Η έννοια της συμπερίληψης στην Ελλάδα.

Η συμπερίληψη είναι ένας όρος που γίνεται όλο και πιο απαραίτητος στη σημερινή κοινωνία καθώς σημαίνει, όπως λέει και η ίδια η λέξη: Η ομαλή συνύπαρξη όλων των ατόμων στο κοινωνικό σύνολο, χωρίς διακρίσεις. Αυτό σημαίνει πως η φυλή, το φύλο, η εθνικότητα, η ηλικία, την αρτιμέλεια, τη σεξουαλικότητα, οι ιδιαιτερότητες, η οικονομική κατάσταση και οι  διαφορετικές θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις δεν (πρέπει να) αποτελούν τροχοπέδη.

Επιπλέον, η συμπερίληψη είναι μία απαραίτητη ηθική επιταγή, με κύριο σκοπό να αναδείξει την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη και φυσικά, να διασφαλίσει ότι όλοι έχουν ίσες ευκαιρίες στη ζωή.

Στην Ελλάδα, υπάρχει έντονα η ανάγκη να μάθουμε την έννοια της συμπερίληψης για να οικοδομήσουμε κάτι ομορφότερο πάνω στις χαλασμένες νοοτροπίες που περιθωριοποιούν και δημιουργούν αποκλεισμούς. Θα έπρεπε πέρα από την αναγνώριση της διαφορετικότητας, έμπρακτα να συμμετέχουμε και να δημιουργούμε έναν πολιτισμό που αποδέχεται τους πάντες. Να μπορούν να συμμετέχουν και να τους δίνεται η ευκαιρία να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους.

Γιατί η κοινωνία μας δεν είναι συμπεριληπτική;

Η αλήθεια είναι πως υπάρχουν πολλοί παράγοντες στη χώρα μας, οι οποίοι βάζουν φρένο στην εξέλιξη και την εκμάθηση της συμπερίληψης. Ειδικότερα, η μεγαλύτερη μάζα ατόμων – η οποία συνήθως αδιαφορεί ή και συχνά επικρίνει το διαφορετικό – δεν μπορεί να αφομοιώσει έννοιες όπως αυτή, που φαντάζουν συχνά ξένες ή απλώς ‘’μοντερνισμοί’’. Εκτός αυτού, δεν είναι αναγνωρίσιμοι όλοι οι κοινωνικοί, οικονομικοί και πολιτιστικοί παράγοντες που δυσκολεύουν ορισμένους ανθρώπους να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία.

Ένα παράδειγμα είναι πως τα άτομα με αναπηρίες, δε μπορούν με ευκολία να έχουν πρόσβαση σε όλους τους δημόσιους χώρους, ούτε και ίσες ευκαιρίες απασχόλησης. Το ίδιο το περιβάλλον και η έλλειψη υποδομών δε βοηθάει.

Ωστόσο, η συμπερίληψη σχετίζεται άμεσα με  τις παθογένειες και τις διακρίσεις σε όλο το φάσμα τους. Υπάρχουν πρόσφυγες που δε συμμετέχουν στην εκπαίδευση, προσλήψεις που δε γίνονται λόγω σεξουαλικής ταυτότητας, εργασίες που δεν απευθύνονται σε όλους και ελλιπής υγειονομική περίθαλψη για ορισμένες ομάδες ανθρώπων. 

Εξάλλου, η ταξικότητα που μας διακρίνει, εξασφαλίζει πως όσοι είναι οικονομικά και κοινωνικά ασθενέστεροι, αυτομάτως βιώνουν μεγαλύτερη αδικία και αποκλεισμό. Γενικώς, συναντάμε πολλά εμπόδια, τα οποία – σε συνδυασμό με την έλλειψη ενσυναίσθησης των πολιτών αλλά και η αδιαφορία της πολιτείας – τοποθετούν ορισμένους ανθρώπους στο περιθώριο, οι οποίοι θα μπορούσαν – και πρέπει να έχουν – μία φυσιολογική ζωή. 

Η αποδοχή της διαφορετικότητας

Κάτι το οποίο φαντάζει πλέον κλισέ, καθώς το θεωρούμε ίσως αυτονόητο, είναι το να μπορέσουμε να αποδεχτούμε το άλλο, το ξένο, αυτό που τυχαία δεν είμαστε. Σε έναν κόσμο με τόση πολυπλοκότητα, η έννοια της απόλυτης αρμονίας με βάση την ιδιομορφία φαντάζει στρατιωτικοποίηση που περιθωριοποιεί όσους διαφέρουν. Πόσο ανεκτικοί είμαστε σε κάτι που δε μπορούμε να καταλάβουμε;

Και το σημαντικότερο ερώτημα: Πόσοι γύρω μας έχουν την αυτοματοποιημένη αντίληψη να μπαίνουν στη θέση του άλλου; Να σκεφτούν να μη παρκάρουν στη ράμπα αναπήρων γιατί θα δημιουργήσουν πρόβλημα σε ένα άτομο χωρίς όραση; Να μπορέσουν να νιώσουν πώς είναι να μη σε δέχονται σε μία εργασία επειδή είσαι ομοφυλόφιλος; Ή ακόμα το πιο απλό, επειδή το στιλ που ντύνεσαι είναι περίεργο και όχι “φυσιολογικό”, όπως το ορίζει ο συντηρητισμός;

Η συμπερίληψη είναι μία έννοια ταυτόσημη με την αποδοχή, που καθιστά απαραίτητη την αναγνώριση της αξίας κάθε ατόμου. Τη δημιουργία μίας συλλογικής αντίληψης πως όλοι οι άνθρωποι είμαστε μέλη της κοινωνίας, χωρίς ταμπέλες και στερεότυπα.

Ένα από τα πιο σημαντικά εμπόδια είναι η έλλειψη συνειδητοποίησης και κατανόησης των διαφορετικών αναγκών των ατόμων. Αυτό που για κάποιους μοιάζει αυτονόητο για άλλους δεν είναι, οι προοπτικές είναι πολύ διαφορετικές και αυτό δημιουργεί την αναγκαία πάλη σε όσους βιώνουν πραγματικότητες, υποβαθμισμένες συγκριτικά με τους υπόλοιπους.

Πρέπει να γίνει μέρος της κουλτούρας μας η συμπερίληψη, ώστε η κοινωνία μας να είναι στην ολότητά της ζωντανή αλλά και συνειδητά μεταβαλλόμενη προς κάτι καλύτερο από το ήδη υπάρχον. Δεν είναι το θέμα να το κάνουμε επειδή απλά αυτό είναι το “σωστό”, αλλά για τα οφέλη των ανθρώπων και την αρμονία που συνεπάγεται.

Συν τοις άλλοις, η πολιτεία οφείλει να θέσει την έννοια της συμπερίληψης σε υψηλότερη θέση ώστε να υπάρχουν κατάλληλοι χώροι π.χ. για τα άτομα με αναπηρία. Νομοθετήσεις, δηλαδή, που να προστατεύουν τα άτομα, να προωθούν τις ιδέες της συμπερίληψης για προσβάσιμες υποδομές, απασχόληση για όλους και πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγεία, μέσω μίας συντονισμένης προσπάθειας και των πολιτών ώστε σταδιακά να επέλθει αλλαγή στη νοοτροπία που παραμελεί και αδιαφορεί.

Γιατί είναι τόσο σημαντικό να μάθουμε τη συμπερίληψη;

Εάν κάνουμε ένα βήμα πίσω και λίγο zoom out, εύκολα θα αντιληφθούμε ότι η συμπερίληψη στην πράξη έχει τεράστιο όφελος για όλους. Όταν όλοι έχουν ίσες ευκαιρίες και δικαιώματα, αυτομάτως γίνεται λόγος για μια πιο υγιή πραγματικότητα – διότι σημαίνει πως όλοι αντιμετωπίζονται αξιοκρατικά. 

Στόχος μας πρέπει να είναι κανείς άνθρωπος; να μην είναι αποκλεισμένος, κανείς να μη βρίσκεται ‘’στην απέξω’’ ότι και αν σημαίνει αυτό και σε όποια συνθήκη. Εάν θέλουμε κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα, αλλά και να αποφύγουμε διάφορες μορφές περιθωριοποίησης, πρέπει να δημιουργήσουμε έναν κόσμο που να μας χωράει όλους. Ένα συμπεριληπτικό κοινωνικό οικοδόμημα, ισχυρό, θα φέρει ευκολότερα την ευημερία για το σύνολο της κοινωνίας και για το κάθε μέλος της ξεχωριστά.

Βέβαια, θα ήταν ψέμα να μην παραδεχτούμε πως υπάρχουν πολλά άλυτα προβλήματα στο ενδιάμεσο και θέματα που επιζητούν λύση. Σε κάθε περίπτωση, όμως, όταν καταφέρουν να ξεπεραστούν, τότε θα έχουμε επιτύχει κάτι πολύ σημαντικό: Να δημιουργήσουμε κάτι καλύτερο από αυτό που μας άφησαν παρακαταθήκη οι προηγούμενες γενιές. Και αυτό, ταυτόχρονα, θα είναι και το μεγαλύτερο κέρδος μας.

Ναι, υπάρχουν νόμοι υπέρ της ισότητας και τους χρειαζόμαστε. Την προηγούμενη εβδομάδα, η Ισπανία έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που επιτρέπει σε όσ@ς έχουν ιδιαίτερα επώδυνες περιόδους να λαμβάνουν «άδεια εμμήνου ρύσεως» μετ’ αποδοχών!

Με αφορμή την είδηση αυτή, έψαξα νομοθεσίες από όλο τον κόσμο, που βάζουν σε προτεραιότητα τις ανάγκες των γυναικών, νόμους που προωθούν την ισότητα και στοχεύουν στην καταπολέμηση του σεξισμού και των έμφυλων διακρίσεων. Βρήκα αρκετούς, αλλά επέλεξα πέντε που θα ήθελα να “κλέψω” με την πρώτη ευκαιρία. 

Άδεια εμμήνου ρύσεως

Θα ξεκινήσω τον κατάλογο των νόμων που έχω ζηλέψει, με αυτόν που στάθηκε η αφορμή για αυτό το άρθρο. Αυτός δεν είναι άλλος από τον νόμο που εγκρίθηκε στην Ισπανία.

Το νομοσχέδιο που εγκρίθηκε από το κοινοβούλιο την προηγούμενη Πέμπτη είναι μέρος ενός ευρύτερου πακέτου για τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα που περιλαμβάνει το να επιτρέπεται σε οποιονδήποτε άνω των 16 ετών να κάνει άμβλωση ή να αλλάξει ελεύθερα το φύλο στην ταυτότητά του.

Σύμφωνα με τον νόμο, που εγκρίθηκε με 185 ψήφους έναντι 154 και τρεις αποχές, οι γυναίκες στην Ισπανία έχουν πλέον το δικαίωμα να πάρουν τρεις ημέρες άδειας εμμήνου ρύσεως το μήνα – με την επιλογή παράτασής της σε πέντε ημέρες – εάν εμφανίσουν έντονους πόνους που συνδέονται με την περίοδο. Η άδεια θα χορηγείται, όπως οι κανονικές άδειες ασθενείας, από γιατρό και θα καλύπτεται από το δημόσιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Παρόμοιους νόμους έχουν θεσπίσει και άλλες χώρες, όπως η Ιαπωνία, η Ταϊβάν, η Ινδονησία, η Νότια Κορέα και η Ζάμπια.

Τα συμπτώματα της δυσμηνόρροιας δεν είναι ελαφρές ενοχλήσεις! Περιλαμβάνουν οξύ κοιλιακό άλγος, πονοκεφάλους, πυρετό κ.ά. Αν ένας εργαζόμενος με αυτά τα συμπτώματα μπορεί να πάρει άδεια ασθενείας, γιατί να μην υπάρχει πρόβλεψη για τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν τα ίδια συμπτώματα κάθε μήνα;

Ίση αμοιβή για άνδρες και γυναίκες

Στην Ελλάδα σύμφωνα με τον ν.4443/2016 απαγορεύονται οι διακρίσεις λόγω φύλου στον τομέα της εργασίας και της απασχόλησης. Υπάρχει, όμως, μια χώρα που όχι μόνο θέσπισε νόμο που υποχρεώνει τους εργοδότες να πληρώνουν άντρες και γυναίκες τον ίδιο μισθό για την ίδια εργασία, αλλά απαιτεί και αποδείξεις για να σιγουρευτεί ότι οι εταιρείες πραγματικά κάνουν πράξη την νομοθεσία.

Το 2018, λοιπόν, η Ισλανδία έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που επιβάλλει την ίση αμοιβή για άντρες και γυναίκες, καθιστώντας παράνομο για τις εταιρείες να πληρώνουν περισσότερο τους άντρες από τις γυναίκες για την ίδια δουλειά. Ο νόμος απαιτεί από τις εταιρείες με 25 ή περισσότερους υπαλλήλους να λάβουν κυβερνητική πιστοποίηση για τις πολιτικές ίσης αμοιβής τους. Διαφορετικά, αντιμετωπίζουν πρόστιμα.

Το μέτρο σχεδιάστηκε με σκοπό να συμβάλλει στο κλείσιμο της ψαλίδας του μισθολογικού χάσματος στις αμοιβές των γυναικών, γνωστό και ως “pay gap”. 

Αντίστοιχοι νόμοι ισχύουν και σε άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία. Το 2017, η Γερμανία ψήφισε νόμο που απαιτεί από τις εταιρείες με περισσότερους από 200 υπαλλήλους να αποκαλύπτουν τις μισθολογικές δομές τους για να δείξουν ότι οι άντρες και οι γυναίκες αμείβονται εξίσου για την ίδια εργασία. Παράλληλα, στη Γαλλία, από το 2018, οι εταιρείες είναι υποχρεωμένες να δημοσιεύουν το μισθολογικό χάσμα στις αμοιβές μεταξύ των δύο φύλων και να αναπτύσσουν σχέδια για να το καλύψουν.

Άδεια μετ’ αποδοχών μετά από αποβολή ή θνησιγένεια

Η αποβολή και η θνησιγένεια, είναι κάτι που καλούνται να βιώσουν πολλά ζευγάρια. Μεγάλο βάρος πέφτει ιδιαιτέρως στις γυναίκες που όχι μόνο καλούνται να βιώσουν την απώλεια, αλλά και επίπονες γυναικολογικές διαδικασίες. Παρόλο το τραγικό γεγονός όμως, δεν δικαιούνται άδεια! Η Νέας Ζηλανδία, είναι μία από τις λίγες χώρες που δίνει στα ζευγάρια που έχουν βιώσει αποβολή ή θνησιγένεια, άδεια μετ’ αποδοχών. Η άδεια των 3 ημερών δίνεται σε όποιο ζευγάρι βιώσει τον τερματισμό μιας εγκυμοσύνη ανά πάσα στιγμή.

Η Ινδία, επίσης, έχει θεσπίσει νόμο από το 1961, σύμφωνα με τον οποίο οι γυναίκες που υποφέρουν από αποβολή ή θνησιγένεια δικαιούνται άδεια μετ’ αποδοχών έξι εβδομάδων μετά το συμβάν.

Στην άλλη άκρη του κόσμου, η Κολομβία και η Ονδούρα επιτρέπουν άδεια μετ’ αποδοχών δύο έως τέσσερις εβδομάδες για τις γυναίκες σε περίπτωση ακόυσιας άμβλωσης και μη βιώσιμου πρόωρου τοκετού. 

Στην Ευρώπη, στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι γυναίκες που αποβάλλουν πριν από τις 24 εβδομάδες εγκυμοσύνης δικαιούνται άδεια μετ’ αποδοχών, καθώς και όσες έχουν θνησιγένεια μετά από 24 εβδομάδες εγκυμοσύνης.

Εξωσωματική γονιμοποίηση που καλύπτεται από το σύστημα υγείας

Δωρεάν εξωσωματική γονιμοποίηση, το φαντάζεσαι; Κι όμως, υπάρχουν χώρες που καλύπτουν τα έξοδα, βοηθώντας ουσιαστικά τα υπογόνιμα ζευγάρια!

Στη Γαλλία, η θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι δωρεάν για γυναίκες μέχρι την ηλικία των 43 ετών και καλύπτεται από το εθνικό σύστημα ασφάλισης υγείας. Ενώ το 2021, οι βουλευτές ενέκριναν οριστικά έναν νόμο που επιτρέπει, όχι μόνο στα υπογόνιμα ετεροφυλόφιλα ζευγάρια αλλά και στις ανύπαντρες γυναίκες και στις λεσβίες, πρόσβαση στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή για πρώτη φορά.

Από το 2003, το Βέλγιο προσφέρει έξι κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης στους πολίτες του, και τα έξοδα καλύπτονται κυρίως από το ασφαλιστικό σύστημα υγείας. 

Στην Ιταλία, η εξωσωματική γονιμοποίηση καλύπτεται εν μέρει από το εθνικό σύστημα ασφάλισης υγείας, ενώ η Σουηδία παρέχει έως και τρεις κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης δωρεάν. Ταυτόχρονα, επιδοτούνται και πρόσθετες θεραπείες για τα ζευγάρια που οι τρεις κύκλοι δεν ήταν αρκετοί.

Νόμος για την καταπολέμηση της παρενόχλησης στο δρόμο

Για το τέλος άφησα έναν νόμο που μπορεί πολλοί να μην θεωρούν απαραίτητο αλλά που αν μπορούσε να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα, πολλές γυναίκες θα ένιωθαν μεγαλύτερη ασφάλεια και περισσότερη αυτοπεποίθηση για να περπατούν μόνες τους στο δρόμο. Αυτός ο νόμος δεν είναι άλλος από τον νόμο για την καταπολέμηση της παρενόχλησης στο δρόμο που εισήγαγε το 2018 η Γαλλία. Ο νόμος καθιστά το catcalling και άλλες μορφές παρενόχλησης στο δρόμο αδίκημα που τιμωρείται με πρόστιμα, τα οποία κυμαίνονται από 90 έως 750 ευρώ. 

Επιπλέον, ο νόμος περιλαμβάνει διατάξεις για την καταπολέμηση της διαδικτυακής παρενόχλησης και επεκτείνει την υπάρχουσα νομοθεσία για υποθέσεις βιασμού και σεξουαλικής επίθεσης. Ο σκοπός του συγκεκριμένου νόμου είναι να καταστήσει σαφές, ότι ο σεξισμός δεν είναι αποδεκτός στην κοινωνία. Υπάρχουν πολλά είδη συμπεριφοράς που δεν καλύπτονται από τη νομοθεσία και για τα οποία, στο τέλος, οι γυναίκες αισθάνονται ανίσχυρες. Με τον νόμο αυτό ίσως όχι και τόσο.

Στην Ελλάδα, ανά τα χρόνια γίνονται προσπάθειες και μπορώ να αναγνωρίσω τα βήματα προόδου, αλλά αν θέλουμε να συμβαδίσουμε με τις υπόλοιπες σύγχρονες ευρωπαϊκές (και όχι μόνο) χώρες, θα πρέπει να τρέξουμε!

Νόμοι που έχουν στο επίκεντρο τις γυναίκες και όσα αυτές βιώνουν, πολιτικοί που θα προσεγγίσουν τα ζητήματα της ισότητας, της μητρότητας, της παρενόχλησης και της έμφυλης βίας, με ενσυναίσθηση και πραγματικό νοιάξιμο, είναι αυτά που μου λείπουν και αυτά που θα ήθελα να δω τα επόμενα χρόνια.

Θα ήθελα να μπορώ να λέω με περηφάνεια ότι η χώρα μου πρωτοπορεί και υιοθετεί φεμινιστικές πολιτικές. Μέχρι τότε, όμως, μπορώ να ονειρεύομαι ότι αφού κάποιες χώρες έδειξαν τον δρόμο, σύντομα μπορεί και εμείς να ακολουθήσουμε.

Είναι κοινώς αποδεκτό πως, έστω και σε έναν χαμηλό ρυθμό, έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος σε πολλά ζητήματα κοινωνικών ανισοτήτων και διακρίσεων όπως η έμφυλη ανισότητα, οι ρατσιστικές διακρίσεις και οι συμπεριφορές απέναντι σε κοινωνικές ομάδες.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι μετανάστες, οι πρόσφυγες και τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Στο μοτίβο των διακρίσεων και των προκαταλήψεων εμπεριέχεται, όμως, ένα μέρος το οποίο αν και υφίσταται στην καθημερινότητά μας, συχνά περνά απαρατήρητο χωρίς να αντιλαμβανόμαστε τη μακροπρόθεσμη επιρροή του ως προς τη διαμόρφωση των κοινωνικών στερεοτύπων που γεννούν όλες αυτές τις αντιλήψεις.

Το φαινόμενο της ασυνείδητης προκατάληψης φαίνεται να αποτελεί μια χαραγμένη κοινωνική οπτική επάνω σε ποικίλα θέματα της ρουτίνας μας, οπτικές που εκφράζονται συχνά και αποδεικνύονται ως επί το πλείστον λανθασμένες, αλλά θεωρούμε στερεοτυπικά πως είναι η πραγματικότητα.  

Τι είναι, όμως, η ασυνείδητη προκατάληψη; Είναι κάποιος «μοντερνίστικος» όρος που υπάρχει για να δραματοποιεί την κανονικότητα; Ή είναι ίσως ένας εκ των πυλώνων των στερεοτυπικών προκαταλήψεων και διακρίσεων; 

Τι σημαίνει “ασυνείδητη προκατάληψη”;

Ως “ασυνείδητη προκατάληψη” ορίζεται η αντανακλαστική απόδοση συγκεκριμένων ιδιοτήτων ή κοινωνικών χαρακτηριστικών σε ένα άτομο εξαιτίας της κοινωνικής ομάδας που εντάσσεται. 

Η συμπεριφορά αυτή μπορεί επεξηγηθεί μέσω πολλών παραδειγμάτων σε ποικίλες καταστάσεις. Σε φυλετικό επίπεδο, στην αντίληψη πολλών ανθρώπων, υπάρχουν εθνικότητες οι οποίες συνδέονται με συγκεκριμένους επαγγελματικούς τομείς. Για παράδειγμα, η απευθείας διασύνδεση των μεταναστών στην Ελλάδα με χειρωνακτικά επαγγέλματα και μάλιστα, σε υποβαθμιστικό πλαίσιο.  Ωστόσο, ταυτόχρονα, βλέπουμε πολλά παιδιά ξένης καταγωγής να διαπρέπουν στην Ελλάδα – στον τομέα της επιστήμης, της επιχειρηματικότητας, του αθλητισμού κ.α. 

Αυτού του είδους οι προκαταλήψεις υφίστανται περαιτέρω μεταξύ των φύλων. Στην αντίληψη πολλών μέχρι και σήμερα, πολλά επαγγέλματα συνδέονται αυτομάτως με ένα συγκεκριμένο φύλο, όπως η οικοδομική εργασία με το ανδρικό φύλο και το επάγγελμα της αισθητικής με το γυναικείο φύλο. Η ασυνείδητη προκατάληψη στα φύλα διευρύνεται ακόμη και στα πιο απλά πράγματα.

Στην οπτική των περισσοτέρων, ασυνείδητα κάποια χρώματα συνδέονται απευθείας με κάποιο φύλο, όποτε κάποιο άτομο αντικρίζει το ροζ χρώμα συνήθως έρχεται στο μυαλό του κάτι που να συσχετίζεται με το γυναικείο φύλο και την θηλυκότητα. Αντίθετα, το μπλε χρώμα συνδέεται στην αντίληψη πολλών με το ανδρικό φύλο και την αρρενωπότητα. 

Ενώ, στην ουσία, κανένα επάγγελμα και κανένα χρώμα δεν έχει κάποιο φύλο, στη συνείδηση σημαντικού ποσοστού ατόμων υπάρχουν τέτοιου είδους συσχετισμοί.

Πόσο προβληματική είναι η ασυνείδητη προκατάληψη για την κοινωνία μας;

Τι γεννά, όμως, τις ασυνείδητες προκαταλήψεις; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό, είναι η ίδια κοινωνία με βάση το σημερινό της δομικό μοντέλο και τα πρότυπα, τα οποία εξάγει από την εκπαίδευση μέχρι και τις διαφημίσεις προϊόντων. Σε ένα φάσμα καταιγισμού πληροφοριών και εικόνων ενσωματώνονται (είτε έμμεσα, είτε άμεσα) στην αντίληψη των ατόμων, στερεότυπα τα οποία δεν είναι ευδιάκριτα και σταδιακά εδραιώνονται στη συνείδηση ως η “κανονικότητα”.

Μόνο που κανονικότητα δεν είναι η άμεση σύνδεση ενός ανθρώπου με μια συγκεκριμένη ιδιότητα εξαιτίας των χαρακτηριστικών του, άλλα το δικαίωμα στο να χαράζεις εσύ την πορεία της ζωής σου ανεξαρτήτως φύλου, καταγωγής, σεξουαλικού προσανατολισμού κ.α.

Το ζήτημα των ασυνείδητων προκαταλήψεων παρά το γεγονός πως αποτελεί μια πηγή έκφρασης ρατσιστικής ρητορικής, δεν έχει λάβει την ανάλογη σημασία στη δημόσια σφαίρα. Σπάνια θα ακούσουμε ή θα διαβάσουμε σε κάποιο mainstream μέσο ενημέρωσης για το θέμα αυτό και ακόμη δυσκολότερα θα το δούμε να τίθεται προς συζήτηση και προβληματισμό στον πολιτικό διάλογο.

Αυτή η περιθωριοποίηση αυτονόητα εντείνει τις ασυνείδητες προκαταλήψεις και καθιστά πιο πολύπλοκο το φαινόμενο αυτό. Είναι προβληματικό η καθημερινότητά μας να διακατέχεται από ένα τέτοιο ζήτημα και ακόμη πιο προβληματικό να μην μπορούμε να καταλάβουμε εύκολα αυτού του είδους τα στερεότυπα στη ζωή μας.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Είναι εμφανές πως πλέον, εν έτει 2023, δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να κρύβουμε τα προβλήματά μας «κάτω από το χαλί», καθώς δεν είναι οι ασυνείδητες προκαταλήψεις αυτές που κάποτε θα γίνουν ξαφνικά εμφανείς και θα πάψουν να υπάρχουν. Εντούτοις, είναι οι εμφανείς διακρίσεις και τα απροκάλυπτα στερεότυπα που θα βρεθούν αργά ή γρήγορα κάτω από την ομπρέλα της ασυνείδητης κρίσης.

Ακόμη, θα εκφράζονται πλέον ασυνείδητα και μαζοποιημένα ως το φυσιολογικό και το κανονικό εάν δεν τεθεί επιτέλους το ζήτημα αυτό στον δημόσιο διάλογο. Σε δεύτερο χρόνο, θα μπορούσε να εκπονηθεί ένα πολιτικό σχέδιο κοινωνικής μεταρρύθμισης που θα αποβλέπει σε ένα μέλλον χωρίς ταμπέλες και αυτόματες στερεοτυπικές ζεύξεις ανθρώπων με συγκεκριμένες ιδιότητες και χαρακτηριστικά.

Συνοψίζοντας, οι ασυνείδητες προκαταλήψεις παρόλο που συχνά αόρατες, υπάρχουν. Και μάλιστα, απορροφούν ολοένα και περισσότερο τις σημερινές συντηρητικές και στερεοτυπικές οπτικές, εξάγοντας μια ανθεκτική στερεοτυπική ρητορική πάνω στη σύγχρονη καθημερινότητα. Αυτό, με τη σειρά του, οδηγεί την κοινωνία μας σε πολλά περισσότερα ζητήματα .Γι’ αυτό, πρέπει να προβληματιστούμε, και το σημαντικότερο: Να δράσουμε έγκαιρα.