφέρει αρκετές σημαντικές πληροφορίες. Όπως για παράδειγμα, την Βιβλιοθήκη της Κωνσταντινούπολης που φέρεται να περιλαμβάνει: «Το έντερο ενός δράκου μήκους είκοσι ποδιών, πάνω στο οποίο είχαν γραφτεί η Ιλιάδα και η Οδύσσεια του Ομήρου με χρυσά γράμματα».
Εκτός από τα πολλά δεδομένα που αναφέρονται στο βιβλίο για τη γραφή, μπορεί να το δει κάποιος και ως μια μελέτη της «δυτικής παράδοσης».
Τίποτα δεν είναι άσπρο-μαύρο, ειδικά όταν πρέπει να ξεμπλέξουμε ένα κουβάρι που περιλαμβάνει έννοιες όπως η ισότητα, η κυοφορία, η ταξική διάσταση και η ανθρώπινη εμπορία. Ποια είναι τα γκρίζα σημεία και ποιανών οι φωνές δεν ακούγονται σε αυτήν τη συζήτηση;
Στην δεκαετία του ‘80 γεννήθηκε το πρώτο παιδί που κυοφορήθηκε από παρένθετη μητέρα στις ΗΠΑ, ενώ από τις αρχές των ‘00s οι επιχειρήσεις της γονιμότητας ολοένα και ανθίζουν. Οι άνθρωποι των οποίων τα σώματα χρησιμοποιούνται ωστόσο μένουν στο περιθώριο. Οι παρένθετες κυοφορούσες.
Η παρένθετη κύηση είναι ένα πολυσύνθετο ζήτημα που εμπλέκει ταυτόχρονα συζητήσεις για το φύλο, την οικογένεια, την κοινωνική ανισότητα και την ιατρική και την διακυβέρνηση. Η «αυγή» του 2024 μας βρίσκει να συζητάμε για αυτήν την πρακτική, με αφορμή το προαναγγελθέν νομοσχέδιο για το γάμο ομόφυλων ζευγαριών στην χώρα μας.
Στην Ελλάδα, η παρένθετη κύηση έχει νομιμοποιηθεί από το 2002, που σημαίνει ότι είναι νόμιμη πρακτική εδώ και πάνω από 20 χρόνια. Συγκεκριμένα, η νομοθεσία επιτρέπει την απόκτηση παιδιού μέσω παρένθετης κύησης σε ετερόφυλα ζευγάρια και μόνες γυναίκες. Πώς έγινε όμως και η Ελλάδα έχει θεσμοθετήσει ένα από τα πλέον φιλελεύθερα δίκαια όσον αφορά στην ανθρώπινη αναπαραγωγή; Είναι τόσο προοδευτικό το κράτος μας ή υπάρχουν άγνωστες πτυχές;
Μάλιστα, λίγους μήνες πριν, σε επίπεδο Ευρωπαϊκό Κοινοβουλίου, η παρένθετη μητρότητα κρίθηκε από την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών και Δικαιωμάτων των Γυναικών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως μορφή εμπορίας ανθρώπων, στο πλαίσιο της προτεινόμενης οδηγίας για την τροποποίηση της οδηγίας 2011/36/ΕΕ σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και την προστασία των θυμάτων (2022/0426(COD)). Ο στόχος της Επιτροπής είναι η αποτελεσματική προστασία των πιο ευάλωτων ατόμων και η ενεργή καταπολέμηση της εμπορευματοποίησης του ανθρώπινου σώματος.
Βέβαια, όταν κάτι είναι παράνομο, δεν μπορείς να το ελέγξεις, καθώς ό,τι δεν ρυθμίζει ο νόμος το ρυθμίζει η αγορά και η παρένθετη κύηση έχει μετατραπεί σε εργαλείο των human traffickers. Ταυτόχρονα, η ταξική διάσταση του φαινομένου είναι παραπάνω από εμφανής, αφού οι φτωχές, μετανάστριες κι ευάλωτες γυναίκες είναι συνήθως αυτές που, για να μπορέσουν να επιβιώσουν και να ενισχύσουν οικονομικά τις οικογένειες τους, κυοφορούν για εύπορα –ετερόφυλα συνήθως– ζευγάρια.
Η παρένθετη κύηση είναι απαγορευμένη σε αρκετές χώρες της ΕΕ και οι διαφορετικές νομοθεσίες στα κράτη της ΕΕ δείχνουν μια ασυνέπεια και ανακολουθία, την οποία εκμεταλλεύονται όσοι επωφελούνται από την παρένθετη κύηση, παρακάμπτοντας εθνικές απαγορεύσεις.
Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ε.Ε. που διαθέτει τον συγκεκριμένο νόμο περί παρένθετης κύησης και στην οποία το τέκνο που γεννιέται μετά την άδεια του Δικαστηρίου θεωρείται νομικά τέκνο της αιτούσας και του συντρόφου της. Μετά τον Νόμο 4272/2014, η Ελλάδα πλέον αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς για αλλοδαπές που αιτούνται να γίνουν παρένθετες.
Οι φωνές των παρένθετων
Οι μαρτυρίες γυναικών από χώρες όπως η Γεωργία, οι οποίες έχουν μπει σε αυτή τη διαδικασία για λόγους βιοπορισμού, είναι χαρακτηριστικές. «Η Ani, όπως και πολλές άλλες παρένθετες, παντρεύτηκε νεαρή, ελπίζοντας να ξεφύγει από μια δύσκολη παιδική ηλικία. Λόγω των παραδοσιακών απόψεων της νέας της οικογένειας, η Ani δεν μπόρεσε να συνεχίσει τις σπουδές της, ο γάμος αποδείχθηκε αποτυχημένος και σήμερα πρέπει να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής ως ανύπαντρη μητέρα», καταγράφει σε άρθρο της «Οι φωνές των παρένθετων που δεν ακούγονται» η καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας των ΗΠΑ, Elene Gavashelishvili.
«Μπορούν άραγε οι υποτελείς να μιλούν;», αναρωτιέται η Gayatri Chakravorty Spivak, μια από τις επιδραστικότερες θεωρητικούς στο χώρο της φεμινιστικής θεωρίας και των μετααποικιακών σπουδών. «Είναι πολύ σπάνιο για μια παρένθετη να μιλάει ανοιχτά για τις δικές της εμπειρίες. Για να αποφύγουν τις αρνητικές αντιδράσεις, οι παρένθετες προσπαθούν ως επί το πλείστον να συγκαλύψουν και να καλύψουν την όλη διαδικασία», σημειώνει η καθηγήτρια Elene Gavashelishvili.
Η 27χρονη Nini δηλώνει ότι είναι πολύ δύσκολο να τα καταφέρει με τα χρήματα που λαμβάνει: «Για να πω την αλήθεια, δεν μπορούσα να κάνω τίποτα ιδιαίτερο, εκτός από το να αγοράζω τα απαραίτητα είδη. Αυτό ήταν ένα φορητό υπολογιστή που τα παιδιά χρειάζονται συνεχώς. Τους λένε πάντα στο σχολείο να ερευνούν τα πάντα. Τους αγόρασα ποδήλατα, πολύ βασικά, για 250 GEL το καθένα, μια σταγόνα στον ωκεανό, αλλά τα ονειρεύονταν και τα άξιζαν. Εκπαιδεύτηκα για να γίνω ειδικός στα καρφιά και αγόρασα όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό, τα υλικά κ.λπ.».
Πολλές παρένθετες μητέρες πιστεύουν ότι η αμοιβή θα έπρεπε να είναι υψηλότερη και θεωρούν ιδιαίτερα άδικο το γεγονός ότι το ποσό για μια εγκυμοσύνη με δίδυμα αυξάνεται μόνο κατά 1.500-2.000 δολάρια, καθώς μπαίνουν σε αυτήν την διαδικασία για να μπορέσουν να μεγαλώσουν τα δικά τους παιδιά.
Όπως λέει η 28χρονη Eka:
«Μια μέρα, έφτασα τελικά στο σημείο που ήξερα ότι έπρεπε να κάνω κάτι για να δώσω στο παιδί μου μια καλύτερη ζωή. Δεν κατάφερνα τίποτα μόνο με τη δουλειά μου. Συνειδητοποίησα ότι ήταν ένα ρίσκο, αλλά επίσης δεν είχα τίποτα να χάσω. Δεν υπήρχε άλλη επιλογή, οπότε έκανα το άλμα». Μαρτυρίες σαν αυτές δείχνουν την ανεπάρκεια των συστημάτων κοινωνικής υποστήριξης μιας χώρας ή μάλλον την πλήρη έλλειψή τους. Το ζήτημα της παρένθετης κύησης, λοιπόν, εμπλέκεται και διαπλέκεται με πολλά «πλοκάμια», τα οποία δεν έχουν ρυθμιστεί.
Τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο;
Σήμερα είναι 44 οι χώρες που επιτρέπουν ή ρυθμίζουν ρητά δια νόμων την παρένθετη κύηση, με την όποια μορφή («αλτρουϊστική» ή «εμπορική»). Σε ορισμένες χώρες απαιτείται η έγκριση κυβερνητικής αρχής, σε άλλες ένα σύμφωνο μεταξύ των ενδιαφερόμενων και της παρένθετης είναι αρκετό.
Ο παγκόσμιος κλάδος της εμπορικής εκμετάλλευσης της παρένθετης μητρότητας εκτιμάται ότι για το 2022 θα ανέλθει σε 14 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ μέχρι το 2032, το ποσό αυτό προβλέπεται να εκτοξευτεί στα 129 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τη συμβουλευτική εταιρεία ερευνών αγοράς Global Market Insights. Βέβαια, οι ακριβείς αριθμοί είναι δύσκολο να επαληθευτούν λόγω του ιδιωτικού χαρακτήρα πολλών συμφωνιών.
Είναι γεγονός πως οι νόμοι γύρω από την παρένθετη μητρότητα διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα και αποτυπώνουν τη συνθετότητα του ζητήματος, μιας και ανά τον κόσμο τα νομοθετικά πλαίσια κινούνται από την πλήρη απαγόρευση μέχρι τη θεσμοθέτηση της εμπορικής παρένθετης κύησης.
Στον Καναδά και το Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, επιτρέπεται μόνο η αλτρουιστική παρένθετη μητρότητα, ενώ στη Γεωργία, τη Ρωσία και την Ουκρανία, είναι νόμιμες και οι δύο μορφές. Η Ουκρανία ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά παρένθετης κύησης στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ, μιας και οι αμοιβές είναι χαμηλότερες και το ρυθμιστικό πλαίσιο είναι ευνοϊκό. Η ζήτηση τώρα «ανακατευθύνεται» προς Ελλάδα, όπου υπάρχουν «ανταγωνιστικές τιμές» και «ευνοϊκή νομοθεσία» για την περαιτέρω ανάπτυξη του αναπαραγωγικού ιατρικού τουρισμού.
Θυμάστε τα Χανιά;
Στην Ελλάδα, η παρένθετη κύηση επιτρέπεται, με προϋπόθεση τη χορήγηση δικαστικής άδειας και χωρίς «οικονομικά ανταλλάγματα», αλλά με «αποζημίωση». Συγκεκριμένα, προβλέπεται αποζημίωση για το διάστημα της αναγκαίας αποχής από την εργασία της.
«Σε κάθε περίπτωση, η αποζημίωση δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 10.000 ευρώ», ορίζεται στη σχετική απόφαση της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Επίσης, καταβάλλονται «οι δαπάνες που απαιτούνται για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία και τον τοκετό, εφόσον αυτές δεν καλύπτονται από τον ασφαλιστικό φορέα».
Συνήθως άνεργες ή εργαζόμενες με προσωρινές συμβάσεις και χαμηλούς μισθούς, μετανάστριες, γυναίκες Ρομά, φαίνεται πως «επιλέγουν» την παρένθετη κυοφορία, χάριν μιας αποζημίωσης. Στην πράξη, δηλαδή, παρατηρείται πως ο «αλτρουισμός» μάλλον αγνοείται, καθώς μια τέτοια απόφαση έχει να κάνει τις περισσότερες φορές με οικονομικές απολαβές.
Τον Αύγουστο που μας πέρασε, μάθαμε για 30 εγκυμονούσες που αναγκάζονταν να ζουν σε άθλιες συνθήκες στην Κρήτη, εξαιτίας του κυκλώματος εμπορίας βρεφών που δρούσε στο νησί. Επρόκειτο για ευάλωτες γυναίκες από Μολδαβία, Ουκρανία, Γεωργία, Ρουμανία και Βουλγαρία, οι οποίες αντιμετώπιζαν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και είχαν μεταπειστεί να γίνουν παρένθετες από τα μέλη της εγκληματικής οργάνωσης.
Από τον Δεκέμβριο 2022 καταγράφηκαν τουλάχιστον 182 περιπτώσεις εκμετάλλευσης γυναικών στον τομέα της αφαίρεσης ωαρίων και παρένθετης κύησης, ενώ εξιχνιάστηκαν περισσότερες από 400 περιπτώσεις εξαπάτησης μέσω εικονικών εξωσωματικών.
Η περίπτωση της Άννας
Μια κοπέλα, με το ψευδώνυμο Άννα, βρέθηκε στα Χανιά για περίπου 11 μήνες μέσα στο 2021. Όπως έχει δηλώσει η ίδια, έγινε παρένθετη κυοφορούσα και φιλοξενήθηκε σε τρία από τα συνολικά 14 σπίτια που φέρεται να είχε στη διάθεσή της η κλινική στα Χανιά. Έχοντας βιώσει τον τρόπο λειτουργίας της κλινικής και συμβιώνοντας με παρένθετες μητέρες, αλλά και δότριες ωαρίων, αφηγείται όσα έζησε το 2021, όταν πήρε την απόφαση να γίνει παρένθετη:
«Αντιμετώπιζα αρκετά οικονομικά προβλήματα και έτσι πήρα την απόφαση να γίνω παρένθετη μητέρα. Στη Γεωργία κάτι τέτοιο είναι πολύ κατακριτέο με αποτέλεσμα πολλές κοπέλες να απευθύνονται στο εξωτερικό ώστε να βγάλουν χρήματα από την παρένθετη κύηση. Πριν καν ξεκινήσει η κύησή μου είχα προετοιμαστεί ψυχολογικά ότι το παιδί αυτό δεν θα είναι δικό μου. Υπενθύμιζα στον εαυτό μου ότι θα βοηθήσω άλλους ανθρώπους να φτιάξουν τη δική τους οικογένεια… Όλες οι γυναίκες που το κάνουν είναι για οικονομικό λόγο», είπε.
Ναι, αλλά δεν θέλουμε ισότητα για τα ομόφυλα ζευγάρια;
Θέλουμε ισότητα για όλα τα άτομα σε μια κοινωνία. Ανεξαιρέτως και αδιαπραγμάτευτα. Εφόσον μία πρακτική είναι νόμιμη για ετερόφυλα ζευγάρια, οφείλει να είναι και για τα ομόφυλα, ειδάλλως αποτελεί αθέμιτη διάκριση.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ότι θα αναγνωρίσει τα δικαιώματα των παιδιών που ήδη έχουν αποκτηθεί με παρένθετη κύηση στο εξωτερικό από ζευγάρια ανδρών, ωστόσο δεν προτίθεται να αναγνωρίσει το δικαίωμα στα ομόφυλα ζευγάρια να ακολουθήσουν την ίδια πρακτική με τα ετερόφυλα ή τις μόνες γυναίκες, γεγονός που κρίνεται ως υποκριτική στάση.
Ο επιστημονικός φορέας Οrlando LGBT+ τοποθετείται επ’ αυτού:
«Η θέσπιση της ισότητας στον γάμο και την τεκνοθεσία είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα και θα διασφαλίσει τα δικαιώματα των οικογενειών ΛΟΑΤΚΙ+ γονέων που ήδη έχουν παιδιά. Αυτό δεν είναι κάτι μικρό ή ασήμαντο. Ισονομία όμως σημαίνει ισονομία. Ο Πρωθυπουργός αντί να προτείνει ένα πραγματικά συμπεριληπτικό βήμα, πλήρους ισότητας για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, προτείνει μία γραφειοκρατική διευθέτηση “για τα παιδιά που ήδη υπάρχουν”, όπως δηλώνει και ο ίδιος. Το πνεύμα όσων εξήγγειλε δεν είναι στην κουλτούρα της ισότητας και της ενίσχυσης της ορατότητας όλων των μορφών οικογένειας και των γονέων κάθε ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού. Αντίθετα, δίνει το λιγότερο δυνατό που αναμενόταν από την κυβέρνηση εδώ και 4,5 χρόνια, και συνολικά διεκδικείται οργανωμένα από την κοινότητα από το 2008».
Σχετικά με την παρενθεσία αναφέρεται: «Η συζήτηση που έχει ξεκινήσει γύρω από την παρένθετη κύηση εκ μέρους της Νέας Δημοκρατίας είναι υποκριτική. Η παρένθετη κύηση στην Ελλάδα ισχύει από το 2002. Ο ελληνικός νόμος, ακολουθώντας την ευρωπαϊκή χάρτα δικαιωμάτων του ανθρώπου, απαγορεύει την οικονομική συναλλαγή και επιτρέπει την παρένθετη κύηση μόνο στη βάση της αλτρουιστικής προσφοράς, για αυτό και συνήθως αυτή λαμβάνει χώρα μόνο μεταξύ συγγενών ή κοντινών και αγαπημένων προσώπων».
Το Οrlando LGBT+ αναγνωρίζει από την άλλη τα «κυκλώματα σωματεμπορίας και εκμετάλλευσης των πιο ευάλωτων γυναικών/ατόμων με μήτρα, τα οποία εμπορευματοποιούν παράνομα την παρένθετη κύηση. Παρόμοια κυκλώματα δρουν και σε άλλα πεδία εκμετάλλευσης σωματικών οργάνων και λειτουργιών που συνδέονται με ιατρικές υπηρεσίες, π.χ. στη μεταμόσχευση οργάνων και την παράνομη αγοραπωλησία τους, αλλά και στην παράνομη αγοραπωλησία βρεφών. Θύματα τέτοιων κυκλωμάτων είναι πάντα τα πιο ευάλωτα μέλη μιας κοινωνίας, μετανάστες/τριες, άτομα χωρίς χαρτιά, φτωχά και περιθωριοποιημένα υποκείμενα. Απαιτούμε την άσκηση πίεσης για την οριζόντια ενδυνάμωση αυτών των πληθυσμών και βέβαια την τιμωρία συναφών κυκλωμάτων».
Ακόμη, τονίζουν ότι δεν δέχονται «στο όνομα μιας μειονότητας που έχει δεχτεί καταπίεση, στιγματισμό, φτωχοποίηση και αορατοποίηση, όπως είναι η ΛΟΑΤΚΙ+/κουήρ κοινότητα, να εργαλειοποιείται ένα σοβαρό ζήτημα όπως το trafficking, εναντίον της διεκδίκησης ίσης πρόσβασης σε δικαιώματα (εδώ της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής/παρένθετης κύησης)».
«Αν ακούμε και σήμερα στην Ελλάδα, με αφορμή τη διεκδίκηση ισονομίας μιας καταπιεσμένης ομάδας, επιχειρήματα για την “προστασία των γυναικείων σωμάτων”, δηλώνουμε ότι προστασία χωρίς αυτοδιάθεση και διαθεματική προσέγγιση δεν υπάρχει» συμπληρώνουν.
Η πραγματικότητα είναι βέβαια περίπλοκη. Είτε ετερόφυλα είτε ομόφυλα, τα ζευγάρια που πληρώνουν, μισθώνουν μια υπηρεσία με άτομα που βρίσκονται σε πολύ πιο ευάλωτη θέση από αυτά. Ωστόσο, αποτελεί όντως υποκριτική στάση όλο αυτό το ξαφνικό «νοιάξιμο» για την παρένθετη κύηση και τα σώματα των γυναικών τώρα που συζητιέται για τα ομόφυλα ζευγάρια, ενώ είναι νόμιμη πρακτική εδώ και 20 χρόνια.
Ο νόμος οφείλει πάντα να προστατεύει, ιδίως τα πιο ευάλωτα μέλη μιας κοινωνίας. Όπως έγινε και στην περίπτωση της σεξεργασίας. Όσο δεν ακούμε τις φωνές όσων εμπλέκονται στην διαδικασία της παρένθετης κύησης, πώς νομοθετούμε για αυτές, χωρίς αυτές;
Στην Ελλάδα 27 φορές μεγαλύτερος ο αριθμός αυτοχειριών πίσω απ’ τα κάγκελα απ’ ό,τι στον γενικό πληθυσμό. Σε ακόμα πιο ευάλωτη θέση οι γυναίκες κρατούμενες για τις οποίες δεν υπάρχει εξειδικευμένη ψυχιατρική δομή.
Υπερπληθυσμός, πολύ κακές υλικές συνθήκες, έλλειψη υγιεινής, απουσία κατάλληλου προσωπικού, υψηλά επίπεδα βίας και εκφοβισμού μεταξύ των κρατουμένων, ανεπαρκής και ακατάλληλη ιατρική περίθαλψη. Αυτές είναι οι συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές, οι οποίοι δεν στερούνται μόνο την ελευθερία τους, αλλά και τα υπόλοιπα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Αυτά διαπίστωσε κλιμάκιο της Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (ΕΠΒ) του Συμβουλίου της Ευρώπης, κατά την επίσκεψή του στις φυλακές Κορυδαλλού και στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Κρατουμένων Κορυδαλλού, τον Νοέμβριο του 2022.
Οι φυλακές της χώρας έχουν καταλήξει να είναι χώροι τιμωρίας και εκδίκησης απέναντι στους κρατούμενους – και σίγουρα όχι μέσο σωφρονισμού. Αυτό αποδεικνύεται από τον φαύλο κύκλο στον οποίο παγιδεύονται πολλοί/ές αποφυλακισμένοι/ες που βρίσκονται στο κενό λόγω της απουσίας μέτρων για την κοινωνική επανένταξη, με αποτέλεσμα πολλές φορές να υποπίπτουν ξανά στην παραβατική συμπεριφορά που τους έστειλε στη φυλακή.
Έτσι, συντηρείται ο μύθος του «γεννημένου εγκληματία» και οι κυβερνήσεις διαχρονικά δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη της αποτυχίας του σωφρονιστικού συστήματος της χώρας.
Δυστυχώς όμως, υπάρχουν κρατούμενοι/ες, οι οποίοι/ες δεν θα φτάσουν ποτέ στη στιγμή της αποφυλάκισης, αλλά θα αφήσουν την τελευταία τους πνοή μέσα στη φυλακή, αφαιρώντας οι ίδιοι/ες τη ζωή τους. Οι ειδικοί επιμένουν ότι οι συνθήκες κράτησης στις ελληνικές φυλακές συνθλίβουν την προσωπικότητα και εξοντώνουν ψυχικά και σωματικά το άτομο.
Φυλακές Ωρωπού. Παρασκευή 21 Απριλίου 2023 (Γιώργος Κονταρίνης/ EUROKINISSI)
Στο εγχειρίδιο με τίτλο «Αυτοκτονία στη φυλακή, πώς θα την προλάβω;» της Όλγας Θεμελή, αναπληρώτριας καθηγήτριας Εγκληματολογικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, αναφέρεται ότι «η αυτοκτονία είναι η ύστατη κραυγή απόγνωσης για όλα όσα συντελούνται κατά τη διάρκεια της φυλάκισης… Οι περισσότεροι αυτόχειρες δεν έχουν αποφασίσει τελειωτικά να πεθάνουν. Αναζητούν απεγνωσμένα βοήθεια. Το προσωπικό της φυλακής μπορεί να ακούσει, να παρέμβει, να αμβλύνει την απόγνωση, να τονώσει την ελπίδα, να σώσει μία ζωή», τονίζει η κ. Θεμελή στο επιστημονικό εγχειρίδιο που συνέταξε και έχει χρησιμοποιηθεί ως ύλη σε εκπαιδευτικά σεμινάρια για το προσωπικό των φυλακών.
Για να έχουμε μια εικόνα του μεγέθους του προβλήματος, αρκεί να πούμε ότι η αυτοκτονία στη φυλακή αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου, σύμφωνα με μελέτες που έγιναν σε 24 χώρες υψηλού εισοδήματος. Εκτός φυλακής, η αυτοκτονία κατέχει τη 10η θέση στις αιτίες θανάτου. Ο δείκτης αυτοκτονιών στις φυλακές είναι 4-11% μεγαλύτερος σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.
Μάλιστα, στους υπόδικους τα ποσοστά αυτοκτονίας είναι σημαντικά υψηλότερα από τους υπόλοιπους κρατούμενους, καθώς το 40% των αυτοκτονιών καταγράφεται μέσα στην πρώτη εβδομάδα κράτησης.
Στις Γυναικείες Φυλακές Ελεώνα Θηβών, Παρασκευή 18 Νοεμβρίου 2022. (ΘΟΔΩΡΗΣ ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΣ/ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ/EUROKINISSI)
Στην Ελλάδα παρατηρείται μία ακόμα πρωτοτυπία: τα στοιχεία για τις αυτοκτονίες των κρατουμένων είναι διαχρονικά εξαιρετικά ελλιπή και δεν υπάρχει καμία επίσημη καταγραφή των αποπειρών αυτοκτονίας και των περιστατικών σοβαρών αυτοτραυματισμών.
Σύμφωνα με την έρευνα της Όλγας Θεμελή, στο σύνολο των καταστημάτων κράτησης της χώρας, το χρονικό διάστημα 1977-2000, ο δείκτης αυτοκτονιών ήταν 110 άτομα ανά 100.000 κρατουμένους, την ώρα που στον γενικό πληθυσμό, ο δείκτης αυτοκτονιών ήταν 3,68 ανά 100.000 άτομα.
Ωστόσο, ο πραγματικός αριθμός των αυτόχειρων κρατούμενων αλλά και όσων έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν εκτιμάται ότι είναι πολύ υψηλότερος απ’ ό,τι δείχνουν τα επίσημα καταγεγραμμένα στοιχεία.
Στις Γυναικείες Φυλακές Ελεώνα Θηβών, εγκαίνια του ξενώνα της θεραπευτικής Κοινότητας ΚΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ, Παρασκευή 18 Νοεμβρίου 2022. (ΘΟΔΩΡΗΣ ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΣ/ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ/EUROKINISSI)
Οι γυναίκες κρατούμενες, διαχρονικά, βρίσκονται σε ακόμα πιο ευάλωτη θέση από τους άνδρες, κυρίως για δύο λόγους:
– Είναι συνήθως γεωγραφικά απομονωμένες από την οικογένειά τους, καθώς σε ελάχιστες φυλακές της χώρας υπάρχει γυναικεία πτέρυγα. Πολύ συχνά, οι οικογένειές τους δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τις επισκεφθούν, με αποτέλεσμα οι κρατούμενες να βιώνουν τεράστια ψυχολογική επιβάρυνση.
– Υφίστανται πολύ σημαντική διάκριση, καθώς δεν υπάρχει και δεν υπήρξε ποτέ εξειδικευμένη ψυχιατρική δομή για τις κρατούμενες. Ψυχικά πάσχουσες γυναίκες παραμένουν στις φυλακές, υπό αντίξοες συνθήκες, χωρίς να λαμβάνουν την κατάλληλη ψυχιατρική φροντίδα. Όταν διακομίζονται με ιατρική εντολή στο ψυχιατρείο, δεν κρατούνται περισσότερο από μερικές ώρες ή λίγες ημέρες. Είναι αυτονόητο ότι με αυτόν τον τρόπο δεν λαμβάνουν την κατάλληλη θεραπεία για σοβαρές ψυχικές διαταραχές, με αποτέλεσμα να αυξάνεται κατακόρυφα ο κίνδυνος αυτοχειρίας.
Αυτό το κενό επιχειρούν να καλύψουν πρωτοβουλίες όπως αυτή της ΚΛΙΜΑΚΑΣ, μη κερδοσκοπικού – μη κυβερνητικού οργανισμού για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού, η οποία περιλάμβανε την παροχή υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής και ψυχιατρικής υποστήριξης σε κρατούμενες των γυναικείων φυλακών του Ελαιώνα Θήβας, μέσω τηλεψυχιατρικής και φυσικών επισκέψεων. Από τις συνεντεύξεις των συντονιστών με τις κρατούμενες προέκυψαν πολύ σημαντικά στοιχεία, ενδεικτικά των βάναυσων συνθηκών που αντιμετωπίζουν οι έγκλειστες γυναίκες.
Μάλιστα, το 45% των ωφελούμενων του προγράμματος (285 κρατούμενες 14 έως 65 ετών) έχει κάνει απόπειρα αυτοκτονίας τουλάχιστον μία φόρα στη ζωή του, εντός ή εκτός του πλαισίου της φυλακής.
Στιγμιότυπο από τις φυλακές Κορυδαλλού. (EUROKINISSI/ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ)
Οι κρατούμενες, επίσης, μίλησαν για τις κακές συνθήκες διαβίωσης μέσα στα κελιά, την απόλυτη στέρηση της ιδιωτικότητας, τον ρατσισμό που δέχονται για την καταγωγή τους όσες δεν είναι Ελληνίδες, καθώς και το τεράστιο πρόβλημα του «νεκρού» χρόνου. Όπως γράφουν οι συντονιστές του προγράμματος της ΚΛΙΜΑΚΑΣ στο εγχειρίδιο: «συχνά, η έντονη απαίτηση για χορήγηση ηρεμιστικών φαρμάκων αποτελεί έκφραση της αναζήτησης διεξόδου από τον άπλετο χρόνο που προσφέρει ο εγκλεισμός».
Επιπρόσθετα, όπως διαπίστωσαν οι συντονιστές, δεν υπάρχει μέριμνα για την ένταξη των κρατουμένων με σοβαρές ψυχικές διαταραχές σε θεραπευτικές δομές, αλλά αντίθετα «ένας σημαντικός αριθμός ψυχικά πασχόντων κρατείται σε ακατάλληλες συνθήκες εντός των φυλακών, χωρίς να λαμβάνει την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, διατρέχοντας συχνά αυξημένο κίνδυνο για αυτοκτονία και επιβαρύνοντας το σωφρονιστικό προσωπικό (το οποίο δεν διαθέτει τις κατάλληλες γνώσεις), καθώς και τις υπόλοιπες γυναίκες με τις οποίες συμβιώνει».
Επίσης, σημαντικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι το 51% του δείγματος γυναικών κρατουμένων που εξέτασε η ΚΛΙΜΑΚΑ έχει ξαναμπεί από μία έως πέντε φορές στη φυλακή, γεγονός που σχετίζεται με τα ελλιπή μέτρα για την επανένταξη των φυλακισμένων.
ΦΥΛΑΚΕΣ ΩΡΩΠΟΥ. Παρασκευή 21 Απριλίου 2023 (ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ / EUROKINISSI)
Παραδείγματα σωφρονιστικών συστημάτων άλλων χωρών μας δείχνουν ότι ένας εναλλακτικός δρόμος είναι εφικτός. Το 2007, η Νορβηγία έκανε μια μεταρρυθμιστική τομή με απτά αποτελέσματα, πετυχαίνοντας τον ουσιαστικό σωφρονισμό των κρατουμένων: «Δεν είναι εύκολο να στερείς σε κάποιον την ελευθερία του. Στη Νορβηγία η ποινή είναι ότι στερείς την ελευθερία σε κάποιον. Όλα τα άλλα δικαιώματα παραμένουν», αναφέρει στο BBC ο Are Hoidal, διευθυντής των φυλακών υψίστης ασφαλείας του Halden.
Απ’ όταν η χώρα υιοθέτησε αυτή τη νέα στρατηγική, το ποσοστό υποτροπής σε νέα αδικήματα, από 60-70% που ήταν πριν την αλλαγή του συστήματος, μειώθηκε στο μόλις 20% στα δύο χρόνια και 25% στα πέντε χρόνια από την αποφυλάκιση.
«Αρχίζουμε να οργανώνουμε την αποφυλάκισή τους από την πρώτη μέρα που θα φτάσουν εδώ», τονίζει ο διευθυντής των φυλακών του Halden και εξηγεί αυτό που μόνο αυτονόητο δεν είναι για τα σωφρονιστικά συστήματα χωρών όπως η Ελλάδα: «Οι κρατούμενοι μπορούν να ψηφίσουν, μπορούν να έχουν πρόσβαση στο σχολείο, το σύστημα υγείας. Έχουν τα ίδια δικαιώματα με τον οποιοδήποτε Νορβηγό πολίτη. Γιατί οι κρατούμενοι είναι άνθρωποι. Έχουν κάνει κάτι κακό, πρέπει να τιμωρηθούν, αλλά παραμένουν ανθρώπινα όντα», καταλήγει.
Σε πολλές περιπτώσεις, η υποδοχή ενός νέου έτους συνοδεύεται και από μια σειρά νέων αποφάσεων προς όφελός μας.
Από μια νέα αρχή στην εργασία, μια νέα συνήθεια προς όφελος της σωματικής ή/και ψυχικής μας υγείας, μέχρι ένα τέλος στη μέχρι πρότινος σχέση, είναι πολλές οι εν δυνάμει μεταβάσεις. Βέβαια, η πιο «ύπουλη» πρακτική, όπως κατονομάζεται και εντοπίζεται σε όλους τους τομείς – από την εργασία, μέχρι τις ανθρώπινες σχέσεις – είναι αυτή του «quiet quitting».
Επί της ουσίας, είναι μια σειρά κινήσεων από κάποιο άτομο που έχει απογοητευτεί από μία συνθήκη και επιλέγει σταδιακά να απομακρυνθεί από αυτή, χωρίς ωστόσο να το δηλώσει εν μία νυκτί, αλλά μέσα από διαδοχικές πράξεις που μαρτυρούν την επιθυμία του να αποχωρήσει.
Πώς αντιλαμβανόμαστε ότι ο σύντροφός μας κάνει «quiet quitting» από τη σχέση μας;
Καταρχάς, χρειάζεται να αποσαφηνιστεί πως, εφόσον κάθε άνθρωπος λειτουργεί διαφορετικά, διαθέτει τα δικά του χαρακτηριστικά και τον δικό του, ξεχωριστό τρόπο σκέψης, τότε χρειάζεται να έχουμε πάντα κατά νου ότι υπάρχει τεράστιο περιθώριο για να δημιουργηθούν παρεξηγήσεις ως προς το ζήτημα αυτό. Ειδικότερα, το γεγονός ότι ο σύντροφός μας μπορεί να είναι κουρασμένος, εκνευρισμένος ή στεναχωρημένος επειδή προέκυψε ένα σοβαρό θέμα στην εργασία του, αυτό δεν συνεπάγεται πρόβλημα στη σχέση.
Διότι, υπάρχουν περιπτώσεις που, αντί να «σηκώσουμε το δάχτυλο», χρειάζεται να είμαστε δίπλα στον άνθρωπό μας. Επομένως, είναι απαραίτητο να διεξαχθούν πολλές συζητήσεις με το έτερον ήμισυ για να μην καταλήξουμε βεβιασμένα σε κάποιο συμπέρασμα. Σύμφωνα με τα όσα υποστηρίζει η ειδικός στον τομέα του σεξ και των σχέσεων, Pippa Murphy, υπάρχουν μικρές ενδείξεις που συνιστούν «quiet quitting» από τον σύντροφο:
Είναι πια ακριβοθώρητος
Κάποτε, στα «ντουζένια», κάθε λεπτό που περνούσατε χώρια φάνταζε αιώνας. Τώρα, είναι διαρκώς απασχολημένος, έχει επαναπροσδιορίσει τις προτεραιότητές του και είναι σχεδόν απίθανο να χωρέσεις στο πολυάσχολο πρόγραμμά του.
Κοινά σχέδια; Όχι, ευχαριστώ
Ας δούμε ρεαλιστικά την εν λόγω παράμετρο. Όλα εξαρτώνται, αρχικά, από τη διάρκεια της σχέσης και από τις επιθυμίες του ζευγαριού. Αν, παραδείγματος χάρη, είσαι με κάποιο άτομο για 3 μήνες, τότε είναι δύσκολο να υπάρξουν απαιτήσεις για συγκατοίκηση. Από την άλλη, μπορείτε να διοργανώσετε από κοινού εκδρομές και ταξίδια, αναπτύσσοντας έτσι κοινά ενδιαφέροντα και εμπειρίες. Αν πάλι μιλάμε για μία σχέση 4 ετών που ξαφνικά αναρωτιέται αν θέλει να πάτε μαζί κάπου για ένα τριήμερο – και δεν εμπίπτει σε οικονομική ή κάποια άλλη αντικειμενική δυσκολία – τότε είναι παράξενη η φασούλα.
Οι όμορφες στιγμές του παρελθόντος διαγράφονται ως διά μαγείας
Εδώ χρειάζεται προσοχή. Σε μία μακροχρόνια σχέση, σαφώς ο ενθουσιασμός της νέας γνωριμίας, αδιαμφισβήτητα, φθίνει. Παρ’ όλα αυτά, αν προκύψει έναυσμα μέσα από τη συζήτηση, υπό κανονικές συνθήκες, θα «ανθίσουν» στις καρδιές και τις μνήμες σας μερικές μαγικές στιγμές που ζήσατε μαζί και σας έφεραν στο σήμερα. Σε αντίθετη περίπτωση, δεν αποκλείεται η σιωπή του απέναντι ατόμου να ισοδυναμεί με την ενοχή που ενδεχομένως αισθάνεται, ακριβώς επειδή σκέφτεται σοβαρά να λήξει τη σχέση.
Η έκφραση συναισθημάτων είναι τόσο φειδωλή, όσο και η μισθολογική εξέλιξη στην Ελλάδα
Άλλο ένα red flag είναι αυτό της ξαφνικής φειδούς.
Αν αντιστραφεί κατακόρυφα η έκφραση συναισθημάτων από την πλευρά του συντρόφου, ενώ προηγουμένως ξερνούσατε αμφότεροι νεραϊδόσκονη από τα μέλια – και το ευχαριστιόσασταν – κουράγιο. Κατά τα λεγόμενα της Murphy, αυτό είναι πιθανό σημάδι αποφυγής της συζήτησης αναφορικά με ορισμένα προβλήματα που προκύπτουν από τη μία μεριά για τη σχέση. Ακριβώς, όμως, επειδή το άλλο άτομο θέλει να «φύγει αθόρυβα» αποφεύγει την όποια συζήτηση μπορεί να επιφέρει λύσεις.
Τα μηνύματα αραιώνουν σημαντικά
Από ‘κει που ανταλλάσσατε μηνύματα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, συζητώντας για πάσης φύσεως θέματα αναφορικά με τις ανησυχίες, τη σχολή, τη δουλειά, το μεταξύ σας ειδύλλιο, τις προσδοκίες και τα όνειρά σας… μετά σιωπή. Η απάντηση έρχεται μετά από 7 ώρες, σε τακτική βάση, ενώ ο αριθμός των εισερχόμενων μηνυμάτων μειώνεται στο ελάχιστο.
Σύνδεση με Κάϊρο
Λαλαλαλα. Ποιος μίλησε;
Καθώς μιλάς για το πώς ήταν η μέρα σου, για τον νέο συνάδελφο στη δουλειά και για το πόσο θα ήθελες να απολαύσετε μαζί με το σύντροφό σου μια λαχταριστή πίτσα, συνειδητοποιείς ότι… η κλήση σου προωθείται. Εν ολίγοις, δείχνει παντελή αδιαφορία για όσα λες, κάτι που εκτός από «quiet quitting» συνδέεται με μια κάποια αγένεια.
Η Murphy θεωρεί ότι αυτό συμβαίνει επειδή ο σύντροφός δεν συγκεντρώνεται στην κουβέντα, αλλά αντ’ αυτού, σκέφτεται πώς θα λήξει τη μεταξύ σας σχέση.
Οι τσακωμοί είναι συχνό φαινόμενο
Τόσο η Murphy, όσο και άλλοι ειδικοί στον τομέα των σχέσεων έχουν ξεκαθαρίσει πολλάκις ότι οι συγκρούσεις σε μία σχέση συνεπάγονται υγιή συνύπαρξη. Οι διαφωνίες και οι εντάσεις, κατά γενική ομολογία, είναι απαραίτητο συστατικόγια οποιαδήποτε ανθρώπινη σχέση, όσο κι αν τρομάζει αυτό.
Δύο άνθρωποι, όσο κι αν αγαπιούνται, σαφώς και θα διαφωνήσουν σε ορισμένα ζητήματα ή μπορεί να υψώσουν τον τόνο της φωνής τους. Αυτό είναι εντάξει. Σαφώς, δεν είναι και ό,τι πιο ευχάριστο μπορεί να συμβεί σε τούτη τη ζωή, αλλά επ’ ουδενί πρέπει να ποινικοποιηθεί. Το να εκφράζει ο κάθε άνθρωπος την άποψή του είναι απολύτως απαραίτητο. Σε αντίθετη περίπτωση, δεν θα γινόταν λόγος για ανθρώπινη σχέση, αλλά για λοβοτομή.
Παρ’ όλα αυτά, όταν ο τσακωμός διεισδύει στην καθημερινότητα και γίνεται συχνό φαινόμενο, τότε η κατάσταση ξεφεύγει από το πλαίσιο της υγιούς σχέσης. Το να τσακώνεται ένα ζευγάρι για όλα: Από το φαγητό και το αυτοκίνητο, μέχρι τις ευρύτερες επιδιώξεις, είναι προβληματικό και ενδέχεται να προμηνύει έναν επίλογο.
Έστω ότι εντόπισες ορισμένα από τα παραπάνω σημάδια στη συμπεριφορά του συντρόφου σου και ξεκίνησες κάποιες συζητήσεις που επιβεβαίωσαν τις υποψίες σου.
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος διαχείρισης;
Το επικρατέστερο σενάριο είναι ότι το άλλο άτομο δεν είναι ακόμα έτοιμο να κάνει νύξη για χωρισμό ή για ό,τι άλλο το απασχολεί, τέλος πάντων. Αυτή την επιθυμία οφείλουμε να τη σεβαστούμε και να μην ασκήσουμε κάποια πίεση. Αντιθέτως, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να ξεκινούσαμε εμείς μια κουβέντα, εκφράζοντας ήρεμα το πώς νιώθουμε.
Σε αυτό το σημείο, χρειάζεται πάντα να θυμάσαι πως σε μία σχέση, ποτέ δεν φταίει μόνο ένας. Συνεπώς, μπορείς να ρωτήσεις τον απέναντί σου αν κάποια δική σου συμπεριφορά τον πλήγωσε ή τον ενόχλησε χωρίς να το συνειδητοποιήσεις. Να έχεις τις κεραίες σου ανοιχτές και να ακούσεις προσεκτικά ό,τι έχει να σου πει. Δεν αποκλείεται να έγινε μια τεράστια παρανόηση, να θέλει λίγο χρόνο μόνος του ή να ενοχλήθηκε για κάτι και να μην μπορεί να το εκφράσει.
Κάθε επιμέρους πρόβλημα έχει τη λύση του, αρκεί να εκφραστεί και να γίνει κατανοητό. Κατόπιν, βαδίζουμε με την καλύτερη δυνατή εναλλακτική, η οποία θα εξασφαλίσει ηρεμία και γαλήνη και για τα δύο μέλη. Είτε, εκ πρώτης όψεως, φαίνεται επώδυνη, είτε λύσει με έναν απροσδόκητο τρόπο το όλο θέμα, η αποτελεσματική επικοινωνία και η εμπιστοσύνη είναι απαραίτητα στοιχεία για την επίλυση οποιουδήποτε προβλήματος.
Τέλος, πριν ετοιμαστείς να κριτικάρεις ή να υποβαθμίσεις τα λεγόμενα του συντρόφου σου, προσπάθησε να καλλιεργήσεις την ενσυναίσθηση, έτσι ώστε να κατανοήσεις στον βέλτιστο βαθμό πώς μπορεί να αισθάνεται για να λειτουργεί κατ’ αυτόν τον τρόπο.
Από τότε που το TikTok μπήκε θριαμβευτικά στις ζωές μας, έχει αποτελέσει αφορμή για διάφορες – όχι ιδιαίτερα ευχάριστες – καταστάσεις. Από χωρισμούς, απιστίες, μέχρι και κλοπές, το TikTok βρίσκεται συχνά στο επίκεντρο.
Τα τελευταία χρόνια, το TikTok έχει κατακτήσει την κορυφή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παγκοσμίως, μαγνητίζοντας εκατομμύρια ανθρώπων με τα σύντομα βίντεο και την ποικιλομορφία περιεχομένου. Δε χωρά αμφιβολία πως η πλατφόρμα του TikTok έχει συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην επέκταση της δημιουργικότητας και στην ψυχαγωγία αμέτρητων χρηστών, αλλά παράλληλα έχει αποτελέσει πηγή προβλημάτων. Από χωρισμούς και κατηγορίες για εξαπάτηση, μέχρι απιστίες και κλοπές, το TikTok έχει βρεθεί υπόλογο για πάσης φύσεως δυσμενείς καταστάσεις.
Ο μοναδικός αλγόριθμος του TikTok από κοινού με την καινοτόμα μετάδοση και αναπαραγωγή περιεχομένου, οδήγησαν στη δημιουργία ψηφιακών κοινοτήτων όπου οι χρήστες μοιράζονται – άνευ ορίων, σε πολλές περιπτώσεις – την καθημερινότητα, τις δεξιότητες και τις εμπειρίες τους. Αυτό, με τη σειρά του, λειτούργησε επικουρικά στο να δομηθούν σχέσεις στο TikTok, οι οποίες βασίζονται στη σύνδεση και την αλληλοεπίδραση χρηστών με κοινά ενδιαφέροντα ως προς το περιεχόμενο.
Παρ’ όλο που πολλές από αυτές τις ψηφιακές συνδέσεις είναι πλατωνικές, ορισμένες εξ αυτών εξελίσσονται σε ρομαντικές σχέσεις, δημιουργώντας μια δυναμική που θολώνει τα όρια μεταξύ διαδικτυακών και πραγματικών σχέσεων.
Η δημοφιλία και οι αρνητικές επιπτώσεις της
Μια αξιοσημείωτη τάση στο TikTok είναι η δημόσια ανταλλαγή προσωπικών εμπειριών και, δυστυχώς, αυτό έχει επεκταθεί αναπόφευκτα στη σφαίρα των χωρισμών. Οι χρήστες του TikTok συχνά μοιράζονται τα συναισθηματικά τους βιώματα, εκθέτοντας έτσι πολύ προσωπικές λεπτομέρειες για τις σχέσεις τους. Αυτή η υπερέκθεση, μοιραία, οδήγησε σε περιπτώσεις χωρισμών όχι μόνο ιδιωτικά, αλλά και στη δημόσια πλατφόρμα του TikTok (τα ύστερα του κόσμου), με αμέτρητους θεατές να γίνονται μάρτυρες σε όλο αυτό.
Η συνεχής πίεση για τη δημιουργία περιεχομένου στο TikTok μπορεί να συντελέσει ακούσια στη διάλυση των σχέσεων, καθώς τα άτομα μπορεί να βάλουν σε προτεραιότητα την προσέλκυση θεατών, έναντι της συναισθηματικής ευημερίας των ίδιων και των συντρόφων τους. Ο δημόσιος χαρακτήρας αυτών των χωρισμών μπορεί να προσθέσει ένα επιπλέον πρόβλημα στις ήδη υπάρχουσες δυσκολίες κάθε χωρισμού, διότι οι προσωπικές προκλήσεις προσφέρονται ως τροφή για σχολιασμό και κακεντρέχεια.
Οι χωρισμοί που “ανεβαίνουν” στο TikTok ή οι θεωρίες σχέσεων που γίνονται viral μέσω της πλατφόρμας, είναι φαινόμενο που πλέον συναντάται όλο και συχνότερα, αφού φαίνεται πως το κοινό “διψάει” για αυθεντικότητα ακόμα κι αν αυτό σημαίνει έκθεση συναισθημάτων, φορτισμένων συναισθηματικά στιγμών και ωμής πραγματικότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας θεωρίας σχέσεων που έγινε viral μέσω του TikTok είναι η θεωρία της Jennifer Reardon. Η 27χρονη υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων από το Σικάγο, πρόσφατα έγινε viral στο TikTok καθώς μοιράστηκε τη θεωρία της σχετικά με το γιατί τόσες πολλές γυναίκες αποφασίζουν να χωρίσουν με τους συντρόφους τους, φαινομενικά χωρίς αιτία.
Η θεωρία του “Ick”
Στα ελληνικά δεν υπάρχει προς το παρόν ο επεξηγηματικός όρος, αλλά είναι γνωστός διεθνώς ως “The Ick”. Δηλαδή, κατά τη διάρκεια κάθε σχέσης υπάρχουν στιγμές περιφρόνησης ή ακόμη και αποστροφής για ορισμένες συνήθειες, καταστάσεις ή το ίδιο το πρόσωπο με το οποίο εμπλέκεται το άτομο. Κάτι σαν cringe, αλλά αρκετά πιο έντονο, ικανό διαστρεβλώσει άρδην την εικόνα που έχει ήδη σχηματιστεί για τον απέναντί μας.
Εάν το “Ick” εμφανίζεται μετά από μερικά ραντεβού με ένα νέο πρόσωπο, είναι συνήθως σημάδι ότι μάλλον δεν θα πάει καλά αυτό. Στο βίντεό της, η Jennifer εμβαθύνει στη θεωρία της αναφέροντας: “Αν η κοπέλα σου αποφάσισε να τερματίσει τη σχέση σας, χωρίς κάποιον προφανή λόγο και ψάχνεις για απαντήσεις, αυτό συνέβη”, φτιάχνοντας ένα σχεδιάγραμμα για να γίνει κατανοητή τη θεωρία της.
“Αυτοί είστε εσείς”, συνεχίζει, “είστε σε μια ευτυχισμένη σχέση και τώρα ξαφνικά έχετε ένα απλό πρόβλημα, που όμως διορθώνεται”, τονίζει, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τα μηνύματα για “καλημέρα” που μπορεί να αμελεί ο σύντροφος.
Έτσι, η κοπέλα εξηγεί τι συμβαίνει και λέει ότι θα ήθελε να αρχίσει να της στέλνει μηνύματα για καλημέρα, γιατί αυτό θα σήμαινε πολλά γι’ αυτήν. Και ο σύντροφος συμφωνεί.
“Αλλά, για οποιονδήποτε λόγο, κάτι συνέβη και σταματούν ξανά τα μηνύματα, οπότε τώρα το πρόβλημα μεγαλώνει”.
“Τώρα πιστεύει ότι ο σύντροφός της δεν ενδιαφέρεται αρκετά ώστε να δώσει σημασία στα λεγόμενα της, κι έτσι το πρόβλημα αναλογικά μεγαλώνει, οπότε κι εκείνη αρχίζει σταδιακά να παρατηρεί διάφορα χαρακτηριστικά που ενώ πριν δεν έδινε σημασία, τώρα διατρανώνονται απομακρύνοντας την”.
Σκάνδαλα εξαπάτησης και πειρασμοί στο TikTok: The Dark Side of Fame
Η γοητεία της φήμης του TikTok όχι μόνο έχει επηρεάσει τις σχέσεις, αλλά έχει προκαλέσει επίσης σκάνδαλα με απάτες, απιστίες και κλοπές. Καθώς οι χρήστες αποκτούν δημοτικότητα, μπορεί να βρεθούν εκτεθειμένοι σε πειρασμούς που μπορεί να κλονίσουν την εμπιστοσύνη στις σχέσεις τους.
Κι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα διαπερατά όρια μεταξύ του εικονικού και του πραγματικού κόσμου, ενδέχεται να δώσουν έναυσμα για παρεξηγήσεις και υποψίες που τροφοδοτούν τη διχόνοια. Παραδείγματος χάρη, η λειτουργία του ντουέτου στο TikTok, η οποία επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργούν βίντεο σε χωριστή οθόνη με άλλους, κατά καιρούς υπήρξε αφορμή για να προκύψουν ζήλιες και παρεξηγήσεις.
Οι – φαινομενικά – αθώες συνεργασίες μπορεί να παρερμηνευτούν, με αποτέλεσμα να εκτοξεύονται κατηγορίες, οι οποίες κλονίζουν τις σχέσεις.
Η σκοτεινή πλευρά των TikTok Trends
Πέρα από θέματα σχέσεων, το TikTok έχει εμπλακεί και σε υποθέσεις κλοπής. Η κουλτούρα των τάσεων και των προκλήσεων της πλατφόρμας έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον, όπου οι χρήστες προσπαθούν να δημιουργήσουν μοναδικό περιεχόμενο που θα έχει προοπτικές να γίνει viral.
Το σοκαριστικό είναι ότι κάποιες τάσεις εξ αυτών έχουν δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος μέχρι και για… κλοπές!
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση γνωστών αυτοκινητοβιομηχανιών, που κατηγορούν ευθέως την πλατφόρμα του TikTok για την έξαρση κλοπών των οχημάτων τους. Η Kia και η Hyundai, συγκεκριμένα, ανέφεραν ότι δεν είναι δικό τους λάθος η άνευ προηγουμένου έξαρση κλοπής που παρατηρείται σε οχήματά τους, καταδεικνύοντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το TikTok και το Instagram, όπου έχουν κοινοποιηθεί ευρέως οδηγίες για το πώς μπορεί κάποιος να κλέψει εύκολα ένα αυτοκίνητο που δεν διαθέτει βασική αντικλεπτική τεχνολογία.
Οι δικηγόροι που εκπροσωπούν τις δύο εταιρείες – οι οποίες ανήκουν στην ίδια θυγατρική – υποστηρίζουν πως τα οχήματα της Kia και της Hyundai “έχουν γίνει αντικείμενα κλοπής”, λόγω μίας ομάδας στα κοινωνικά δίκτυα με το όνομα Kia Boys, υποστηρίζοντας πως “Τα κοινωνικά μέσα υποκίνησαν την άνευ προηγουμένου άνοδο στις κλοπές”.
Όταν η Hyundai ανακοίνωσε την κυκλοφορία μιας αναβάθμισης λογισμικού στα οχήματά της που θα εξουδετέρωνε αυτόματα τον κινητήρα εάν κάποιος προσπαθούσε να τον εκκινήσει χωρίς πρώτα να απενεργοποιήσει τον συναγερμό ξεκλειδώνοντας το αυτοκίνητο τον Φεβρουάριο, ανέφερε πολύ συγκεκριμένα στο δελτίο τύπου τόσο το TikTok, όσο και άλλα κοινωνικά δίκτυα.
Αντί επιλόγου
Είναι σημαντικό να προσεγγίζουμε το TikTok με επίγνωση του τι πραγματικά είναι, με ενσυναίσθηση και σαφή κατανόηση των ορίων μεταξύ του εικονικού και του πραγματικού κόσμου. Το TikTok, όπως και κάθε άλλη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, είναι ένα εργαλείο που μπορεί να έχει θετική ή αρνητική επιρροή στους χρήστες, ανάλογα με τον τρόπο διαχείρισης.
Σε μια διαρκώς εξελισσόμενη και μεταβαλλόμενη κοινωνία, η συμπερίληψη ως αξία, ως νοοτροπία και ως έννοια, έχει τεθεί ουκ ολίγες φορές επί τάπητος στο δημόσιο διάλογο.
Ειδικά στην πολιτική, είναι εξαιρετικά σπάνια η συμμετοχή ατόμων που δεν εναρμονίζονται με τα τρέχοντα στερεότυπα.
Εντούτοις, στην Ισπανία καταγράφηκε ένα πρωτοφανές βήμα για τα παγκόσμια δεδομένα της πολιτικής, αφού για πρώτη φορά εντάχθηκε στο περιφερειακό Κοινοβούλιο της Βαλένθια, η Mar Galcerán, μια βουλεύτρια με σύνδρομο Down.
Άραγε, είναι αυτή η αρχή της έμπρακτης συμπερίληψης στο χώρο της πολιτικής σε διεθνές επίπεδο;
Η Mar Galcerán γεννήθηκε στη Βαλένθια το 1978, ενώ σε ηλικία μόλις 18 ετών εντάχθηκε στο λαϊκό κόμμα, αναπτύσσοντας ενεργό δράση. Για δεκαετίες, δρούσε με γνώμονα την ισότητα στην πολιτική συμμετοχή για τα άτομα με νοητική αναπηρία. Επίσης, για περισσότερα από είκοσι χρόνια εργαζόταν σε δημόσιο φορέα της Βαλένθια, όπου συνέβαλε σε σπουδαίο βαθμό στη χάραξη συμπεριληπτικών πολιτικών, μακριά από διακρίσεις και αποκλεισμούς.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, υπήρξε επικεφαλής της Asindown, μιας τοπικής οργάνωσης για την υποστήριξη οικογενειών με παιδιά που έχουν σύνδρομο Down.
Οδεύοντας σε έναν πολιτικό στίβο που «αγκαλιάζει», αντί να περιθωριοποιεί
Εκτός από τη Mar Galcerán, της οποίας η εκλογή αποτελεί «γροθιά» απέναντι σε καθετί παρωχημένο, στο παρελθόν υπήρξαν κι άλλα αξιόλογα πρόσωπα, τα οποία, παρά τις δυσκολίες που καλούνταν να αντιμετωπίσουν, κατάφεραν να αναρριχηθούν στην πολιτική. Παραδείγματος χάρη, το 2020, η Éléonore Laloux ήταν το πρώτο άτομο με σύνδρομο Down στη Γαλλία που εξελέγη σε δημόσιο αξίωμα, ως μέλος του δημοτικού συμβουλίου, στην πόλη Arras.
Συγχρόνως, ο Fintan Bray άλλαξε άρδην τα πολιτικά δεδομένα της Ιρλανδίας, αφού υπήρξε το πρώτο άτομο που κατέκτησε μια θέση στα εγχώρια πολιτικά πράγματα το 2022. Ακόμη, όσον αφορά στην εκλογή της Galcerán, ως μέντοράς της φαίνεται να λειτούργησε η Ángela Bachiller, η οποία, το 2013, εξελέγη δημοτική σύμβουλος στην πόλη Valladolid, ούσα η πρώτη εκλεγείσα δημοτική σύμβουλος με σύνδρομο Down στην Ισπανία. Εντούτοις, παρά τα σπουδαία κατορθώματα του παρελθόντος, η Mar Galcerán είναι η πρώτη βουλεύτρια που κατόρθωσε να ενταχθεί σε ένα περιφερειακό ή εθνικό Κοινοβούλιο.
«Υπάρχουν άνθρωποι που με στηρίζουν. Υπάρχουν, όμως, και άλλοι που πιστεύουν ότι δεν είμαι ικανή. Αλλά αυτοί είναι και οι άνθρωποι που δεν ξέρουν κάτιγια εμένα ή την καταγωγή μου», δήλωσε σχετικά η Galcerán.
Καθώς ανακαλύπτει εκτενέστερα τις νέες τις αρμοδιότητες, τόνισε πως ο ρόλος της συνεπάγεται τεράστια ευθύνη.
«Θέλω να μάθω πώς να το κάνω καλά, για τη Βαλενθιανική Κοινότητα και, κυρίως, για όσους από εμάς έχουμε διαφοροποιημένες ικανότητες», πρόσθεσε.
A signal of hope to all people fighting structural discrimination comes from 🇪🇸 : Mar Galcerán is the first person with Down syndrome elected to a national parliament. Congrats Mar Galcerán! #inclusion#realfeminismpic.twitter.com/npzr9af0nv
Οι πολιτικές επιδιώξεις συνδέονται άρρηκτα με την ορατότητα και την κατάρριψη κάθε είδους διάκρισης
Η πολιτική, ως έννοια, είναι δύσκολο να αποσαφηνιστεί συνοπτικά. Πάντοτε η ερμηνεία της εξαρτάται από το νόημα που την συνοδεύει. Ως πολιτική μπορεί να θεωρηθεί ο τρόπος ομιλίας, η πρακτική της διαπραγμάτευσης, η στάση του ατόμου σε μία συζήτηση για αμφιλεγόμενα ζητήματα. Πολιτική είναι οι μεταρρυθμίσεις, η νομοθεσία, οι δικαστικές αποφάσεις, το στίγμα, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η μέριμνα του κρατικού μηχανισμού προς τους πολίτες που τυχαίνει να βιώνουν σοβαρότερες αντικειμενικές δυσκολίες (λ.χ. προβλήματα υγείας) από το μέσο όρο.
Η εκλογή πολιτικών προσώπων με κάποιου είδους αναπηρία ή με έναν διαφορετικό προσανατολισμό (σεξουαλικό, θρησκευτικό κ.λπ.), αυτομάτως ενεργοποιεί την ορατότητα ευάλωτων ή περιθωριοποιημένων κοινωνικών ομάδων. Συν τοις άλλοις, όταν η πολιτική ηγεσία μιας χώρας, μιας πολιτείας ή μιας πόλης είναι σε θέση να γνωρίζει εκ των έσω τις ανάγκες των πολιτών, τότε δύναται να θεσπίσει αποτελεσματικότερες μεταρρυθμίσεις, ώστε να αντιμετωπιστούν τα επιμέρους ζητήματα από τη ρίζα τους.
Είναι επιτακτική ανάγκη να δημιουργηθούν οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να ακουστούν όλες οι φωνές. Εκτός αυτού, τέτοιου είδους αποφάσεις όχι μόνο δίνουν υπόσταση στη συμπερίληψη, αλλά «κλείνουν το μάτι» στην ποικιλομορφία, στην «πολυχρωμία» και στην αποδοχή της διαφορετικότητας.
Αγαπητή Ελλάδα, μη μένεις άπραγη
Αδιαμφισβήτητα, στη χώρα μας οι συνθήκες είναι αρκετά δυσμενείς σε όλα, σχεδόν, τα επίπεδα. Η οικονομία, η υγεία, η εκπαίδευση και η εργασία περνούν διαρκείς διακυμάνσεις. Ωστόσο, αν ο μέσος πολίτης –που είναι θεωρητικά υγιής και αρτιμελής– αδυνατεί να επιβιώσει αξιοπρεπώς στην Ελλάδα, τότε είναι οριακά αδύνατο να συλλάβει ανθρώπινος νους πώς είναι η καθημερινότητα ενός ατόμου με σύνδρομο Down ή με κάποια κινητική δυσκολία.
Πιθανότατα, αν δινόταν βήμα σε τέτοιους ανθρώπους, η εγχώρια πολιτική σκηνή θα διακρινόταν από ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση, ουσιώδεις προτάσεις με στόχο τη διευκόλυνση όσων παραγκωνίζονται αισθητά και θα έφθιναν σταδιακά οι εμφανείς διακρίσεις, μιας και θα αντιμετωπίζονταν ισότιμα όλα τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.
To Twitter, ή όπως λέγεται πλέον “X”, είναι ένα τεράστιο μωσαϊκό πολύπλοκων και συχνά ακραίων απόψεων που δεν εκφράζονται και με τους πιο διαλλακτικούς όρους.
Σε έναν λίγο πιο ιδανικό κόσμο, ίσως τα social media να μας παρείχαν ένα δίαυλο επικοινωνίας, με υγιή δημόσιο διάλογο ουσίας και ανάπτυξης. Όμως στην σκληρή πραγματικότητα, όπως αυτή της πλατφόρμας του “X”, η έκφραση λόγου μίσους και η αντιπαράθεση με χυδαίους σχολιασμούς, είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
Ένα άτομο μπορεί με άνεση να εκφράσει, σε ένα τέτοιο μέσο, όσα πραγματικά σκέφτεται, προστατευμένο από την ανωνυμία, αλλά και την έλλειψη κυρώσεων. Με επιθετική και εριστική γλώσσα επικοινωνίας, σε ένα περιβάλλον εχθρικό και κοινωνικά άγονο ως προς τον εποικοδομητικό διάλογο, ανθίζει η τοξικότητα, οι παρενοχλήσεις, οι εκφοβισμοί και η ρητορική μίσους. Συνάμα, η αλλοίωση και η διαστρέβλωση της επικαιρότητας συμβάλλει στην διασπορά ψευδών ειδήσεων και τη διαιώνιση στερεοτύπων.
Το κάθε άτομο στο “X” είναι ελεύθερο να πει ότι θέλει, να λάβει άμεση ενημέρωση, όχι πάντοτε έγκυρη, με άμεση πρόσβαση και ροή που ανανεώνεται. Τα πληρωμένα trolls που ελλοχεύουν, εκμεταλλεύονται τα γεγονότα για να παρουσιάσουν την πραγματικότητα όπως θέλουν. Τοξικότητα διάχυτη, από απόψεις που περικλείουν όλο το μικροαστικό μίσος, ενώ οδηγούν στην κατάχρηση της ελεύθερης έκφρασης με αντικοινωνική συμπεριφορά.
Όσα αποτελούν τον πυρήνα της «κακής» πλευράς του “X” είναι στοιχεία αλληλένδετα. Στη διαδικτυακή αλληλεπίδραση κυριαρχεί η έλλειψη ευγένειας. Ο εποικοδομητικός διάλογος εξαφανίζεται μπροστά στην πόλωση απόψεων και ο σύγχρονος ψηφιακός όχλος είναι έτοιμος να λιντσάρει το διαφορετικό στο βωμό της προσωπικής εκτόνωσης.
Το γεγονός πως δεν υπάρχει κάποια αξιολόγηση της ποιότητας των σχολιασμών, αλλά και πως το προσβλητικό περιεχόμενο διανέμεται άμεσα στην οθόνη των χρηστών, δημιουργεί την ευκολία στην αγένεια, την ασέβεια και τον παραλογισμό. Τα fake news επιτηδευμένα αποστέλλονται από πολιτικά κέντρα για την διαμόρφωση της κοινής γνώμης και δηλητηριάζουν με συνέπεια την πλατφόρμα, παρέα με πληρωμένα bots για παρόμοιες δουλειές.
Σημαντικό πρόβλημα, επίσης, συνιστά το γεγονός ότι σε ένα μέσο που θα μπορούσε να προσφέρει ποιοτικό περιεχόμενο, προάγεται ο δογματισμός, η παραπληροφόρηση και η προπαγάνδα, σε μία συνεχόμενη εκτροπή του δημοκρατικού διαλόγου.
Έχει φτιαχτεί ένα εχθρικό, τοξικό, διαδικτυακό περιβάλλον, του οποίου οι επιπτώσεις αδιαμφισβήτητα αγγίζουν τον πραγματικό κόσμο. Ο διχασμός υπάρχει και υποκινεί τις τοξικές συνομιλίες, μετατρέποντάς τες σε ένα πεδίο μάχης, πρόσφορο για ιδεολογικές συγκρούσεις, με έλλειψη στοιχειώδους ενσυναίσθησης.
Why do Twitter & Facebook seem to generate more toxic interactions than Wikipedia & Reddit? Possibly their incentive structure.
Διαμόρφωση διαδικτυακής συμπεριφοράς, μοτίβα και προβλέψεις
Μέσα σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο ψηφιακό τοπίο, το Twitter είναι μία πλατφόρμα με σημαντική επιρροή στη διαμόρφωση του κοινού αισθήματος. Έρευνα που διεξήχθη από το MIT στην Αμερική μελέτησε τις δομές συνομιλιών στο “X” και αποκάλυψε ανησυχητικά μοτίβα, καταγράφοντας αρνητικές τάσεις ως προς την τοξικότητα.
Η ερευνητική ομάδα προσπάθησε να προσδιορίσει πως θα εξελιχθεί μία συνομιλία από την δομή της, κωδικοποιώντας τα γλωσσικά χαρακτηριστικά της και είδαν πως πράγματι μπορούν να έχουν προγνωστική δύναμη ως προς την τοξικότητα. Συγκεκριμένα, προέβλεψαν με ακρίβεια τις τοξικές συζητήσεις με ποσοστά 61,6% στις ειδήσεις και 59,9% στο σύνολο των δεδομένων. Αυτό χρησιμοποιώντας μόνο τα δομικά χαρακτηριστικά της συνομιλίας στις αρχικές δέκα απαντήσεις. Κατάφεραν, επίσης, να προβλέψουν εάν η επόμενη απάντηση που θα δημοσιευτεί από έναν συγκεκριμένο χρήστη θα είναι τοξική, με ακρίβεια έως και 70,5%.
Όπως είναι αναμενόμενο, διαπιστώθηκε ότι οι τοξικές αναρτήσεις είναι πιο πιθανό να λάβουν τοξικές απαντήσεις, αλλά και πως αυτές είναι πιο πιθανό να προέρχονται από χρήστες που δεν έχουν κοινωνικές σχέσεις.
Εντύπωση προκαλεί, επίσης, μία έρευνα που διεξήγαγε το ίδιο το Twitter το 2021, όπου παραδέχτηκε πως ο αλγόριθμος του προωθεί περισσότερο tweets που προέρχονται από τη δεξιά πολιτική σκηνή, από ότι απ’ την αριστερά. Είναι αναγκαία η μείωση αυτής της κλίμακας τοξικότητας και των επιπτώσεών της στους χρήστες και την κοινωνία.
Τα social media βρίσκονται προς το παρόν σε ένα πρώιμο στάδιο επιστημονικής μελέτης, καθώς βρίσκονται σχετικά λίγα χρόνια στις ζωές μας και δεν έχουν χαρτογραφηθεί απόλυτα ως προς τις συνέπειες που μπορεί να έχουν στο κοινωνικό σύνολο. Το Twitter πρέπει να αναδιαμορφωθεί, ώστε να καταστεί ένας πιο υγιής ψηφιακός χώρος, όπου η ελευθερία του λόγου δε θα κατακρημνίζεται μπροστά στις ψηφιακές αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Στην έρευνα που αναφέραμε παραπάνω, αναφέρεται ότι η συμπεριφορά πολλών χρηστών χαμηλής και μέτριας τοξικότητας επηρεάζεται από την επίγνωσή τους για το κοινωνικό πλαίσιο της συνομιλίας, τη θέση τους μέσα σε αυτήν και το ποιος θα παρατηρήσει τη συμπεριφορά τους. Πώς θα βελτιωθεί αυτή η επιβλαβής ψηφιακή δημόσια σφαίρα συνομιλιών;
Ο σχεδιασμός για ανίχνευση τοξικού, ενδεχομένως κακοποιητικού περιεχομένου, αλλά και οι έλεγχοι από ανεξάρτητους οργανισμούς που εντοπίζουν ψευδείς ειδήσεις θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον με ποικιλομορφία απόψεων και καλύτερες συνθήκες που οδηγούν σε μια λιγότερο τοξική συμπεριφορά στο διαδίκτυο και μείωση των αντικοινωνικών σχολιασμών.
Αυτές είναι μερικές από τις φορές που ξεχώρισε ο Νίκος Σταματίνης για τον παρουσιαστή που δεν σταματά να παράγει γαργαλιστικό περιεχόμενο.
Koιτάει στο υπερπέραν, όσο ο συνομιλητής του απαριθμεί τους λόγους που το νέο φορολογικό νομοσχέδιο θα πλήξει έτι περαιτέρω την τσέπη των συνταξιούχων. Σκέφτεται ηλιόλουστα λιβάδια και όμορφες παραλίες. Κάπου ανάμεσα στα «ναι, ναι» που ξεστομίζει στα κενά που έχει ο συνομιλητής του για να πάρει αέρα, πετάγεται και ένα «Τέλεια, πάμε σε διάλειμμα». Η κουβέντα τελειώνει. Δεν έχει ακούσει ούτε λέξη.
Αυτός είναι ο Γιώργος Αυτιάς.
Για τους μεν, άριστος γνώστης των οικονομικών, ένας από τους πιο έμπειρους και αναγνωρίσιμους τηλεοπτικούς δημοσιογράφους και ομολογουμένως ένας πολύ εργατικός άνθρωπος. Πιθανότατα ο αγαπημένος του παππού και της γιαγιάς σου. Για τους δε, απλά ένας cringe τύπος.
Είναι όμως μόνο αυτό ή, τέλος πάντων, μόνο κάτι από τα δύο;
ΧΑΣΙΑΛΗΣ ΒΑΙΟΣ/Eurokinissi
Η αλήθεια είναι ότι ο Γιώργος Αυτιάς έχει πρωταγωνιστήσει πολλές φορές σε βιντεάκια του Luben, κυρίως λόγω των αντιδράσεών του (γενικά, το «Γιώργος Αυτιάς αντιδράει σε πράγματα» θα μπορούσε να γίνει το meme της επόμενης δεκαετίας), του οξύθυμου χαρακτήρα του (για να το πούμε ευγενικά) και της αμεροληψίας του που δεν είναι και τόσο μεγάλη, ώστε να πεις ότι φαίνεται μαζί με το Σινικό Τείχος από το διάστημα.
Ενώ όλα αυτά μπορεί να έχουν πράγματι πλάκα και να δίνουν πολύ χιουμοριστικό content σε ένα εύρος χιούμορ που ξεκινάει από το Luben και φτάνει στους Ράδιο Αρβύλα, το πράγμα κάποιες φορές ξεφεύγει και δεν μαζεύεται. Ας δούμε μερικά μόνο παραδείγματα.
Όταν έκανε την ίδια ακριβώς συζήτηση…
Η πρώτη συνέντευξη είχε γίνει στις αρχές του Σεπτεμβρίου, με το που γυρίσαμε από τα μπάνια (συγκεκριμένα στις 2 Σεπτεμβρίου). Η επόμενη έγινε σχεδόν έναν μήνα μετά, και λίγο πριν τις δημοτικές εκλογές. Και στις δύο, ο Γιώργος Αυτιάς έκανε ουσιαστικά την ίδια ακριβώς κουβέντα με τον τότε δήμαρχο Αθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη.
Βέβαια, το highlight της συγκεκριμένης επαναλαμβανόμενης συζήτησης δεν ήταν τόσο ότι επαναλήφθηκε (σε κάποια σημεία της σχεδόν αυτούσια). Το highlight ήταν το ύφος του Κώστα Μπακογιάννη, όταν ο Γιώργος Αυτιάς αποθέωνε τον Μεγάλο Περίπατο. Προσπαθούσε ακόμα και ο ίδιος να καταλάβει αν τον τρόλαρε ή αν όλα αυτά τα εννοούσε. Κανείς δεν έχει την απάντηση και αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα.
Όταν έχεις κάνει συνέντευξη με βίντεο…
Εντάξει, το να ρωτάς τα ίδια πράγματα τον ίδιο άνθρωπο έχει την πλάκα του, αλλά εδώ πια ανεβαίνουν οι απαιτήσεις. Μιλάμε εξάλλου για τον πρωταγωνιστή σε μία από τις πιο σπουδαίες στιγμές της ελληνικής τηλεόρασης. Τότε που ο Γιώργος μας έκανε συνέντευξη με τον Παναγιώτη Ψωμιάδη. Τα λένε μία χαρά και μετά ο καθένας πάει σπίτι του.
Το βίντεο καταγράφεται και αποθηκεύεται. Τις επόμενες μέρες, λοιπόν, παίρνει το βίντεο και αρχίζει να κάνει διάλογο μαζί του. Ειλικρινά, είναι η 153η φορά που αφηγούμαι αυτό το πράγμα και ακόμα δεν μπορώ να το πιστέψω. Εκτός βέβαια από μυθική στιγμή, δεν ήταν και η επιτομή της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.
Ίσως το παρακάναμε με την τουρκοφαγία…
«Ακούστε να δείτε, θα σας γλεντάμε παντού, οπουδήποτε. Είτε ποδόσφαιρο λέγεται, είτε μπάσκετ, είτε εθνικά θέματα». Αυτή είναι μία από τις πάμπολλες τουρκοφαγικές εξάρσεις του Γιώργου Αυτιά. Ιδίως όταν η σχέση μεταξύ των δύο χωρών ήταν λίγο έντονη, ένιωθες ότι θα πάρει το καριοφίλι του και θα ορμήσει ένας εναντίον 85 εκατομμυρίων.
Και, οκ, καταλαβαίνω ότι έχει πλάκα εκ πρώτης όψεως. Και πράγματι έχει. Δεν ξέρω όμως κατά πόσο είναι σωστό ένας από τους γνωστότερους δημοσιογράφους της χώρας να λέει ότι θα «γλεντήσει» μία ολόκληρη χώρα. Δηλαδή, τι ακριβώς θα λέγαμε αν δήλωνε αυτό το πράγμα κάποιος Τούρκος δημοσιογράφος;
Αλλά δεν το παρακάναμε καθόλου με την αντικειμενικότητα…
Υπήρχε μία φήμη ότι ο Γιώργος Αυτιάς ήταν ανάμεσα στους εκλεκτούς ενός κόμματος για το ψηφοδέλτιο των Ευρωεκλογών. Για να σας βοηθήσω, το κόμμα αυτό δεν ήταν ούτε η ΑΝΤΑΡΣΥΑ ούτε το Εργατικό Επαναστατικό Κόμμα. Σκεφτείτε λίγο.
Κάτι χάλασε, το συγκεκριμένο κόμμα επανήλθε για να του δώσει θέση βουλευτή, αλλά εκείνος αρνήθηκε.
Σε μία συνέντευξη που έκανε αργότερα με τον νυν Πρωθυπουργό, τον ευχαριστούσε για τη μεγάλη τιμή που του έκανε να του προτείνει θέση στο ψηφοδέλτιο της Νέας Δημοκρατίας (σόρι για το spoiler). Παρακάτω το απόσπασμα: «Μου δώσατε ένα διαβατήριο ζωής όταν καθίσαμε ο ένας πλάι στον άλλον και μου είπατε “Γιώργο, δεν μπορούσα να διαχειριστώ την αγάπη του κόσμου σε σένα”». Για να συνεχίσει με το μικρό παράπονο: «μπορεί να μην θέλησα να μπω στο Εθνικό Κοινοβούλιο, γιατί η φανέλα της εθνικής έξω μου πάει καλύτερα».
Καταλαβαίνετε εύκολα ότι θα ήταν πολύ σκληρή η συνέντευξη που προηγήθηκε.
Εκεί που μάλλον αδικήθηκε…
Έχουν γίνει όλα τα παραπάνω, τα οποία πέρασαν κάπως σαν να μην είχαν γίνει ποτέ, ο Γιώργος Αυτιάς βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα, όταν κατηγορήθηκε από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης για ομοφοβικό σχόλιο. Το παρακάτω: «Φαντάζεστε τι έχει να γίνει στη Θήβα, όταν θα παρουσιαστεί (σ.σ. ο Κασσελάκης); Στη Θήβα υπάρχει και γυμναστήριο για τους νεοσύλλεκτους φαντάρους – και πολύ σωστά το έχουν κάνει – όπου εκεί να δούμε τι μέλλει γενέσθαι».
Στην εκπομπή του ΣΚΑΪ “Καλημέρα” με τον δημοσιογράφο Γιώργο Αυτιά, Κυριακή 11 Ιουνίου 2023. (ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΜΗΤΣΟΣ/EUROKINISSI)
Για να είμαι ειλικρινής και εγώ θεωρώ ότι δεν ήταν ομοφοβικό το αστείο (τουλάχιστον όχι άμεσα), αλλά μάλλον ένα boomer αστειάκι για τον Κασσελάκη και την αγάπη του τελευταίου για τη γυμναστική. Το αν είναι πρέποντα τέτοια αστεία είναι μία συζήτηση που την έχουμε ξεπεράσει από καιρό.
Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο η επικράτηση μιας γενικότερης κόπωσης κατά τη διάρκεια των χειμερινών ημερών.
Σε πολλές περιπτώσεις, οι πτωτικές τάσεις στη διάθεση και την παραγωγικότητα οφείλονται στη «χειμωνιάτικη κατάθλιψη», aka Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή. Επί της ουσίας, πρόκειται για μια αντίδραση του οργανισμού απέναντι στις μικρότερης διάρκειας ημέρες, καθώς επίσης και στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εξαιρετικά υψηλές προσδοκίες που θέτουμε εμείς οι ίδιοι για τους εαυτούς μας, συμβάλλουν τα μέγιστα στη δημιουργία στρεσογόνων καταστάσεων, αφού, εκ των πραγμάτων, η μετάβαση σε μία έντονα διαφοροποιημένη καθημερινότητα δεν είναι απλή υπόθεση και υπάρχουν πολλές παράμετροι στην εξίσωση.
Ως εκ τούτου, είτε θέτουμε στόχους αναφορικά με την επαγγελματική και ακαδημαϊκή εξέλιξη, είτε με σκοπό να προχωρήσουμε στην προσωπική μας ζωή και να υιοθετήσουμε πιο υγιείς συνήθειες, χρειάζεται οι αλλαγές να είναι ομαλές προκειμένου να έχουν μεγάλη διάρκεια.
Ο ρεαλισμός είναι φίλος μας
Δε χωρά αμφιβολία πως ο εχθρός του καλού είναι το καλύτερο και πως το ζητούμενο είναι η εξέλιξη σε όλα τα επίπεδα. Παρ’ όλα αυτά, όταν καταγράφονται οι στόχοι για το νέο έτος, δεν αποκλείεται να πέσουμε στην παγίδα του ουτοπικού. Με άλλα λόγια, παρακινούμενοι από τα επιτυχημένα βήματα άλλων ατόμων ή από τις ασφυκτικές πιέσεις της κοινωνίας και του περιγύρου, τείνουμε να χαράσσουμε μια πορεία που, πιθανότατα, φαντάζει ιδανική, αλλά επ’ ουδενί συμβαδίζει με ό,τι μπορεί ρεαλιστικά να πραγματωθεί.
Μάλιστα, έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι όσοι θέτουν ρεαλιστικούς στόχους έχουν περισσότερες πιθανότητες να τους κατακτήσουν. Μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Σκράντον υποστήριξε ότι μόνο το 8% των ατόμων που ορίζει ασαφείς στόχους για το νέο έτος καταφέρνει να τους πετύχει. Από την άλλη πλευρά, όσοι λειτούργησαν στοχευμένα ως προς τη χάραξη των επιδιώξεων και των προσδοκιών τους, σημείωσαν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας. Αντί, λοιπόν, να αποφασιστεί αυστηρά και δίχως να υπολογιστούν τυχόν αστάθμητοι παράγοντες ότι φέτος θα «αλλάξω δουλειά», «θα βρω τον άνθρωπο της ζωής μου» ή θα «γίνω κορμάρα», θα ήταν πιο αποτελεσματικό να πατήσουμε γερά στο έδαφος, ατενίζοντας μέσα από ένα ρεαλιστικό πρίσμα όλα όσα επιδιώκουμε.
Παραδείγματος χάρη:
«Θα λειτουργώ με έμφαση στην προσωπική μου ανάπτυξη και θα προσπαθήσω να δικτυωθώ με εταιρείες, ώστε να έρθω σε επαφή για ενδεχόμενες συνεργασίες».
«Θα βγαίνω πιο συχνά, για να κάνω νέες γνωριμίες».
«Θα καταναλώνω πιο υγιεινά γεύματα και θα βγαίνω για περπάτημα τρεις φορές την εβδομάδα».
Η επιτυχία έχει άπειρες μορφές, τόσες όσες οι προσωπικότητες και οι επιθυμίες των ατόμων εκεί έξω. Εκτός αυτού, δεν είναι μια μεμονωμένη συνθήκη, αλλά ένα κράμα συγκυριών και ποιοτικής δουλειάς. Επομένως, το να αισθανθούμε μειονεκτικά επειδή δεν βρεθήκαμε εμείς σε αυτή τη θέση, δεν επιφέρει κάποιο ουσιώδες αποτέλεσμα, πέρα από το να κατακλυστούμε από άγχος και να πιεστούμε στον υπέρτατο βαθμό.
Αντιθέτως, πιο αποδοτική είναι μια οργανωτική προσέγγιση, σχεδιάζοντας μια σειρά από βήματα και εναλλακτικές, με γνώμονα την επίτευξη των στόχων μας. Επιπροσθέτως, μια έρευνα ανέδειξε πως όσο πιο επιτυχημένα είναι τα άτομα με τα οποία γίνεται η σύγκριση, τόσο χαμηλότερη είναι η αυτοεκτίμηση όσων υποπίπτουν στο ατόπημα. Εντούτοις, όσο περισσότερη υποστήριξη δέχονται τα άτομα από τον κοινωνικό τους περίγυρο, μακριά από συγκρίσεις, τόσο μεγαλύτερη είναι και η αυτοεκτίμησή τους.
Το άγχος είναι αχώριστος συμπαραστάτης ακόμη και των πιο ψύχραιμων ανθρώπων. Ειδικά στην Ελλάδα του 2024, υπάρχουν αμέτρητοι λόγοι για να αγχωθεί κανείς. Μια κίνηση ματ που μπορεί να αντισταθμίσει τους παράγοντες και τις συνθήκες που αφυπνίζουν το άγχος, είναι η εύρεση μιας δραστηριότητας ή ενός χόμπι που επιδρά σαν καταλύτης στη βελτιωμένη ψυχική υγεία και την ευημερία.
Πρόσφατη έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, υπογράμμισε τη σημαντικότητα της εμπλοκής του ατόμου σε υπαίθριες δραστηριότητες ως εξαιρετική λύση για την επίτευξη της ευημερίας και τη μείωση του άγχους. Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί ότι οι δραστηριότητες που διαρκούν από 20 έως 90 λεπτά και επαναλαμβάνονται τακτικά για διάστημα από 8 έως 12 εβδομάδες, προσφέρουν τα βέλτιστα αποτελέσματα υπέρ της καλύτερης διάθεσης και της ψυχικής ηρεμίας.
Αν μη τι άλλο, όπου έγκεται θέμα ψυχικής υγείας, δεν υπάρχει κάτι απόλυτο και εξυπακούεται πως οι πραγματικές λύσεις δεν προσφέρονται μέσα από το διαδίκτυο. Η συζήτηση με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας μπορεί να δώσει τις κατάλληλες απαντήσεις και να μεταβάλλει άρδην τον τρόπο που σκεφτόμαστε και πράττουμε, πάντα με θετικό πρόσημο.
Μίλα μου για την κλιματική αλλαγή, χωρίς να μου μιλήσεις για την κλιματική αλλαγή. Ο Hitchcock το έκανε από το 1963.
Λένε ότι η τέχνη μιμείται τη ζωή και τι θα μπορούσε να είναι πιο relevant τα τελευταία χρόνια που βλέπουμε τον πλανήτη μας να καίγεται, να πλημμυρίζει και να υπερθερμαίνεται, παρά μία ταινία μυθοπλασίας για την κλιματική αλλαγή -aka οικολογική καταστροφή- που βιώνουμε; Άλλωστε, είναι συχνά ευκολότερο να μιλήσεις για δυσάρεστα πράγματα τοποθετώντας τα μέσα σε ένα μη υπαρκτό πλαίσιο.
Παρόλα αυτά, πολλά από τα πιο πετυχημένα σενάρια που έχουν μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη τα τελευταία χρόνια και αναφέρονται εμμέσως στην κλιματική κρίση, δεν αποτελούν και τόσο μακρινή πραγματικότητα. Πολλές από τις ιστορίες αυτές, αν και τοποθετημένες σε απροσδιόριστους χώρους και χρόνους θα μπορούσαν να αποτελούν πραγματικότητα. Δυστοπική μεν, πραγματικότητα δε. Ιδίως στην περίπτωση που οι άνθρωποι συνεχίσουμε να επεμβαίνουμε με τον ίδιο, βίαιο τρόπο στον πλανήτη μας.
Πάμε να δούμε μερικά από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα σκηνοθετών, οι οποίοι μέσα από καθολικές ιστορίες κατάφεραν να θίξουν ζητήματα που άπτονται της καταστροφής του πλανήτη κατακεραυνώνοντας τις ανθρώπινες παρεμβάσεις που αποτελούν άμεση απειλή για την ύπαρξή μας.
The Birds – Alfred Hitchcock (1963)
Μία από τις πιο «τρομακτικές ταινίες όλων των εποχών» βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα της Daphne du Maurier. Το 1963 η ανθρωπότητα δεν ήταν ακόμα εξοικειωμένη με την ιδέα πως «η φύση εκδικείται». Αυτό όμως δεν σταμάτησε τον Alfred Hitchcock από το να εξερευνήσει το ενδεχόμενο της τιμωρίας του ανθρώπου για την ύβρη του. Όταν οι ξαφνικές και φαινομενικά αναίτιες επιθέσεις πουλιών εναντίον των πολιτών του Bodega Bay ξεκινήσουν, εκείνοι θα αναζητήσουν καταφύγιο σε ανθρώπινες δομές, ενώ δεν θα διστάσουν να στραφούν ακόμα και ο ένας εναντίον του άλλου.
Princess Mononoke – Hayao Miyazaki (1997)
«Έχω φτάσει σε ένα σημείο, όπου πλέον δεν μπορώ να κάνω μια ταινία χωρίς να ασχοληθώ με το πρόβλημα της ανθρωπότητας ως μέρος ενός οικοσυστήματος». Αυτά τα λόγια φτάνουν σ’ εμάς δια στόματος του ίδιου του σκηνοθέτη Hayao Miyazaki το 1997 με αφορμή μία από τις σπουδαιότερες ταινίες του, αλλά και ενός από τα αριστουργήματα του σύγχρονου animation εν γένει, το “Princess Mononoke”. Μία υπενθύμιση της ανάγκης για αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Όπως πολύ εύστοχα αναδεικνύεται και μέσα απ’ το φιλμ, η ανθρώπινη απληστία είναι ικανή να αφήσει πίσω της ένα περιβάλλον δυστοπικό και έρημο.
Avatar – James Cameron (2009)
Το Avatar είναι πολλά παραπάνω από την «πιο κερδοφόρα ταινία όλων των εποχών». Πρόκειται για μία σπουδαία παραβολή της σχέσης ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος, καθώς και μία αποτύπωση της ασύστολης παρέμβασής του πάνω σ’ αυτό, της απληστίας που επιδεικνύει κατά την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, αλλά και της βίας που χρησιμοποιεί ανά καιρούς κατά τον εκτοπισμό αυτόχθονων πληθυσμών. Μία σκληρή αλλά ειλικρινής αντανάκλαση του σύγχρονου ανεπτυγμένου πολιτισμού, καθώς και μια εκκωφαντική υπενθύμιση της ανάγκης για αρμονική συνύπαρξη.
Snowpiercer – Bong Joon Ho (2013)
Το μήνυμα του Bong Joon-Ho είναι ξεκάθαρο εδώ. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης απαιτεί από τον άνθρωπο να τα βάλει με τον καπιταλισμό και τις ανισότητες που αυτός παράγει. Όπως το είχε διατυπώσει άλλωστε και ο ίδιος ο σκηνοθέτης «Δεν είναι ο άνθρωπος αυτός καθ’ αυτός, αλλά το καπιταλιστικό σύστημα που καταστρέφει το περιβάλλον». Και οι αγώνες για την ανατροπή έχουν αποτέλεσμα μόνο όταν είναι συλλογικοί. Κανένας δεν τα καταφέρνει μόνος του.
Don’t look up – Adam McKay (2021)
«Δεν έχω την ψευδαίσθηση πως μία ταινία θα καταφέρει να θεραπεύσει την κλιματική κρίση, όμως εάν καταφέρει να πυροδοτήσει συζητήσεις, να οξύνει την κριτική σκέψη και να κάνει τους ανθρώπους λιγότερο ανεκτικούς μπροστά στην απραξία των ηγετών τους, θα μπορώ να πω ότι έχουμε πετύχει τον στόχο μας». Τάδε έφη στους Times ο σκηνοθέτης Adam McKay, όταν πριν από περίπου δύο χρόνια κατάφερε να ταρακουνήσει το κοινό του Netflix σημειώνοντας αριθμούς ρεκόρ ήδη από την πρώτη εβδομάδα streaming.
Οι επιστήμονες που υποδύονταν οι Leonardo DiCaprio και Jennifer Lawrence θα έρθουν αντιμέτωποι με την δυσπιστία του πολιτικού κόσμου και της κοινής γνώμης, όταν θα προσπαθήσουν να πείσουν πολίτες και αρχηγούς πως ο πλανήτης κινδυνεύει να καταστραφεί από έναν κομήτη.
Προς επίρρωση των παραπάνω, υπήρξε ένα άρθρο στον Guardianτου επιστήμονα Peter Kalmus με τίτλο: «Δραστηριοποιούμαι στο πεδίο της κλιματικής αλλαγής και αυτή η ταινία αντικατοπτρίζει την τρέλα που συναντάμε κάθε μέρα». Εντάξει, πιστεύω το πιάσαμε.
Είναι εφικτή η μετάβαση σ’ ένα «πράσινο» μέλλον με τη συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης;
Συνήθως, η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης φαίνεται να απουσιάζει από τις εγχώριες πολιτικές ατζέντες, διότι μάλλον θεωρείται ζήτημα δευτερευούσης σημασίας. Ενδεχομένως να εμφανίζεται ως παράμετρος σε προγράμματα επιδοτούμενης ενεργειακής αναβάθμισης, μέσω των οποίων ανακαινίζονται εξ ολοκλήρου κατοικίες.
Κατά τ’ άλλα, παρακολουθούμε αμέριμνοι τις συνεχείς μολύνσεις στα ύδατα, στις ακτές, στα πάρκα και στα σημεία που παρατηρείται έντονη διέλευση περαστικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι εικόνες ντροπής που είδαν το φως της δημοσιότητας μετά το φετινό πρωτοχρονιάτικο γλέντι στην Πλατεία Αριστοτέλους. Μπορεί, λοιπόν, να αδιαφορούμε εγκληματικά ως κοινωνικό σύνολο και ως πολιτεία για το κλίμα, όμως η επιστημονική κοινότητα αναζητά διαρκώς λύσεις για το εν λόγω ζήτημα που επηρεάζει κάθε ον σε αυτόν τον ταλαίπωρο πλανήτη.
Πώς η τεχνητή νοημοσύνη δύναται να αξιοποιηθεί για να αντιμετωπιστεί η κλιματική κρίση
Τα εργαλεία που προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη αποτελούν διαρκώς θέμα συζήτησης τόσο στη δημόσια σφαίρα και στις προσωπικές συζητήσεις, όσο και στις επιστημονικές ομάδες. Ναι μεν υπάγεται, με την «κλειστή» έννοια, στον τομέα της πληροφορικής, αλλά μπορεί να προσφέρει δυνητικά σε κάθε επιστημονική έρευνα. Συγκεκριμένα, όσον αφορά στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, ο επίκουρος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και συνεργάτης ερευνητής στο ΙΑΑΔΕΤ, Γιάννης Παπουτσής, δήλωσε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ότι η τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικότατο ρόλο.
Καταρχάς, βάσει των λεγομένων του κ. Παπουτσή, η τεχνητή νοημοσύνη ενδέχεται να λειτουργήσει επικουρικά στην πρόληψη – αλλά και στην πρόβλεψη – της εμφάνισης κάποιας φυσικής καταστροφής.
«Εδώ εστιάζουμε σε σχέση με την κλιματική αλλαγή στα ακραία φαινόμενα, τα ακραία γεγονότα, που είναι διαφορετικό από το να προβλέπει κανείς έναν μέσο κίνδυνο. Δηλαδή στο γεγονός εκείνο που έχει τη δυναμική να εξελιχθεί σε κάποια πολύ μεγάλη καταστροφή, όπως αυτές που έχουμε βιώσει στην Ελλάδα και με τις πλημμύρες και με τις δασικές πυρκαγιές.
«Η τεχνητή νοημοσύνη θα προσπαθήσει να προβλέψει αυτή την αύξηση στη συχνότητα και στην ένταση των φαινομένων αυτών και των καταστροφών που προκαλούν», ανέφερε ο κ. Παπουτσής.
Συγχρόνως, γίνεται αναφορά στην εξηγήσιμη τεχνητή νοημοσύνη (explainable artificial intelligence).
«Να φτιάξουμε, δηλαδή, δεδομένα ερμηνεύσιμα, έτσι ώστε να χτιστεί μία εμπιστοσύνη σε αυτά που παράγουμε. Για παράδειγμα, στον επιχειρησιακό παράγοντα δεν αρκεί να πεις μόνο πού θα είναι υψηλός ο κίνδυνος για την εκδήλωση μιας πυρκαγιάς ή μιας πλημμύρας, αλλά θα πρέπει να του εξηγήσεις τον λόγο που ένα μοντέλο έχει φτάσει σε ένα τέτοιο συμπέρασμα», σημείωσε.
Ακόμη, θεμέλιο λίθο του εγχειρήματος αναμένεται να αποτελέσει η αιτιότητα.
«Υπάρχουν κάποιες αλγοριθμικές προσεγγίσεις που προσπαθούν να συνδέσουν το αίτιο με το αποτέλεσμα. Δηλαδή, να λέμε ότι όταν έχουμε παρατεταμένη θερμοκρασία πάνω από τόσο, και βροχοπτώσεις λιγότερο από τόσο, τότε έχουμε υψηλό κίνδυνο για την έναρξη και εξάπλωση μιας καταστροφικής δασικής πυρκαγιάς».
«Ωστόσο, να προσπαθήσει να το κάνει αυτό με έναν τρόπο όχι εμπειρικό, αλλά μέσα από τα δεδομένα ότι υπάρχει αυτή η σχέση αιτίου-αποτελέσματος και όχι μία συσχέτιση, αλλά μια σχέση αιτιότητας που είναι διαφορετικό σε επιστημονικούς όρους, η συσχέτιση με την αιτιότητα».
«Όταν κανείς αξιοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη για γεγονότα που έχουν να κάνουν με την κλιματική αλλαγή και τις φυσικές καταστροφές καλείται να κάνει earth system deep learning. Δηλαδή, για να μπορέσω να προβλέψω τι θα γίνει στην Ελλάδα σε δύο μήνες από τώρα πρέπει να αντλήσω πληροφορία για τις μετεωρολογικές συνθήκες για κλιματικούς δείκτες από παντού στον κόσμο».
«Είναι μια νέα κατεύθυνση που, στην ουσία, προσπαθεί να αξιοποιήσει παρατηρήσεις σε παγκόσμια κλίμακα για να μπορέσει κανείς να πει τι θα γίνει τοπικά», πρόσθεσε ο κ. Παπουτσής.
Everyone is obsessed with AI…BUT…there are very real and valid limitations and risks to applying this technology to the climate crisis. 🚨Let’s start with the elephant in the room, EMISSIONS. AI algorithms are energy intensive. Take Google’s BERT algorithm that powers its search engine – in one run, the algorithm produces as much carbon as a round-trip flight between New York and San Francisco. And models are not just run once, they are run dozens and even hundreds of times. 🚨Next up is BIAS in training data. Algorithms are trained on datasets that often hold embedded racist, gender-discriminatory, homophobic or sensitive images and words. These datasets keep getting larger making them hard to audit. The link to environmental data? Camera trap data, for example, used for wildlife conservation,have been found to contain “human bycatch”, images of humans going about their daily lives including images of women going to the toilet, feeding sensitive and private images into large environmental databases. 🚨BAD ACTORS. Much of the data used to train environmental machine learning models are privately owned and used to accelerate environmental exploitation. For instance, large poaching groups can use wildlife data to better understand and predict animal populations’ movements. 🚨POWER DYNAMICS. The centres of AI lie in the Global North. Who gets to decide what climate action is conducted as a result of data analysis and how well do these people understand the political and environmental landscape on the ground in their case studies? These are just a few of the many concerns and considerations that must be addressed for AI to have the beneficial impact that it could. SOURCES: 1. We read the paper that forced Timnit Gebru out of Google. Here’s what it says [MIT Technology Review] 2. Human Bycatch: Conservation Surveillance and the Social Implications of Camera Traps [Chris Sandrbook et al., 2018] 3. Environmental data justice by Joycelyn Longdon (me) – [The Lancet Planetary Health] 4. Spectrogram image from QUT Acoustics Lab #climatetech#artificialintelligence#climatesolutions
«Υπάρχει ένας πολύ μεγάλος πλούτος από δεδομένα, όπως παρατηρήσεις από επίγεια δίκτυα, μετεωρολογικά, πτητικά, σεισμογράφους, επιστημονικά όργανα με αποτέλεσμα να έχουν συγκεντρωθεί πάρα πολλά δεδομένα, είτε αυτά είναι δορυφορικά δεδομένα. […]»
«Ο πλούτος δεδομένων που έχουμε, η πολύ καλή υπολογιστική ισχύ πλέον με τις κάρτες γραμμικών και με τους υπερυπολογιστές […] και το αλγοριθμικό κομμάτι της τεχνητής νοημοσύνης […], αν λάβει κανείς υπόψη και τα τρία αυτά μαζί, μπορεί να αξιοποιήσει αυτό το ιστορικό αρχείο δεδομένων όπου είχαμε παρατηρήσεις από φυσικές καταστροφές».
«[…] Αυτή είναι η μεγάλη συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης, να μπορεί σε διάφορες χωρικές και χρονικές κλίμακες να προβλέψει τον κίνδυνο για μια σειρά από καταστροφές», υπογράμμισε ο κ. Παπουτσής.
Σαφώς, αναφορικά με την κλιματική αλλαγή, από επιστημονική οπτική, υπάρχουν ορισμένα ζητήματα προς μελέτη και διερεύνηση. Ταυτόχρονα, επικρατεί έντονος αναβρασμός γύρω από το ChatGPT και τα αντίστοιχα εργαλεία που μπορούν να κατασκευαστούν στο μέλλον. Εκτός, βέβαια, από την επιστημονική κοινότητα, η τεχνητή νοημοσύνη έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των επιχειρησιακών φορέων που καλούνται να διαχειριστούν φυσικές καταστροφές και ακραία φαινόμενα.
Όπως επισημαίνει ο κ. Παπουτσής, οι επιχειρησιακοί φορείς πλέον πλαισιώνονται και από επιστήμονες, απλώς χρειάζεται αυτοί οι δύο κόσμοι να έρθουν λίγο πιο κοντά. Κι αυτό χρειάζεται προσπάθεια και από τις δύο πλευρές.
«Υπάρχει απόσταση που πρέπει να καλυφθεί και από τις δύο πλευρές. Ένα μοντέλο που θα παρουσιαστεί σε έναν επιχειρησιακό φορέα και θα αφορά στην πλημμύρα ή στην πιθανή έναρξη μιας κατολίσθησης πρέπει να είναι εξηγήσιμο, πρώτα για επιστημονικούς σκοπούς αλλά και για να βοηθήσει αυτόν που θα λάβει απόφαση να τον εμπιστευτεί».
«Γιατί το θέμα της εμπιστοσύνης είναι πολύ σημαντικό γενικότερα στην τεχνητή νοημοσύνη, αλλά ειδικότερα όταν συνδέεται με αποφάσεις που έχουν να κάνουν με την ανθρώπινη ζωή, με οικονομικό, περιβαλλοντικό αντίκτυπο κ.λπ».
«Άρα, πρέπει να δημιουργηθεί ένα μοντέλο που να είναι εξηγήσιμο και αυτή η εξήγηση να συνάδει με την εμπειρική γνώση που έχει ο επιχειρησιακός φορέας […]», εξήγησε ο κ. Παπουτσής.
Είναι slammer, βιβλιοπώλης στους Αμπελόκηπους και πρωταθλητής Ελλάδος για το ‘23 που ετοιμάζεται να πάει στο Βέλγιο για το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα. Με αυτήν την αφορμή, μιλά για την ποίηση (προφορική –και όχι μόνο) στην Αναστασία Βαϊτσοπούλου.
Είναι αστείος, πολιτικοποιημένος και φεμινιστής. Ο Μανώλης Νανούρης σπούδασε Οικονομικά, Κινηματογράφο, Πολιτιστική Διαχείριση και γράφει τραγούδια, ποιήματα, διηγήματα και δοκίμια. Στην ποίησή του μιλά για την ψυχική υγεία, τα κοινωνικά στίγματα, την αποξένωση από εμάς και τους γύρω μας, για τις ρευστές ταυτότητες, για το ερωτικό πλησίασμα και τέλος, για την ίδια την ποίηση.
Πέρυσι, κέρδισε το ελληνικό πρωτάθλημα Poetry Slam και ετοιμάζει την πρώτη του ποιητική συλλογή, η οποία θα εκδοθεί από το Poetry Slam GR ως το έπαθλο για την πρώτη θέση.
Το 2021 άνοιξε ένα βιβλιοπωλείο στους Αμπελόκηπους, το «Σελίδα 17», στο οποίο και εργάζεται. Έχει συνδιοργανώσει και συμμετάσχει στην 1η αντιρατσιστική συναυλία Απειράνθου Νάξου και έχει δημιουργήσει μικρού μήκους ταινίες, μουσικά βίντεο και θεατρικά τρέιλερ, παρότι δηλώνει τεχνολογικά αναλφάβητος.
Αυτές τις μέρες, ετοιμάζει και την βαλίτσα του για Βέλγιο, καθώς θα λάβει μέρος στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα Poetry Slam στην Αμβέρσα, στις 20 Ιανουαρίου.
Ας ξεκινήσουμε από το poetry slam, θες να μας πεις λίγα πράγματα για το τι είναι και την ιστορία του;
Είναι ένα παιχνίδι προφορικής ποίησης με διαγωνιστικό χαρακτήρα. Ξεκίνησε τη δεκαετία του ’80 στο Σικάγο από τον Marc Kelly Smith κι έχει τις ρίζες του στη γενιά beat (Jack Kerouac, Allen Ginsberg, William S. Burroughs). Στην Ελλάδα το έφερε ο Μάκης Μούλος το 2018. Οι κανόνες ποικίλουν από χώρα σε χώρα. Εδώ, το κείμενο το λες από μνήμης κι αν ξεχάσεις τα λόγια σου, αυτοσχεδιάζεις. Το ‘χεις γράψει εσύ και το γράφεις για να ειπωθεί. Είναι ένα ποιητικό μονόπρακτο.
Στο Poetry Slam ο πομπός είναι ισότιμος με τον δέκτη, κι όταν λέμε δέκτη δεν εννοούμε τον κριτικό ποίησης, η καθεμία κι ο καθένας μπορούν να καταλάβουν αν αισθάνθηκαν κάτι κι αυτό αρκεί. Έτσι, υπάρχει κάθε φορά μια διαφορετική κριτική επιτροπή πέντε ατόμων απ’ το κοινό που επιλέγονται τυχαία και αποφασίζουν για την/τον νικήτρια/-τή. Κάθε slammer έχει μέχρι τρία λεπτά για να κάνει επί της ουσίας μια εξομολόγηση. Σε κάθε event συμμετέχουν 10 άτομα -ανεξαρτήτως εμπειρίας- κατόπιν κλήρωσης. Στο τέλος της περιόδου, το άτομο με την υψηλότερη συγκεντρωτική βαθμολογία, είναι η/ο νέα/ος champion της περιόδου και συμμετέχει στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποίησης slam.
Πότε και πώς ξεκίνησες εσύ να ασχολείσαι με poetry slam;
Το πότε είναι απλό. Ξεκίνησα πριν από δύο περίπου χρόνια. Το πώς είναι πιο σύνθετο, αλλά θα προσπαθήσω να ‘μαι σύντομος. Για πρώτη φορά, ενδιαφέρθηκα έντονα για την ποίηση πριν από καμιά δεκαετία. Να ‘ναι καλά το σινεμά! Είχα δει σ’ ένα φεστιβάλ κινηματογράφου στο Άστυ το Total Eclipse της Ανιέσκα Χόλαντ. Αυτή η ταινία πραγματεύεται τη ζωή του Ρεμπώ και την οριακή σχέση του με τον Βερλαίν. Το επόμενο πρωί πήγα κι αγόρασα όλες τις ποιητικές συλλογές του Ρεμπώ και μια ανθολογία γαλλικής ποίησης. Με δυσκόλεψαν αρκετά, αλλά συνδέθηκα.
Λίγο καιρό μετά, είδα την Παραγγελιά του Τάσιου και ήρθα σε επαφή με τα ποιήματα της Γώγου και το ερμηνευτικό της χάρισμα φυσικά. Έπειτα, ήταν οι εκπομπές του Ρένου Αποστολίδη που διάβαζε τα ποιήματα με ορμή κι αμεσότητα, κάτι που προσπάθησα να ξεσήκωσω. Θυμάμαι να διαβάζω μεγαλόφωνα πρώτα μόνος και μετά σε κοντινούς μου ανθρώπους ποιήματα κυρίως του Καβάφη και του Καρυωτάκη.
Ο Μανώλης στο βιβλιοπωλείο του, τη «Σελίδα 17».
Τέλος, οι πρόζες κι οι αυτοσχεδιασμοί του Τζίμη Πανούση, συνδυαστικά με τα spoken word της Λένας Πλάτωνος και των Lost Bodies εδραίωσαν την αγάπη μου για την προφορική ποίηση και την performance εν γένει. Αυτά όσον αφορά τις επιρροές. Από ‘κει και πέρα, εγώ τραγούδια έγραφα από παιδί, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία μάλλον, άσε που σου υποσχέθηκα να ‘μαι σύντομος.
Πριν από πέντε χρόνια, λοιπόν, αντί για ευχαριστίες στη διπλωματική μου έγραψα το πρώτο μου ποίημα κι έκτοτε, αν εξαιρέσεις μια-δυο φορές, τα παράτησα. Για να είμαι ειλικρινής, αμφιβάλλω αν θα το ξανάπιανα. Έλα όμως που υπάρχουν και απρόοπτα. Έτσι, τριάμισι χρόνια πριν (νομίζω σ’ έχω κουράσει με τα μπρος-πίσω, αλλά εμένα με βοηθάει) βίωσα ένα μανιακό επεισόδιο και εισήχθηκα σε ψυχιατρική κλινική. Έμεινα μέσα για ένα μήνα και μόλις βγήκα ήθελα να πεθάνω. Το στίγμα είναι πολύ βαρύτερο απ’ τη διπολική διαταραχή καθεαυτή. Δηλαδή παίρνεις ένα-δυο χαπάκια κάθε πρωί, κάνεις και λίγο ψυχοθεραπεία (αν έχεις τα χρήματα βέβαια, αλλά τι δεν είναι ταξικό;) κι είσαι λειτουργικός και με το παραπάνω. Όχι όμως. Άπαξ και νοσηλεύτηκες είσαι παρίας.
Άρα, αυτός στάθηκε ο λόγος που αποφάσισες να γράψεις;
Ναι. Αφενός, μιλώντας ανοιχτά για κάτι τέτοιο, μαθαίνεις να στέκεσαι στα πόδια σου. Αφετέρου, νιώθεις ότι μπορεί να δώσεις θάρρος και σε κάποιο παιδί που ντρέπεται και κρύβει κάποια αντίστοιχη εμπειρία. Να σημειώσω βέβαια ότι καθοριστική ήταν κι η σχέση μου με μια κοπέλα που με βοήθησε τόσο στην επούλωση του τραύματος, όσο και στο να ξαναρχίσω να γράφω. Από ‘κείνη έμαθα το poetry slam.
Τι σου προσφέρει δηλαδή η ενασχόληση με αυτό;
Μου δίνει μεγάλη ελευθερία έκφρασης. Μου δίνει το παιχνίδι. Μου δίνει τη συναναστροφή με υπέροχους ανθρώπους. Μου δίνει την ευκαιρία να μιλήσω σε όσα παιδιά, μικρά και μεγάλα, νιώθουν χαμένα, ξεχασμένα στο περιθώριο και να τους πω ότι δεν είναι μόνα. Κανένα τους. Αυτά μου δίνει. Κι εγώ του δίνω την ψυχή μου, αλλιώς δεν θα το ‘κανα.
Πού μπορεί κανείς να παρακολουθήσει poetry slam;
Μπαίνεις στη σελίδα του Poetry Slam Gr και μαθαίνεις πότε είναι η επόμενη εκδήλωση. Συνήθως, γίνεται κάθε μήνα. Έχει αλλάξει αρκετές στέγες, αλλά αυτή την περίοδο κατοικεί στο Six Dogs. Διοργανώνεται σταθερά απ’ τη Μαρία Μπάκα και τον Μάκη Μούλο και προσελκύει όλο και περισσότερα άτομα. Κι εγώ ως θεατής ξεκίνησα και μετά ανέβηκα στη σκηνή. Κι είναι αλήθεια εθιστικό. Και το ένα και το άλλο.
Τι συμβαίνει σε ευρωπαϊκό επίπεδο;
Για να είμαι ειλικρινής δεν το ξέρω. Αλλά αν με ρωτήσεις σε δύο εβδομάδες, κάτι θα ‘χω να σου πω.
Γιατί σε δύο εβδομάδες;
Στις 20 Ιανουαρίου συμμετέχω στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα poetry slam που γίνεται στην Αμβέρσα, στο Βέλγιο, ως περσινός νικητής του ελληνικού poetry slam. Θα συμμετέχουμε τριάντα slammers από διαφορετικές χώρες κι όσοι μπουν στην πρώτη δεκάδα θα προκριθούν στο παγκόσμιο πρωτάθλημα poetry slam που γίνεται το φθινόπωρο στο Τόνγκο της Αφρικής. Όπως και να πάει όμως, θα ‘ναι ξεχωριστή εμπειρία.
Καλή επιτυχία σου εύχομαι! Πώς νιώθεις;
Κοίτα, πάνω απ’ όλα είμαι ενθουσιασμένος. Το βλέπω σαν ένα δεύτερο Erasmus. Αλλά δεν σου κρύβω ότι μόλις μπήκε ο Γενάρης άρχισα ν’ αγχώνομαι. Το καλό είναι ότι όσο πλησιάζει ο καιρός το παίρνω απόφαση και ηρεμώ. Μ’ έχουν βοηθήσει αρκετά οι κουβέντες με φίλους όπως κι αυτό που μου λέει η ψυχαναλύτριά μου: «Θυμίσου γιατί το κάνεις».
Παράλληλα, άνοιξες και το δικό σου βιβλιοπωλείο, τη Σελίδα 17, στους Αμπελόκηπους. Τι σε ώθησε σε αυτήν την κίνηση και τι προσπαθείς να «περάσεις» μέσα από αυτό και τις εκδηλώσεις που διοργανώνεις;
Το άνοιξα καταρχάς για να βιοποριστώ με τρόπο που θα μου είναι ευχάριστος. Το ξέρω ότι είναι σπάνιο και νιώθω πολύ τυχερός. Απο ‘κει και πέρα, το όνειρό μου για τη «Σελίδα 17» είναι να συμβάλει στη δημιουργία μιας συμπεριληπτικής κοινότητας σε επίπεδο γειτονιάς αρχικά και μακάρι σιγά – σιγά να εξαπλωθεί. Ήδη συζητάμε για κοινές δράσεις με τον «Καπετάνιο» στην Απείρανθο (Νάξος) και με το «Ιδιώνυμο» στον Κορυδαλλό. Και βλέπουμε.
Ως slammer, πώς βλέπεις τη σύγχρονη ελληνική ποίηση;
Απ’ αυτά που έχω διαβάσει, είμαι πολύ αισιόδοξος. Συνήθως ακούμε απαξιωτικά σχόλια για κάθε σύγχρονη έκφραση στην τέχνη και ρομαντικοποιούμε το παρελθόν. Το ‘κανα κι εγώ, αλλά πια δεν το βλέπω έτσι. Δυόμισι χρόνια πριν που άνοιξα το βιβλιοπωλείο, έχω έρθει σε επαφή με το έργο πολλών νέων ποιητών και συγγραφέων όπως της Δήμητρας Αγγέλου, του Χάρη Καλαϊτζίδη κι αρκετών άλλων που η ποίηση ανθίζει στα κείμενά τους.
Τα ποιήματα υπάρχουν και περιμένουν να τ’ ανακαλύψουμε. Απλώς θέλει λίγο ψάξιμο και πολύ μοίρασμα. Αλλά δεν φτάνει να θες να συμβεί κάτι. Ξεκίνα να το φτιάχνεις.
Σε παράκαμψη του άρθρου 16 του συντάγματος φαίνεται να προβαίνει με άκρα αποφασιστικότητα η κυβέρνηση, δημιουργώντας για πρώτη φορά τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να ιδρυθούν μη κρατικά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα.
Μια τέτοια μεταβολή, όπως ήταν αναμενόμενο, έχει πυροδοτήσει ποικίλες αντιδράσεις.
Αντιμετωπίζοντας το ζήτημα όσο το δυνατόν πιο σφαιρικά και αντικειμενικά, τα επιχειρήματα τόσο υπέρ, όσο κατά της ίδρυσης των μη κρατικών Πανεπιστημίων, έχουν βαρύτητα και υπόσταση. Επομένως, ασχέτως πολιτικών πεποιθήσεων, το ζήτημα χρειάζεται να τεθεί στο μικροσκόπιο με γνώμονα αποκλειστικά το συμφέρον της ελληνικής κοινωνίας και της εκπαίδευσης.
Τα συλλαλητήρια μαρτυρούν τον έντονο αναβρασμό
Χθες, στις 11 Ιανουαρίου, πραγματοποιήθηκαν πανελλαδικές κινητοποιήσεις, σε πολλές πόλεις, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τη λειτουργία μη κρατικών Πανεπιστημίων στη χώρα μας, στις οποίες συμμετείχαν τόσο φοιτητές και μαθητές, όσο και καθηγητές των ΑΕΙ. Βασικοί προβληματισμοί όσων τάσσονται κατά του επίμαχου νομοσχεδίου είναι η συρρίκνωση και η υποτίμηση των δημοσίων Πανεπιστημίων, ενώ ταυτόχρονα γίνεται λόγος και για τη δημιουργία αποφοίτων «δύο ταχυτήτων».
Θα ήταν τουλάχιστον αφελές να αγνοηθούν οι προαναφερθέντες προβληματισμοί, καθώς τα νεόδμητα, μη κρατικά Πανεπιστήμια θα προσφέρουν εκσυγχρονισμένα προγράμματα σπουδών, εμπνευσμένα από τα πρότυπα του εξωτερικού, θα υιοθετούν διαφορετικές τάσεις ως προς τον τρόπο και τα μέσα διδασκαλίας, ενώ πιθανότατα θα υπάρχει διαφοροποίηση και στα προγράμματα σπουδών.
Μια τέτοια εξέλιξη είναι πιθανό να αμβλύνει τις ήδη υπάρχουσες κοινωνικές ανισότητες και να οδηγήσει σε σταδιακή υποβάθμιση των πτυχίων που απονέμονται από τα δημόσια Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, καθώς, εκ των πραγμάτων, απέχει παρασάγγας ο τρόπος και το ύψος της χρηματοδότησης.
Οι αντιδράσεις στο νομοθέτημα για τα #ιδιωτικά_πανεπιστήμια δεν οφείλονται στην ίδρυση ιδιωτικών δομών. Οφείλονται στο ότι με αυτό η κυβέρνηση εκχωρεί σε οικονομικά συμφέροντα τη θεμελιώδη συνταγματική της υποχρέωση να χρηματοδοτεί την ανώτατη εκπαίδευσηhttps://t.co/oEgPuRQegb
Η σημερινή εικόνα του δημόσιου Πανεπιστημίου είναι τουλάχιστον μη ικανοποιητική
Πολλοί εξ ημών, έχοντας περάσει από δημόσιο Πανεπιστήμιο, γνωρίζουμε εκ των έσω τις επικρατούσες συνθήκες. Απαρχαιωμένα κτίρια με μικρές αίθουσες και πεταμένα ολούθε απορρίμματα και αποτσίγαρα. Πανό φοιτητικών οργανώσεων κοσμούν τους διαδρόμους, ενώ οι κομματικοποιημένοι φοιτητές τάζουν σημειώσεις στους πρωτοετείς σε αντάλλαγμα μιας ψήφου.
Ο αριθμός των διδασκόντων είναι σχεδόν πάντα ανεπαρκής και αδυνατεί να ανταπεξέλθει στον τεράστιο αριθμό φοιτητών. Πολλά προγράμματα σπουδών, ειδικά στις θεωρητικές επιστήμες, αρνούνται επιδεικτικά να εντάξουν μαθήματα που πράγματι θα δώσουν χειροπιαστά εφόδια στους αποφοίτους τους για την εύρεση εργασίας και, αντ’ αυτού, επιμένουν σε μια εκνευριστική εσωστρέφεια.
Αξιοσημείωτος είναι και ο αριθμός των λιμναζόντων προπτυχιακών φοιτητών, ειδικά σε συγκεκριμένα τμήματα, όπου κάποιοι καθηγητές προβαίνουν σε ξεκάθαρη κατάχρηση εξουσίας και λειτουργούν με συμπάθειες. Τέλος, οι υποψήφιοι διδάκτορες αναλαμβάνουν το ένα χαμαλίκι μετά το άλλο, αμισθί – εκτός αν κατορθώσουν να εξασφαλίσουν κάποια υποτροφία – καθώς το κράτος τους αντιμετωπίζει σαν μελλοντικούς διδάσκοντες μεν, επ’ ουδενί, όμως, σαν εργαζόμενους που παράγουν ερευνητικό έργο και πρέπει να αμείβονται δε.
Αυτά είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που συναντά κανείς στα δημόσια Πανεπιστήμια, τα οποία, σε μεγάλο βαθμό, οφείλονται στην κρατική υποχρηματοδότηση. Ένα βασικό επιχείρημα που ξεστομίστηκε, λοιπόν, είναι: «Γιατί να μην αναβαθμιστούν τα ήδη υπάρχοντα προγράμματα σπουδών αντί να κατατεθούν όλοι αυτοί οι πόροι για τα μη κρατικά Πανεπιστήμια;»
Η ουσιώδης εκπαίδευση δεν εξαράται από την τσέπη
Υπάρχει μια ηθική αντίληψη, η οποία συνδέεται με το απόφθεγμα: «Τα αγαθά κόποις κτώνται». Υπό αυτό το πρίσμα, εύλογα καταγράφεται μια αγανάκτηση σε σημαντική μερίδα πολιτών που απέκτησε ένα πτυχίο με πολυετή μελέτη και θυσίες. Γι’ αυτό, απαιτείται αυστηρή αξιολόγηση των φοιτητών που θα εγγράφονται στα μη κρατικά Πανεπιστήμια, για να αποτραπεί η θέση που θέλει τους εν λόγω φοιτητές να «εξαγοράζουν» απλώς το πτυχίο τους.
Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα, σε αυτό το πλαίσιο, είναι αυτό του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, το οποίο λειτουργεί, κατά βάση, εξ αποστάσεως, προσφέροντας αναγνωρισμένα πτυχία έναντι διδάκτρων, με πλήρη ευελιξία. Αν πράγματι, λοιπόν, αξιολογούνται δεόντως οι φοιτητές στα μη κρατικά Πανεπιστήμια, και θέλουμε να λειτουργούμε συμπεριληπτικά, γίνεται αντιληπτό ότι έτσι προσφέρεται η δυνατότητα σπουδών σε άτομα που έκαναν οικογένεια ή αντιμετώπιζαν κάποιο πρόβλημα υγείας και δεν είχαν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στις πανελλήνιες εξετάσεις.
Βέβαια, οι πανελλήνιες είναι από μόνες τους ένα μελανό σημείο στο πεδίο της ελληνικής εκπαίδευσης, το οποίο χρειάζεται να αναπλαισιωθεί, αλλά αυτό είναι μια διαφορετική συζήτηση. Επιπλέον, ζούμε σε μία χώρα όπου η εισαγωγή σε κάποιο τμήμα του δημοσίου Πανεπιστημίου είναι μονόδρομος. Τι συμβαίνει, όμως, αν η σχολή επιτυχίας δεν συνάδει με τα ενδιαφέροντα του επιτυχόντα; Θα αναγκαστεί να συμβιβαστεί, αντί να αναζητήσει μια εναλλακτική;
Κι αν δεν καταφέρει να εισαχθεί σε κάποια σχολή μέσω των πανελληνίων εξετάσεων, τότε θα πρέπει να μείνει εντελώς εκτός της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης ή να ξαναμπεί στην ίδια, άκρως ψυχοφθόρα διαδικασία των εξετάσεων;
Καταρχάς, είναι μια πραγματικότητα πως η χώρα μας είναι η μοναδική που δεν προσφέρει ιδιωτικά προγράμματα σπουδών ανώτατης εκπαίδευσης.
Αυτό έχει ως απότοκο μεγάλο ποσοστό των υποψήφιων φοιτητών να μεταβαίνει σε άλλες χώρες με χαμηλά δίδακτρα (Βουλγαρία, Σλοβακία κ.ά.) ή με υψηλότερα δίδακτρα, αναζητώντας υποτροφίες – μαζί με ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον – όπως Κύπρος, Ολλανδία, Σουηδία ή Βέλγιο.
Καθαρά από άποψη εγχώριας οικονομίας, αυτό συνεπάγεται μικρότερο καταναλωτικό κοινό για τις επιχειρήσεις (μικρομεσαίες και μη). Ακόμη, ακολουθεί το γνωστό φαινόμενο του brain drain, το οποίο έχει αποδεκατίσει τη χώρα τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ ολοένα αυξανόμενη είναι και η γήρανση του πληθυσμού. Βεβαίως, η ανεργία, οι ευτελείς μισθοί, οι ανισότητες, τα εξαιρετικά υψηλά ενοίκια, η παροχή περιορισμένων ευκαιριών στους νέους, ταλαντούχους αποφοίτους, καθώς επίσης και το βιοτικό επίπεδο συμβάλλουν τα μέγιστα ως προς τα παραπάνω ζητήματα. Οπότε, γενικότερα, πρέπει να εφαρμοστούν μέτρα για την αντιμετώπισή τους.
Ωστόσο, η δημιουργία μη κρατικών Πανεπιστημίων θα μπορούσε να λειτουργήσει επικουρικά έστω και σε ποσοστό 10% για αρχή. Συν τοις άλλοις, στόχος είναι η προσέλκυση και φοιτητών από άλλες χώρες στην Ελλάδα, προκειμένου να ενισχυθεί η οικονομία σε όλους τους τομείς: Ενοικίαση κατοικιών, υπηρεσίες μεταφορών, εστίαση, νυχτερινή διασκέδαση κ.λπ. Επιπροσθέτως, αδιαμφισβήτητο πλεονέκτημα είναι η προσφορά νέων θέσεων εργασίας, όχι μόνο για τους επιστήμονες και μελλοντικούς διδάσκοντες, αλλά και για τις υπηρεσίες καθαριότητας, γραμματειακής υποστήριξης, φύλαξης ή υποδοχής.
Αν επισκεφθείς μεγάλο νοσοκομείο της Αθήνας, σε ένα θάλαμο θα αντικρίσεις περίπου 8 ασθενείς και στο πλάι τους άλλες τόσες γυναίκες: μητέρες, αδελφές και κόρες συνοδεύουν συγγενείς τους. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Νοσηλεύτριες –κυρίως– μπαινοβγαίνουν στους θαλάμους των νοσοκομείων και παραδίδουν θερμόμετρα και χάπια. Γιατί στο θάλαμο οι συνοδοί ασθενών και οι νοσηλεύτριες είναι 9 στις 10 φορές γυναίκες όμως; Εξαιτίας της θηλυκοποίησης της φροντίδας.
Το γεγονός ότι η παροχή φροντίδας, είτε στο πλαίσιο έμμισθης εργασίας, είτε ως άμισθη προσφορά σε μέλη της οικογένειας θεωρείται γυναικεία υπόθεση, ονομάζεται θηλυκοποίηση της φροντίδας. Με βάση τις σχετικές έρευνες, οι γυναίκες αποτελούν φροντίστριες (ανηλίκων, ενηλίκων ή ηλικιωμένων, ασθενών, αναπήρων, ανθρώπων και ζώων) σε δυσανάλογα μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τους άντρες.
Παράλληλα, το έργο της φροντίδας και ο ρόλος της φροντίστριας υποτιμάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την κοινωνία και την πολιτεία, ενώ συχνά δεν αναγνωρίζεται και δεν υποστηρίζεται πρακτικά με κανέναν τρόπο.
Τοιχογραφία που απεικονίζει μια νοσηλεύτρια στο Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιά. (ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ/EUROKINISSI)
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Family Caregiver Alliance, μόνο στις ΗΠΑ και μόνο το 2015, περίπου 43,5 εκατομμύρια άτομα πρόσφεραν αμισθί φροντίδα σε ενήλικες ή παιδιά. Ακόμη, στο ίδιο διάστημα, περίπου 34,2 εκατομμύρια άτομα, πρόσφεραν αμισθί φροντίδα σε ενήλικες άνω των 50 ετών.
Πάνω από το 75% αυτών των ατόμων που προσφέρουν φροντίδα είναι γυναίκες. Μάλιστα, οι γυναίκες συχνά δίνουν μέχρι και 50% περισσότερο χρόνο στην παροχή φροντίδας από όσο δίνουν οι άντρες. Οι άντρες φροντιστές, με βάση τις σχετικές έρευνες, φαίνεται ότι είναι λιγότερο πιθανό να προσφέρουν προσωπική φροντίδα.
Για παράδειγμα, μόνο το 16% των φροντιστών βοηθά το εξυπηρετούμενο άτομο να κάνει μπάνιο, την ίδια ώρα που το ίδιο ποσοστό στις φροντίστριες φτάνει στο 30%. Ακόμη, επισημαίνεται ότι το 40% των ανδρών φροντιστών, χρησιμοποιεί επαγγελματία φροντίστρια για τη διεξαγωγή τέτοιων πράξεων προσωπικής φροντίδας.
Ο αντίκτυπος της άτυπης φροντίδας
Οι φροντίστριες που παρέχουν πολλές ώρες φροντίδας την εβδομάδα είναι λιγότερο πιθανό να ασχοληθούν με την εύρεση εργασίας και είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη. Οι γυναίκες επηρεάζονται για άλλη μια φορά δυσανάλογα περισσότερο.
Στις περιπτώσεις που οι φροντίστριες έχουν παράλληλα δουλειά, είναι επίσης πιο πιθανό η εργασία αυτή να είναι μερικής απασχόλησης. Όπως επισημαίνει ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, στις περισσότερες χώρες, η παροχή φροντίδας συνδέεται με μεγαλύτερα ποσοστά φτώχειας.
Στιγμιότυπα από το Γενικό Νοσοκομείο Αλεξάνδρα, Σάββατο 1 Ιανουαρίου 2022 (ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ/ EUROKINISSI)
Οι γυναίκες δεν αποτελούν μόνο την πλειοψηφία των άμμισθων φροντιστριών, αλλά και την πλειοψηφία των εργαζόμενων σε επαγγέλματα παροχής φροντίδας. Συγκεκριμένα, με βάση τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, περίπου τα ¾ των εργαζόμενων στους τομείς κοινωνικής στήριξης και παροχής φροντίδας είναι γυναίκες, δηλαδή 20 εκατομμύρια γυναίκες, έναντι 6,3 εκατομμυρίων ανδρών.
Ο φορέας τονίζει ότι τα επαγγέλματα που σχετίζονται με την παροχή φροντίδας και κοινωνικής στήριξης πληρώνονται λιγότερο, αλλά ακόμη και σε περιπτώσεις που μιλάμε για καλύτερα αμειβόμενα επαγγέλματα, όπως αυτό των γιατρών, οι γυναίκες έχουν χαμηλότερο κατά μέσο όρο μισθό από ότι οι άντρες.
Σύμφωνα με σχετικά στοιχεία που δημοσίευσε το 2019 το Human Resources for Health, το εργατικό δυναμικό στον τομέα της υγείας αποτελείται πλειοψηφικά από γυναίκες, ιδιαίτερα σε χώρες με χαμηλότερο και μεσαίο εισόδημα. Αυτό συσχετίστηκε με μισθολογικό χάσμα για τις γυναίκες, το οποίο μεταφράζεται σε έως και 36% χαμηλότερο μισθό από τους άνδρες, το οποίο αυξήθηκε με την πάροδο των ετών.
Στιγμιότυπα από τη ΜΕΘ του νοσοκομείου «Σωτηρία» (ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ/EUROKINISSI)
Στιγμιότυπα από τη ΜΕΘ του νοσοκομείου «Σωτηρία» (ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ/EUROKINISSI)
Τέλος, επισημαίνεται ότι όσο οι γυναίκες (ιδιαίτερα στο δυτικό κόσμο) ξεφεύγουν από τον παραδοσιακό ρόλο της άμισθης φροντίστριας των συγγενών τους και αναζητούν μία θέση στην αγορά εργασίας και όσο παράλληλα αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής του πληθυσμού, τόσο αυξάνεται και η ζήτηση για επαγγελματίες στον τομέα της φροντίδας, με αποτέλεσμα την αύξηση των γυναικών από φτωχότερες χώρες που μεταναστεύουν σε πλουσιότερες, ώστε να προσφέρουν κατ’ οίκον υπηρεσίες υγείας.
Σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις, οι φροντίστριες αυτές εργάζονται υπό επισφαλείς συνθήκες εργασίας (χωρίς νόμιμη πρόσληψη, με ιδιαίτερα χαμηλό μισθό και χωρίς σαφές ωράριο εργασίας). Και σε αυτές τις περιπτώσεις, η πλειοψηφία των εργαζόμενων είναι γυναίκες.
Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Οι γυναίκες σε όλα σχεδόν τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, αναμένεται να έχουν μία πηγαία και έμφυτη θέληση αλλά και γνώση για το πώς να προσφέρουν φροντίδα. Είτε αναφερόμαστε στη φροντίδα μωρών και παιδιών, είτε στη φροντίδα αναπήρων ή ασθενών, είτε στη φροντίδα ηλικιωμένων, αλλά ακόμη και κατοικιδίων ζώων, αυτή φαίνεται να έχει σχεδόν ταυτιστεί με το γυναικείο φύλο.
Παράλληλα, η σημασία της παροχής φροντίδας υποτιμάται, έμμεσα ή άμεσα από την κοινωνία και την πολιτεία και οι γυναίκες που αφοσιώνονται σε αυτή αντιμετωπίζουν συχνά κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές συνέπειες, ενώ παράλληλα δεν δέχονται σε πολλές περιπτώσεις κανενός είδους στήριξη.
Λίγο που οι γιορτές μάς ξεπαράδιασαν, λίγο που οι τιμές στα προϊόντα αυξάνονται διαρκώς, ψάξαμε να βρούμε τρόπους διασκέδασης που δεν θα μας κοστίσουν μια περιουσία.
Ας παραδεχτούμε όλοι ότι ο Ιανουάριος στην Αθήνα δεν είναι «στεγνός» μόνο επειδή τα τελευταία χρόνια έχει γίνει της μόδας o λεγόμενος “dry January”, κατά τη διάρκεια του οποίου κόβουμε το αλκοόλ μετά τις κραιπάλες των γιορτών. Μπορεί να είναι ιδέα μου, αλλά αυτός ο μήνας του χρόνου μοιάζει να κρατάει για πάντα. Λίγο η μεθεορταστική μελαγχολία, λίγο το υπόλοιπο του τραπεζικού μας λογαριασμού που μοιάζει να μας ειρωνεύεται, λίγο το σούπερ μάρκετ που φέρνει δάκρυα στα μάτια, έχουμε όλοι ανάγκη περισσότερο από ποτέ να ανακαλύψουμε οικονομικούς τρόπους διασκέδασης και διαφυγής από τη ρουτίνα.
Με αυτό το σκεπτικό, παρακάτω συγκεντρώσαμε κάποιες ετερόκλητες προτάσεις για οικονομική έξοδο στην Αθήνα, αναλόγως τη διάθεση:
Ο Βοτανικός αντιστέκεται στην τουριστικοποίηση
Στα πολυάριθμα στέκια του Βοτανικού, θα φας φτηνά και καλά. Ανάμεσα στο Αιγάλεω, τον Κεραμεικό και το Μεταξουργείο, επιβιώνει ακόμα η γειτονιά του Βοτανικού, που διατηρεί αναλλοίωτο τον χαρακτήρα της.
Οι ταβέρνες, τα οινομαγειρεία, τα μεζεδοπωλεία και τα καφενεία του Βοτανικού έχουν καταφέρει μέχρι στιγμής να απέχουν από την τουριστικοποίηση του κέντρου, και σε γενικές γραμμές να κρατήσουν τις τιμές τους σε λογικά -για την εποχή- επίπεδα. Για αυτόν τον λόγο, αλλά και για το τίμιο φαγητό και ποτό που σερβίρουν, αξίζει να εξερευνήσεις τη γειτονιά του Βοτανικού, ως μια εναλλακτική λύση για έξοδο στο κέντρο.
Μεγάλες ταινίες με μικρό αντίτιμο
Με δύο καφέδες λιγότερους τον μήνα, μπορείς να δεις το ‘’Poor Things’’ του Γιώργου Λάνθιμου και να καταλάβεις γιατί οι πάντες μιλάνε για τον φετινό Χρυσό Λέοντα του Φεστιβάλ Βενετίας, τη «Φόνισσα» της Εύας Νάθενα, τη «Ζώνη Ενδιαφέροντος» του Jonathan Glazer ή τα Πεσμένα Φύλλα του Aki Kaurismäkiκαι η λίστα συνεχίζεται.
Στις ιστορικές αίθουσες του κέντρου που απέμειναν -μετά την απώλεια του Ιντεάλ- στο Άστορ, το Άστυ, την Έλλη αλλά και στα περισσότερα συνοικιακά σινεμά, κάθε Τετάρτη, μπορείς να καταδυθείς –πιο οικονομικά– σε κάποια από τις κινηματογραφικές ιστορίες που έχουν φτιαχτεί για να δραπετεύουμε από την πραγματικότητα.
Bonus tip: Αν η αγαπημένη σου μέρα για σινεμά είναι η Πέμπτη, το αναγεννημένο Cinobo Opera έχει καθιερώσει τις Πέμπτες για τις πιο οικονομικές του προβολές.
“Symposio” στη Βαρβάκειο
Ένα πολύ ξεχωριστό all-day πάρτι στήνεται στη Βαρβάκειο Αγορά, μία Κυριακή τον μήνα. Η είσοδος είναι ελεύθερη κι έτσι εκατοντάδες Αθηναίοι έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν ιδιαίτερα καλλιτεχνικά performances, μουσικές από πολύ γνωστούς DJs της techno και της house σκηνής και street food για όλα τα γούστα. Για το επόμενο “Symposio Festival“ θα χρειαστεί να κάνουμε λίγη υπομονή μέχρι τις 11 Φεβρουαρίου.
Το «Ποτάμι» κυλάει, εδώ και χρόνια, ανάμεσα στο Κουκάκι και τη λεωφόρο Συγγρού και μας προσκαλεί να γνωρίσουμε ένα μοντέλο επιχείρησης εστίασης, όπου όλοι οι εργαζόμενοι συμμετέχουν ισότιμα στη λήψη αποφάσεων και την κατανομή των ευθυνών. Το συνεργατικό «Ποτάμι» της οδού Ολυμπίου κρατάει τις τιμές σε φαγητό, καφέ και ποτό ιδιαίτερα χαμηλά και δημιουργεί το ιδανικό περιβάλλον για συζητήσεις δίχως τέλος, σε έναν χώρο όπου όλοι συνεργάζονται σε ισότιμη βάση και δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή μεταξύ εργοδότη και υπαλλήλου.
Μάλιστα, η συνεταιριστική επιχείρηση πάντα θα προσφέρει φαγητό και νερό σε αστέγους και σε όποιον/α το χρειάζεται, ακόμα κι αν υπάρξουν αντιδράσεις από πελάτες που δεν έχουν καταλάβει τη «φύση» του «Ποταμιού»
Διεύθυνση: Γεωργίου Ολυμπίου 27, Κουκάκι
Ανέβα κι εσύ στη σκηνή
Το Athens Improv Jam είναι μια εβδομαδιαία παράσταση Improv Comedy Theater στο χώρο της ImproVIBE στου Ψυρρή. Ό,τι ξέρετε για το θέατρο πρέπει να το ξεχάσετε, καθώς πρόκειται για έναν εκρηκτικό συνδυασμό παράστασης και άναρχου παιχνιδιού, με ελεύθερη είσοδο. Το ιδιαίτερο αυτής της βραδιάς είναι ότι στο τέταρτο μισάωρο της παράστασης, το stage ανοίγει και όλοι μας έχουμε τη δυνατότητα να ανέβουμε στη σκηνή.
Improvibers και μη, ανεξαρτήτως εμπειρίας με τον αυτοσχεδιασμό και το θέατρο γενικότερα, μπορούμε να συμμετέχουμε στην παράσταση που επινοείται εκείνη την ώρα, μπροστά στα μάτια των θεατών.
Διεύθυνση: Λεπενιώτου 8, Ψυρρή
Ραντεβού στη Φωκίωνος
Μουσικές βραδιές με πολύ αυτοσχεδιασμό και open-air συναυλίες μάς περιμένουν στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης, μία φορά τον μήνα. Τολμηροί μουσικοί συναντιούνται για να τζαμάρουν μέχρι αργά και να πειράξουν τον ήχο τους παρέα με ακροατές έτοιμους να ανέβουν στη σκηνή.
Επίσης, στην ιστοσελίδα της Αγοράς θα βρούμε το πρόγραμμα συναυλιών από τα μουσικά σύνολα της Δημοτικής Αγοράς Κυψέλης και γνωστούς μουσικούς, στο πλαίσιο διαφορετικών γιορτών στη Φωκίωνος Νέγρη.
Μια ανοιχτή γλυπτοθήκη ή ένα υπαίθριο μουσείο θα συναντήσει κανείς στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, στο τέλος της οδού Αναπαύσεως. Σύμφωνα με το βασιλικό διάταγμα του 1834, το νεκροταφείο έπρεπε να είναι 100 μέτρα μακριά από το κέντρο της πόλης κι έτσι η περιοχή του Μετς έμοιαζε ιδανική, καθώς τότε ήταν ακατοίκητη.
Το Α’ νεκροταφείο είναι κατάφυτο, γεμάτο με πεύκα και κυπαρίσσια και ο επισκέπτης μπορεί μέσα στη γαλήνια σιωπή να θαυμάσει τα περίτεχνα γλυπτά που κοσμούν τα περισσότερα μνήματα. Μια περιήγηση ανάμεσα στους τάφους σημαντικών προσωπικοτήτων είναι ένα ταξίδι στη ζωντανή (no pun intended) ιστορία της πόλης.
Το EthnoFest μάς ταξιδεύει από την Αθήνα στον κόσμο
Οι γιορτές στις διάφορες γειτονιές της Αθήνας είναι μια συνήθεια που σχεδόν έχει εκλείψει. Οι κοινότητες μεταναστών από την Αιθιοπία, τη Γεωργία, την Ουκρανία, το Ιράν, τις Φιλιππίνες, το Μεξικό και τη Νιγηρία, μεταξύ πολλών άλλων, σε συνεργασία με τη Δημοτική Αγορά Κυψέλης έχουν αποφασίσει να «επαναφέρουν στη ζωή» τις γειτονιές του κέντρου, με γιορτές όπου κάθε κοινότητα μοιράζεται την πολιτιστική της κληρονομιά, τα έθιμα και τις παραδόσεις της. Μουσική, παραδοσιακοί χοροί και γεύσεις ολοκληρώνουν το σκηνικό της πιο ζωντανήςγιορτής της πόλης.
Πάμε Λυκαβηττό, Φιλοπάππου, Βραχάκια;
Φέτος τον χειμώνα, σοβαρό κρύο στην Αθήνα δεν έχει κάνει. Οπότε, γιατί να μην απολαύσουμε το ηλιοβασίλεμα σε ένα από τα σημεία με την ωραιότερη θέα στην πόλη; Στον Λυκαβηττό, στον λόφο Φιλοπάππου (ή αλλιώς λόφο Μουσών) και στα βραχάκια της Ακρόπολης (aka λόφο του Αρείου Πάγου), μπορείς να απολαύσεις τη μπίρα σου και την παρέα σου, χωρίς περιττά έξοδα και ενοχλητική βαβούρα.
Στιγμιότυπο της Αθήνας από τον λόφο του Λυκαβηττού, Δευτέρα 17 Ιουλίου 2023. (ΚΩΣΤΑΣ ΤΖΟΥΜΑΣ/EUROKINISSI)
Η θέα της νυχτερινής Αθήνας είναι πάντα το καλύτερο φόντο για μια έξοδο που μπορεί να σου μείνει αξέχαστη. Επίσης, η Δεξαμενή, ψηλά στο Κολωνάκι, αποτελεί μια καλή επιλογή για άραγμα, αγαπημένη κυρίως των μικρότερων ηλικιών και των μαθητών της ευρύτερης περιοχής του κέντρου.
Where is Acropolis?
Η Αθήνα είναι σίγουρα μία από τις πόλεις που αξίζει να τις ζήσεις ως τουρίστας, με τα μουσεία και τα μνημεία της να αποτελούν βασικό κομμάτι της εμπειρίας. Όταν ταξιδεύουμε στο εξωτερικό, περνάμε ατελείωτες ώρες τριγυρνώντας σε μουσεία, γκαλερί και αρχαιολογικούς χώρους. Γιατί όχι και στην πόλη μας που διαθέτει μερικά από τα πιο σημαντικότερα αξιοθέατα παγκοσμίως;
Με ελεύθερη είσοδο σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία, κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα, από την 1η Νοεμβρίου έως την 31η Μαρτίου, δεν υπάρχει δικαιολογία. Το Μουσείο της Ακρόπολης, το Αρχαιολογικό Μουσείο, το ΕΜΣΤ και το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή είναι μερικές μόνο από τις εξαιρετικές επιλογές που διαθέτουμε, κυριολεκτικά δίπλα στο σπίτι μας. Προσωπικό new year’s resolution για το 2024: Να ανέβω ξανά στον βράχο της Ακρόπολης, πράγμα που δεν έκανα το 2023, όπως είχα δεσμευτεί, τέτοιον καιρό πέρσι.
